Σάββατο 29 Δεκεμβρίου 2018

Ταρκόφσκι πολιτικὸς


[…] Μοῦ φαίνεται ὅτι ἡ ἐποχή μας κλείνει ἕναν ὁλόκληρο ἱστορικὸ κύκλο, ὅπου τὴν ἀνώτατη ἐξουσία τὴν ἄσκησαν οἱ «μεγάλοι ἱεροεξεταστές», οἱ ἡγέτες, οἱ «ἐξέχουσες προσωπικότητες», μὲ στόχο νὰ μετατρέψουν τὴν κοινωνία σὲ μιὰ πιὸ «δίκαιη» καὶ ὀρθολογικὴ ὀργάνωση. Θέλησαν νὰ κυριέψουν τὴ συνείδηση τῶν μαζῶν, νὰ τοὺς μεταδώσουν νέες ἰδεολογικὲς καὶ κοινωνικὲς ἀπόψεις, παρακινώντας τες νὰ ἀναθεωρήσουν τὴν ὀργανωτικὴ δομὴ τῆς ζωῆς τους γιὰ χάρη τῆς συλλογικῆς εὐτυχίας. Ὁ Ντοστογιέφσκι μᾶς εἶχε προειδοποιήσει γιὰ τοὺς «μεγάλους ἱεροεξεταστὲς» ποὺ τολμοῦν καὶ ἐπωμίζονται τὴν εὐθύνη γιὰ τὴν εὐτυχία τῶν ἄλλων. Τὸ εἴδαμε κι οἱ ἴδιοι ὅτι ἡ διεκδίκηση συμφερόντων ἀπὸ τὴν πλευρὰ μιᾶς ὁμάδας ἢ μιᾶς τάξης -διεκδίκηση ποὺ συνοδεύεται συνήθως ἀπὸ τὴν ἐπίκληση γιὰ τὸ καλὸ τῆς ἀνθρωπότητας καὶ τὴ «γενικὴ εὐημερία»- καταλήγει σὲ κατάφωρες παραβιάσεις τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀτόμου, τὸ ὁποῖο ἀποξενώνεται θανάσιμα ἀπὸ τὴν κοινωνία· ὅτι αὐτὴ ἡ διαδικασία, ποὺ «ἀντικειμενική», «ἐπιστημονική» της βάση εἶναι ἡ «ἱστορικὴ ἀναγκαιότητα», ἐκλαμβάνεται ἐσφαλμένα ὡς βασική, ὑποκειμενικὴ πραγματικότητα τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων.
Σὲ ὁλόκληρη τὴν ἱστορία τοῦ πολιτισμοῦ βλέπουμε ὅτι ἡ ἱστορικὴ διαδικασία συνίσταται βασικὰ στὴν ἐπιλογὴ τοῦ «σωστοῦ», τοῦ «ὀρθοῦ» -καὶ κάθε φορὰ καλύτερου- δρόμου, ποὺ τὸν ἔχουν συλλάβει οἱ ἰδεολόγοι καὶ οἱ πολιτικοί, καὶ τὸν προσφέρουν στοὺς ἀνθρώπους γιὰ τὴ βελτίωση τῆς θέσης τους καὶ γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ κόσμου. Γιὰ νὰ συμμετέχουν οἱ «λίγοι» σ’ αὐτὴ τὴ διαδικασία ἀναδιοργάνωσης ἔπρεπε κάθε φορὰ νὰ παραιτοῦνται ἀπὸ τὸν δικό τους τρόπο σκέψης καὶ νὰ κατευθύνουν ὅλες τὶς προσπάθειές τους ἔξω ἀπὸ τὸν ἑαυτό τους, ὥστε νὰ χωρέσουν στὸ προτεινόμενο σχέδιο δράσης. Τὸ ἄτομο παρασυρμένο μ’ αὐτὸ τὸν τρόπο σὲ δυναμικὴ ἐξωστρεφῆ δραστηριότητα γιὰ χάρη μιᾶς «προόδου» ποὺ θὰ ἔσωζε τὸ μέλλον τοῦ ἀνθρώπου, λησμόνησε ὅλα ὅσα ἦταν ἀποκλειστικά, προσωπικὰ καὶ οὐσιαστικὰ δικά του· ἀκολουθώντας τὴ γενικὴ προσπάθεια, κατέληξε νὰ ὑποτιμήσει τὴ σημασία τῆς πνευματιῆς του φύσης, γεγονὸς ποὺ τὸν ὁδηγεῖ σὲ ἀσυμφιλίωτη σύγκρουση μὲ τὴν κοινωνία. Ὅλους τοὺς ἀπασχολοῦσαν τὰ συμφέροντα τῶν πολλῶν καὶ κανένας δὲν σκέφτηκε τὸ δικό του συμφέρον μὲ τὴν ἔννοια τῶν λόγων τοῦ Χριστοῦ: ἀγάπα τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν. […]


