ἡ ἑλληνικὴ φιλοσοφία στὸ Βυζάντιο

    […] τὸ σύνολο σχεδὸν τῆς ἀρχαιοελληνικῆς γραμματείας ποὺ ἔχουμε σήμερα στὴ διάθεσή μας διασώθηκε χάρη στοὺς ἀντιγραφεῖς χειρογράφων τῶν βυζαντινῶν σχολῶν καὶ μοναστηριῶν. Στὸ Βυζάντιο -καὶ ὄχι στὴ Δύση- βρῆκε ἡ παράδοση τῆς ἑλληνικῆς ἀρχαιότητας τὴν φυσική της συνέχεια. […]

Μέσα σὲ αὐτὰ τὰ πλαίσια τοῦ βυζαντινοῦ κόσμου συνεχίστηκε ἀδιάσπαστη ἡ παράδοση τῆς ἑλληνικῆς φιλοσοφίας, παράδοση ἡ ὁποία στὴν Δύση εἶχε διακοπεῖ ἀπὸ νωρίς. Σὲ ἀντίθεση μὲ τὴ Δύση, στὸ Βυζάντιο διατηρήθηκε μιὰ κουλτούρα κοσμική, δηλαδὴ μιὰ κουλτούρα ποὺ προερχόταν ἀπὸ καὶ στηριζόταν καθαρὰ σὲ κοσμικοὺς φορεῖς. […]

Ὅσον ἀφορᾶ τὴν ἑλληνικὴ φιλοσοφία, πρέπει νὰ διαπιστώσουμε ὅτι ἡ καθιερωμένη ἀντίληψη ποὺ τὴν θέλει νὰ βρίσκει τραγικὸ τέλος κατὰ τὸ μοιραῖο ἔτος 529 δὲν εἶναι παρὰ ἕνας συμβατικὸς μύθος χωρὶς κανένα πραγματικὸ ἔρεισμα.

[…] βυζαντινοὶ θεολόγοι ὅπως ὁ Ἰωάννης Δαμασκηνὸς ἐξέφρασαν διὰ πολλῶν καὶ ἐμφατικὰ τὴν ἀρνητική τους στάση ἀπέναντι στὴν (πλατωνικῆς, στωικῆς καὶ μανιχαϊκῆς) προελεύσεως ἀπαξίωση τοῦ σωματικοῦ στοιχείου ἔναντι τοῦ πνευματικοῦ. Πρόκειται γιὰ ἕνα ἀξιοπρόσεκτο συμπέρασμα ἑνὸς συνεποῦς στοχασμοῦ, τὸ ὁποῖο πρέπει νὰ ἐκτιμηθεῖ εἰδικὰ σήμερα ἐν ὄψει τῆς διαπίστωσης τῶν καταστροφικῶν συνεπειῶν ποὺ εἶχε ἡ ἐχθρικὴ ἀντιμετώπιση τοῦ σώματος ἀπὸ τὸν χριστιανισμὸ τῆς Δύσης.

 

Klaus Oehler, Ἡ συνέχεια στὴν Ἑλληνικὴ φιλοσοφία ἀπὸ τὸ τέλος τῆς Ἀρχαιότητας ὣς τὴν πτώση τῆς Βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας, μτφρ. Πολυτίμη-Μαρία Παλαιολόγου

 

ἀναρχία καὶ ἐπιστημονισμὸς

 

Δὲν πιστεύω στὸ ἀλάθητο τῆς ἐπιστήμης ἢ στὴ δυνατότητά της νὰ ἐπεξηγεῖ τὰ πάντα…

Ξέρω ὅμως πολὺ καλὰ ὅτι οἱ ἀποδείξεις εἶναι σχετικὲς καὶ συνεχῶς ἀκυρώνονται ἢ ξεπερνιοῦνται ἀπὸ ἄλλες…

(Errico Malatesta) 

"Anarchy" Sorina Peia

    Στὴν ἐπιστήμη, οἱ θεωρίες εἶναι πάντα ὑποθετικὲς καὶ ἀποτελοῦν μιὰ βολικὴ μέθοδο συνδυασμοῦ καὶ ταξινόμησης γεγονότων καὶ ἐπίσης χρήσιμο ἐργαλεῖο ἔρευνας γιὰ τὴν ἀνακάλυψη καὶ τὴν ἑρμηνεία νέων γεγονότων. Δὲν εἶναι ὅμως ἡ ἀλήθεια. Στὴ ζωή – τὴν κοινωνικὴ ζωή – οἱ θεωρίες ἀποτελοῦν γιὰ μερικοὺς ἀνθρώπους τὸν ἐπιστημονικὸ μανδύα μὲ τὸν ὁποῖο ἐνδύουν τὶς ἐπιθυμίες καὶ τὴ θέλησή τους. Ὁ επιστημονισμὸς (δὲν λέω ἡ ἐπιστήμη), ποὺ κυριαρχοῦσε στὸ δεύτερο μισὸ τοῦ δέκατου ἕνατου αἰώνα, δημιούργησε τὴν τάση νὰ θεωρεῖται ὡς ἐπιστημονικὴ ἀλήθεια αὐτὸ ποὺ δὲν ἦταν παρὰ μόνο ἡ ἰδέα, ἀνταποκρινόμενη στὰ διαφορετικὰ συμφέροντα καὶ φιλοδοξίες ποὺ εἶχε τὸ κάθε ἄτομο. […]

