Τετάρτη 28 Νοεμβρίου 2018

τὸ ἔθνος ὡς εἴδωλο


Τὸ ἔθνος ως εἴδωλο ἀποκλείει τὸν Θεό, ὅπως ὅλα τὰ εἴδωλα ἀποκλείουν τὸν Θεό. Συχνὰ συναντοῦμε ἀθεϊστές, ποὺ εἶναι φανατικοὶ ἐθνικιστές. Ὁ σύγχρονος ἐθνικισμὸς εἶναι πάντοτε ἕτοιμος νὰ περάσει στὸν ἰμπεριαλισμὸ καὶ εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένος μὲ τὸν ὑλισμό. Στὴν πιὸ δυσμενῆ του μορφὴ ὁ ἐθνικισμὸς δὲ σηματοδοτεῖ τόσο τὴν ἀγάπη ἔναντι τοῦ λαοῦ του -ποὺ θὰ ἦταν ἐντελῶς φυσικὸ- ὅσο τὸ ἀλαζονικὸ μίσος ἔναντι τῶν γειτονικῶν λαῶν, πρᾶγμα ποὺ εἶναι ἀηδιαστικὸ γιὰ Ἐκεῖνον ποὺ δημιούργησε ὅλους τοὺς λαούς.


ἁγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, Πόλεμος καὶ Βίβλος, ἐκδ. Παρρησία






Κυριακή 25 Νοεμβρίου 2018

παλιννόστηση στὸ ἀξιερώτητο




[…] Δὲν ὑπάρχουν στὴν πραγματικότητα πολλὰ τὰ ὁποῖα μποροῦν νὰ κερδηθοῦν ἀπὸ τὴν ἐρώτηση γιὰ τα πόσα χιλιόμετρα μακριὰ εἶναι τὸ φεγγάρι ἢ ποιὰ εἶναι ἡ φόρμουλα γιὰ τὴν παρασκευὴ τοῦ ὑδροχλωρικοῦ ὀξέος. Γνωρίζουμε τὶς ἀπαντήσεις, καὶ ὁ σκοπὸς αὐτῆς τῆς γνώσης ἔχει δείξει, σύμφωνα μὲ τὸν Χάιντεγκερ, τὴν ἀν-ουσιότητα ἤ, τελικά, τὴ μικρότητα τῆς ἀρχικῆς ἐρώτησης. Αὐτὸ τὸ ὁποῖο εἶναι «ἀξιερώτητο», ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, εἶναι κυριολεκτικὰ ἀνεξάντλητο. Δὲν ὑπάρχουν τελικὲς ἀπαντήσεις οὔτε ἔσχατες καὶ τυπικὲς καθοριστικὲς ἀποκρίσεις στὸ ἐρώτημα τοῦ νοήματος τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης ἢ μιᾶς σονάτας τοῦ Mozart ἢ τῆς σύγκρουσης ἀνάμεσα στὴν ἀτομικὴ συνείδηση καὶ τοὺς κοινωνικοὺς φραγμούς. Τὸ «ἀξιερώτητο» δίνει ἀξία στὸ ἐρώτημα καὶ στὸν ἐρωτῶντα, κάνοντας τὴ διαδικασία τοῦ ἐρωτᾶν καὶ τοῦ ἀποκρίνεσθαι ἕναν μονίμως ἀνανεούμενο διάλογο καὶ μιὰν ἀντίστιξη. Ἀλλὰ ἀκόμη κι ἂν δὲν γίνεται νὰ ὑπάρχει τέλος στὸ αὐθεντικὸ ἐρωτᾶν, ἡ διαδικασία, ἐντούτοις, δὲν εἶναι ἄνευ σκοποῦ. «Αὐτὴ ἡ περιπλάνηση», γράφει ὁ Χάιντεγκερ, «αὐτὸ τὸ μακρὺ ταξίδι πρὸς αὐτὸ τὸ ὁποῖο εἶναι ἀξιερώτητο, δὲν εἶναι μιὰ περιπτεια ἀλλὰ μιὰ παλιννόστηση». Ὁ ἄνθρωπος, ἀξιοπρεπῶς, ἐπιστρέφει οἴκαδε στὸ ἀναπάντητο. Καὶ αὐτό, βέβαια, ποὺ εἶναι τὸ κατεξοχὴν «ἀξιερώτητο» (fragwürding) δὲν εἶναι ἄλλο ἀπὸ τὸ «Εἶναι». […]

