Μ. Μπακούνιν - συνθήκη ἠθικῆς

Raul Dufy

Ἀλλά, ἂν εἴμαστε φωτισμένοι ἀπὸ τὸν Λόγο τοῦ αἰώνα μας καὶ ἀπὸ τὴν ἰδέα ποὺ ἔχουμε σχηματίσει γιὰ τὴν ἀληθινὴ δικαιοσύνη, καὶ θέλουμε σοβαρὰ νὰ ἀνέλθουμε στὴν πλήρη ἀξιοπρέπεια τῶν ἀνθρώπινων ὄντων, πρέπει νὰ κάνουμε μόνο ἕνα πρᾶγμα: νὰ ἐκπαιδεύουμε συνεχῶς καὶ νὰ κατευθύνουμε τὴ δύναμη τῆς θέλησής μας – δηλαδή, τὴ συνήθεια νὰ θέλουμε πράγματα ἀναπτυγμένα μέσα μας ἀπὸ περιστάσεις ἀνεξάρτητες ἀπὸ μᾶς – πρὸς τὸ ξερίζωμα τῶν κακῶν συνηθειῶν καὶ τὴν ἀντικατάστασή τους ἀπὸ καλές. Γιὰ νὰ ἐξανθρωπίσουμε πλήρως τὴν κοινωνία εἶναι οὐσιῶδες νὰ καταστρέψουμε ἀνελέητα ὅλες τὶς αἰτίες, ὅλες τὶς πολιτικές, οἰκονομικὲς καὶ κοινωνικὲς συνθῆκες ποὺ παράγουν παραδόσεις τοῦ κακοῦ στὰ ἄτομα, καὶ νὰ τὶς ἀντικαταστήσουμε μὲ συνθῆκες ποὺ θὰ γεννήσουν μέσα στὰ ἴδια τὰ ἄτομα τὴν πρακτικὴ καὶ τὴ συνήθεια τοῦ καλοῦ. […]

Ἐμεῖς φυσικὰ εἴμαστε εἰλικρινεῖς σοσιαλιστὲς καὶ ἐπαναστάτες· κι ὅμως, ἂν μᾶς προίκιζαν μὲ δύναμη, ἔστω καὶ γιὰ λίγους μῆνες, δὲν θὰ ἤμασταν αὐτὸ ποὺ εἴμαστε τώρα. Ὥς σοσιαλιστὲς εἴμαστε πεισμένοι, ἐσεῖς κι ἐγώ, ὅτι τὸ κοινωνικὸ περιβάλλον, ἡ κοινωνικὴ θέση καὶ οἱ συνθῆκες ὕπαρξης εἶναι πιὸ ἰσχυρὲς ἀπὸ τὴ νοημοσύνη καὶ τὴ θέληση τοῦ πιὸ δυνατοῦ καὶ ἰσχυροῦ ἀτόμου, καὶ γι’ αὐτὸν ἀκριβῶς τὸν λόγο ἀπαιτοῦμε ὄχι φυσικὴ ἀλλὰ κοινωνικὴ ἰσότητα ὅλων τῶν ἀτόμων ὡς συνθήκη τῆς δικαιοσύνης καὶ τῆς ἠθικότητας. Καὶ γι’ αὐτὸ ἀκριβῶς ἀπεχθανόμαστε τὴ δύναμη, κάθε δύναμη, ὅπως τὴν ἀπεχθάνεται κι ὁ λαός. […]

Εἶναι χαρακτηριστικὸ τοῦ προνομίου καὶ κάθε προνομιούχας θέσης νὰ καταστρέφει τὰ πνεύματα καὶ τὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων. Ἕνας προνομιούχος ἄνθρωπος, εἴτε πολιτικὰ εἴτε οἰκονομικὰ τέτοιος, εἶναι ἄνθρωπος ἐξαχρειωμένος διανοητικὰ καὶ ἠθικά. Αὐτὸς εἶναι κοινωνικὸς νόμος ποὺ δὲν ἐπιδέχεται ἐξαίρεση, καὶ ποὺ εἶναι ἐξίσου ἔγκυρος σὲ σχέση τόσο μὲ ὁλόκληρα ἔθνη ὅσο καὶ μὲ κοινωνικὲς τάξεις, κοινωνικὲς ὁμάδες καὶ ἄτομα. Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριά, ὁ νόμος τῆς ἰσότητας εἶναι ἡ ἀνώτερη συνθήκη τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς ἀνθρωπινότητας.

Μιχαὴλ Μπακούνιν, Κριτικὴ τῆς ὑπάρχουσας κοινωνίας, μτφρ. Ζήσης Σαρίκας, ἐκδ. Πανοπτικὸν

σημείωση Domenico: «καλό», «κακό», «ἐξανθρωπισμός», «ἠθικὴ» ἔννοιες λησμονημένες καὶ λοιδορημένες ἀπὸ τὸ ἐπαναστατικὸ κίνημα λόγῳ τῆς ὁλοκληρωτικῆς ὑπαγωγῆς τους στὸν κώδικα τῆς ἀστικῆς ὑποκρισίας. Ὁ πατέρας τοῦ ἀναρχισμοῦ καταδεικνύει ὅτι σημασία ἔχει τὸ σημαινόμενο καὶ ὄχι ἡ σκόνη τοῦ χρόνου, ποὺ ἐπικάθεται στὰ πράγματα καὶ τὰ ἀλλοιώνει. Ἐξυπακούεται ὅτι ὁ ἐντοπισμὸς τῆς ἀλλοίωσης προϋποθέτει κριτήρια, ὅπως αὐτονόητα ἄλλωστε καὶ ὁ ὁρισμὸς τοῦ ἴδιου τοῦ σημαινομένου. Στὴν πάλη τῶν κριτηρίων ὅμως φανερώνονται καὶ τὰ ἀβαθῆ νερὰ τοῦ ἐπαναστατικοῦ πόθου, ὅταν αὐτὸς ἀφήνει ἀνέγγιχτο τὸν ὑλικὸ κινητήρα τῆς ἐξουσίας θάνατο. Ἡ ριπὴ τῆς ἐπαναστατικῆς αὐτογνωσίας στὴν ἀρχὴ τῆς δεύτερης παραγράφου εἶναι ἡ ἔναρξη τοῦ βηματισμοῦ σ’ ἕναν ἀκόμη ἀβάδιστο δρόμο. Καθ' ὁδὸν ἀποδεικνύεται πὼς ἡ ἠθικὴ δὲν εἶναι παρὰ ἡ ἰδεολογικὴ σάρκωση τοῦ στοιχειωμένου θεριοῦ τῆς μεταφυσικῆς, ποὺ πλήττει μὲ τὴν ἴδια σφοδρότητα ἐχθροὺς καὶ φίλους...