Ὁ ἐπιστημονισμός, τὸν ὁποῖο ἀπορρίπτω, καὶ ὁ ὁποῖος ἐξαιτίας τοῦ ἐνθουσιασμοῦ ποὺ ἀκολούθησε τὶς θαυμαστὲς ἀνακαλύψεις σὲ διάφορους τομεῖς, ἦταν ἡ κυρίαρχη τάση στὸ δεύτερο μισὸ τοῦ περασμένου αἰώνα, εἶναι ἡ πεποίθηση πὼς ἡ ἐπιστήμη εἶναι τὰ πάντα καὶ εἶναι ἱκανὴ γιὰ τὰ πάντα. Κάθε μερικὴ ἀνακάλυψη ἐμφανίζεται ὡς δόγμα, ὡς μοναδικὴ ἀλήθεια. Ἡ Ἐπιστήμη μπερδεύεται μὲ τὴν Ἠθική. Ἡ Δύναμη – μὲ τὴ μηχανικὴ ἔννοια τοῦ ὅρου – μὲ τὴ Σκέψη. Ὁ Φυσικὸς Νόμος μὲ τὴ Θέληση. Ὁ επιστημονισμὸς ὁδηγεῖ λογικὰ στὴ μοιρολατρία, στὴν ἄρνηση τῆς ἐλεύθερης βούλησης καὶ τῆς ἐλευθερίας […].

Οἱ ζωές μας ὅπως καὶ ἡ ἀνθρώπινη κοινωνία θὰ ἦταν προβλέψιμες καὶ προδιαγεγραμμένες ἐκ τῶν προτέρων καὶ γιὰ πάντα, ἐνῶ ἡ ἐλεύθερη βούληση θὰ ἦταν μόνο ψευδαίσθηση ὅπως ἡ πέτρα, γιὰ τὴν ὁποία μίλησε ὁ Σπινόζα, ἡ ὁποία ὅταν πέφτει συνειδητοποιεῖ τὴν πτώση καὶ πιστεύει ὅτι πέφτει ἐπειδὴ τὸ θέλει. […]

Ὑπὸ αὐτὸ τὸ πρίσμα, ἡ ἀποστολὴ τῆς ἐπιστήμης εἶναι νὰ ἀνακαλύπτει τοὺς φυσικοὺς νόμους καὶ νὰ προσδιορίσει τὰ ὅρια ποὺ τελειώνει τὸ ἀναπόφευκτο καὶ ἀρχίζει ἡ ἐλευθερία. […]

 

 

The method of freedom, an Errico Malatesta reader, edited by Davide Turcato

ἐπανάσταση καὶ ἀστοχριστιανισμὸς

 

«συναναφέρει γὰρ ἑαυτῷ τὸν κόσμον»*

 

    Μὲ τὸ βάπτισμά Του δείχνει πὼς δὲν ἦρθε γιὰ νὰ κρίνει ἢ νὰ καταδικάσει, οὔτε γιὰ νὰ φέρει ἀντικειμενικοὺς νόμους καὶ κανόνες, ἀπὸ τὸ ὕψος τῆς τελειότητας καὶ θεότητάς Του, ἀλλὰ γιὰ νὰ ἑνωθεῖ μαζί μας ἔτσι, ὥστε γινόμενος ἕνας ἀπὸ μᾶς νὰ μᾶς καταστήσει μετόχους τῆς τέλειας καὶ ἀναμάρτητης ζωῆς του. […]

Ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ἔγινε Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ τὸ ἔκανε αὐτὸ ὄχι γιὰ τοὺς δικαίους, ἀλλὰ γιὰ τοὺς ἁμαρτωλούς, γιὰ τοὺς ἀπολωλότες. Τοὺς ἀγαπᾶ μὲ θυσιαστικὴ ἀγάπη, τοὺς προσφέρει τὸν Ἑαυτό Του καὶ ὁλόκληρη τὴ ζωή Του. Ἐδῶ στὸ Βάπτισμα τοῦ Ἰωάννου, Αὐτός, ὁ ἀναμάρτητος ἑνώνεται μ’ ἐμᾶς τοὺς ἁμαρτωλούς· Αὐτός, ὁ Σωτῆρας, ἑνώνεται μὲ τοὺς χαμένους, ἐπειδὴ δὲν ὑπάρχει καμιὰ ἁμαρτία ποὺ μπορεῖ νὰ ὑπερβεῖ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ γιὰ μᾶς. Μὲ τὸ Βάπτισμά Του ἑνώνεται μὲ τὴ ζωὴ τῶν ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἀκριβῶς ἀργότερα, στὸ τέλος, Αὐτός, ὁ ἀθάνατος, ἑνώνεται ἐπίσης ἐλεύθερα μὲ τοὺς ἀνθρώπους στὸ θανάτο.

 […] Τὸ κάθετι σ’ αὐτὸν τὸν κόσμο, μαζὶ καὶ ἡ ὕλη, ἡ ἴδια ἡ οὐσία του, γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ γίνεται δρόμος γιὰ τὸ Θεό, κοινωνία μαζί Του, ἀνάπτυξη μέσα στὴν πλησμονὴ τῆς αἰώνιας ζωῆς. Αὐτὸ ποὺ γιορτάζουμε τὴ χαρμόσυνη καὶ λαμπρὴ ἡμέρα τῶν Θεοφανείων εἶναι ο ἐρχομὸς τοῦ Θεοῦ στὴ δημιουργία Του.

 * Ὄρθρος Θεοφανείων

π. Ἀλέξανδρος Σμέμαν, Ἑορτολόγιο, μτφρ. Ἰωσὴφ Ροηλίδης, ἐκδ. Ἀκρίτας, Ἀθήνα 1997.