George Steiner, Χάιντεγκερ, μτφρ. Ἀσημίνα Καραβαντᾶ, ἐκδ. Πατάκη, Ἀθήνα 2000

Σάββατο 17 Νοεμβρίου 2018

ὁ χριστιανὸς παιδαγωγὸς Νικηφόρος Ζήσης γιὰ τὸ Πολυτεχνεῖο καὶ τὴ χούντα




Τὸ ὁλοκαύτωμα τοῦ Πολυτεχνείου

Ἡ ἐκτέλεση ἀόπλων γενναίων φοιτητῶν ἀπὸ τὸ κράτος Παπαδοπούλου - Μαρκεζίνη κατὰ τὴν ἱστορικὴ ἐξέγερση τῆς 17ης Νοεμβρίου 1973 μᾶς θυμίζει θηριώδεις ἐκδηλώσεις βαρβάρων λαῶν: (100) νεκροὶ καὶ ἑκατοντάδες τραυματίες!!! Ὡραιότατοι, νεόκτιστοι, ζῶντες ναοὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος σωριάστηκαν. 100 ΣΤΑΥΡΟΙ ὑψώθηκαν ἀπὸ τὴν κακουργία τοῦ ἀδελφοκτόνου μίσους. Ἂν ἀλλόθρησκοι κατεδάφιζαν μιὰ ἐκκλησιὰ ἢ ἔκαιγαν μιὰ εἰκόνα, θὰ γινόταν σεισμός. Παθιασμένοι θρησκόληπτοι θὰ ξιφουλκοῦσαν. Θὰ κήρυτταν θρησκευτικὸ πόλεμο. Ὅμως καμμιὰ ἐκδήλωση δὲν εἴδαμε ἀπὸ ἐπίσημους ἐκπροσώπους τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀνατολῆς καὶ τῆς Δύσεως, ἀπὸ θεολογικὲς σχολὲς καὶ χριστιανικὰ ἔντυπα. Ἀσύλληπτη ἡ ἠθική μας πώρωση. […]   


Στόχοι τοῦ ἔπους τοῦ Πολυτεχνείου

Τὴν κατάλυση τῆς ἐσωτερικῆς κατοχῆς, τὴν ἀνατροπὴ τῶν διεφθαρμένων ἀδιστάκτων τυραννίσκων τοῦ πραξικοπήματος τῆς 21ης Ἀπριλίου, τὴν ἀποκατάσταση τῆς Δημοκρατίας καὶ τὴ λαϊκοποίηση τῆς παιδείας ἐπεδίωξαν οἱ ἐξεγερθέντες. Ποτὲ λαϊκὴ ἐξέγερση δὲν δονήθηκε ἀπὸ τόσο πολλοὺς εὐγενεῖς ὁραματισμοὺς καὶ δὲν ἐκδηλώθηκε μὲ τόση αὐτοκυριαρχία. Ἐφονεύτηκαν, δὲν ἐφόνεψαν. Οι δυνάμεις τῆς ἀντίστασης, τῆς Μεταρρύθμισης, συγκλόνισαν τὴν ἀντιδραστικὴ θέση, τὸ ἀπάνθρωπο κατεστημένο. […]  


Ἐξουθένωση τῆς προσωπικότητας

[…] Δυστυχῶς στὴ χώρα μας οι ἐπίσκοποι καὶ ἐπιφανῆ μέλη χριστιανικῶν κινήσεων, ἀπὸ ἔλλειψη πολιτικῆς ἀγωγῆς ἀνέχονται τὴν κατάλυση τῆς Λαϊκῆς κυριαρχίας. Ὑπηρετοῦν «ἄθλια πραξικοπήματα», ποὺ γίνονται «ἀπὸ πρόσωπα ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον μηδαμινὰ καὶ ἀσήμαντα» (ἔτσι τὰ ἔλεγε ὁ φλογερὸς ἀρθογράφος τῆς «Ἐλευθερίας» τὸ 1960, ὁ «οποῖος κατέλαβε τὸ 1968-1969 τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας»).


Ὁ παιδαγωγὸς Νικηφόρος Ζήσης, ἀπὸ τὴ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο του, Δοκίμια γιὰ τὴν Παιδεία καὶ τὴ Δημοκρατία, ἐκδ. Μήνυμα, Ἀθήνα 1978

Παρασκευή 9 Νοεμβρίου 2018

ἡ καπιταλιστικὴ καὶ κομμουνιστικὴ θρησκεία τοῦ ἀτομισμοῦ



[…] Ὁ νεοφιλελευθερισμός, ποὺ χαρακτηρίζεται ὡς ἰδεολογία τῆς παγκοσμιοποιήσεως καὶ ἀποτελεῖ μετανεωτερικὴ μετεξέλιξη τοῦ καπιταλισμοῦ, δὲν ἔπαυσε καὶ στὴν μετεξέλιξή του νὰ διατηρεῖ τὸ «πνεῦμα τοῦ καπιταλισμοῦ». Τὸ πνεῦμα ὅμως τοῦ νεοφιλελευθερισμοῦ, ποὺ εἶναι πνεῦμα ἄκρατου ἀτομισμοῦ, ἔρχεται σὲ ἀντίθεση πρὸς τὸ κοινοβιακὸ πνεῦμα τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἐδῶ βρίσκεται καὶ μιὰ μόνιμη αἰτία δυσαρμονίας τῶν ὀρθοδόξων λαῶν μὲ τοὺς λαοὺς τοῦ δυτικοῦ κόσμου καὶ κυρίως τοῦ προτεσταντικοῦ.
Τὸ πνεῦμα τῶν ὀρθοδόξων λαῶν δὲν ἐναρμονίζεται μὲ τὸ ἀτομοκρατικὸ δυτικὸ πνεῦμα. Ἡ Ὀρθοδοξία συμβάδιζε διαχρονικὰ μὲ τὸν κοινοτισμὸ ποὺ ἐπικρατοῦσε στὴν Νοτιοανατολικὴ Εὐρώπη καὶ τὴν Ἐγγὺς Ἀνατολή, ἐνῶ μὲ τὴν σύμπραξή της ἀναπτύχθηκε ὁ πολύμορφος καὶ πολύπλευρος κοινοτισμὸς τοῦ ἀπόδημου Ἑλληνισμοῦ. Τὸ πνεῦμα αὐτὸ βρίσκεται πλησιέστερα πρὸς τὸ κολλεκτιβιστικὸ πνεῦμα τοῦ σοσιαλισμοῦ ἢ τοῦ κομμουνισμοῦ. Γι’ αὐτὸ ἄλλωστε καὶ τὰ καθεστῶτα αὐτὰ βρῆκαν προσφορότερο ἔδαφος στὶς παραδοσιακὰ ὀρθόδοξες χῶρες. Παραταῦτα οὔτε τὸ κολλεκτιβιστικὸ αὐτὸ πνεῦμα ἐπιδοκιμάστηκε ἢ ἔγινε ἀποδεκτό, ὅπως ἀπέδειξαν καὶ τὰ πράγματα.
Τὸ κοινοβιακὸ πνεῦμα τῆς Ὀρθοδοξίας δὲν ἐκφράζεται μὲ τὸν κολλεκτιβισμὸ ἀλλὰ μὲ τὴν ὁμοψυχία, ποὺ ἀποτυπώθηκε μὲ τὸν πληρέστερο τρόπο στὸ πρωτοχριστιανικὸ κοινόβιο. Τὸ πνεῦμα αὐτὸ δὲν καλλιεργεῖται μὲ τὴν ἀναφορὰ σὲ κάποιον ἐξωτερικὸ σκοπὸ ἢ μὲ τὴν ἐπιδίωξη κάποιας ἀντικειμενικῆς ὠφέλειας, ἀλλὰ βιώνεται σὲ ἐπίπεδο προσώπων ὡς αὐτοσκοπός. Ὁ κολλεκτιβισμὸς δὲν δημιουργεῖ ὁμοψυχία, ἀλλὰ ἀποτελεῖ μία διαφορετικὴ μορφὴ ἀτομισμοῦ. Ὅπως εὔστοψα ἐπισημάνθηκε, «ὁ κολλεκτιβισμὸς ἀγνοεῖ τὸν πλησίον, μὲ τὴν εὐαγγελικὴ σημασία τῆς λέξεως, καὶ εἶναι ἡ συγκέντρωση τῶν ἀπομεμακρυσμένων ἀτόμων… ἀγνοεῖ τὴν ἀξία τοῦ προσώπου» (Μπερδιάγιεφ Ν. Βασίλειο τοῦ Πνεύματος καὶ Βασίλειο τοῦ Καίσαρα).
Ὁ καπιταλισμὸς καὶ ὁ κομμουνισμὸς δὲν περιορίζονται  μόνο στὴ διάρθρωση καὶ τὴν προώθηση τῆς οἰκονομίας, ἀλλὰ ἐκφράζουν καὶ μία ἀτομοκεντρικὴ ἰδεολογία ποὺ τείνει νὰ προσομοιωθεῖ μὲ τὴ θρησκεία. […]

Γεωργίου Ἰ. Μαντζαρίδη, Ἐκκλησία καὶ πολιτική, περ. Θεολογία, τ. 86, τεῦχος 1ο Ιανουάριος-Μάρτιος 2015