Ἀντρέι Ταρκόφσκι, Σμιλεύοντας τὸ χρόνο, μτφρ. Σεραφεὶμ Βελέντζας, ἐκδ. Νεφέλη, Ἀθήνα 1987

Τρίτη 25 Δεκεμβρίου 2018

οὔτε μυστικισμὸς - οὔτε ἀνθρωπισμὸς

Vincent van Gogh

   […] Στὴν ἱστορία τοῦ ἀνθρώπου ὑπάρχουν δύο προσπελάσεις στὸ θέμα καὶ στὸ μυστήριο τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ μία εἶναι ὅτι μέτρο τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ Θεὸς καὶ ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ δοθεῖ στὸν Θεό, νὰ θυσιασθεῖ χάριν τοῦ ἀνθρώπου, καὶ αὐτὸ θά ’ναι ἡ ὁλοκλήρωσις, ἡ σωτηρία του, τὸ «τέλος», δηλαδὴ ὁ σκοπός του.
Ἡ ἄλλη εἶναι ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι μέτρο τῶν πάντων καὶ ἑπομένως καὶ τοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι πανάρχαιο, ἀλλὰ καὶ πολὺ σύγχρονο τὸ κριτήριο αὐτό, ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι κριτήριο τοῦ ἑαυτοῦ του, καὶ ὄχι ὁ Θεός.
Καὶ στὶς δύο ὅμως προσεγγίσεις τοῦ ἀνθρώπου, ἡ μαρτυρία τῶν Πατέρων, ἡ μαρτυρία τῶν ἡσυχαστῶν εἶναι ὅτι δὲν ἔχουμε ἀληθινὸ ἄνθρωπο, οὔτε στὴν περίπτωση ποὺ ὁ Θεὸς εἶναι μέτρο τοῦ ἀνθρώπου, οὔτε στὴν ἄλλη ποὺ ὁ ἄνθρωπος εἶναι μέτρο τοῦ ἀνθρώπου. Διότι, ἂν ὁ Θεὸς εἶναι τὸ μέτρο μας, θὰ πρέπει νὰ χαθεῖ ὁ ἄνθρωπος, νὰ ἀφομοιωθεῖ στὸν Θεό, γιὰ νὰ γίνει ἔτσι δῆθεν εὐτυχής. Καὶ αὐτὸ εἶναι ἡ δίψα καὶ ἡ ἐπιθυμία ὅλων τῶν μεγάλων Μυστικῶν, ἀπὸ τὸν Πλωτίνο μέχρι τὸν Βούδα καὶ ἐδῶ δὲν διαφέρουν νομίζω οἱ Θεϊσταὶ καὶ Πανθεϊσταὶ Μυστικοί, ποὺ ἔχουν ὡς σκοπὸ τοῦ ἀνθρώπου τὸν Θεό. […]
Ἡ ἄλλη προσπέλασις, ἡ ἀνθρωποκεντρική, ἡ οὐμανιστική, ποὺ ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὁ σκοπὸς τοῦ ἑαυτοῦ του, λίγα νομίζω χρειάζονται γιὰ νὰ φανεῖ ὅτι εἶναι ἐξίσου «χάσιμο τοῦ ἀνθρώπου» διότι, ὅπως λέγει ὁ προφήτης: «ἀλλοίμονο στὸν ἄνθρωπο ποὺ ἐλπίζει καὶ πιστεύει στὸν ἄνθρωπο». Ὁ ἄνθρωπος, ὡς σκοπὸς τοῦ ἑαυτοῦ του, εἶναι αὐτοκαταδικασμένος σὲ ἀπώλεια. […]
Γι’ αὐτὸ τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Θεοῦ θέτει στὸ κέντρο, ὅπως ὁ Θεὸς μᾶς ἀποκάλυψε, τὸν Θεάνθρωπο, τὸν Σαρκωθέντα Υἱὸν τοῦ Θεοῦ Πατρός, τὸν τέλειο Θεό, ἀλλὰ καὶ τὸν τέλειο ἄνθρωπο. Ἐκεῖνον, ὁ ὁποῖος σώζει, θὰ λέγαμε, καὶ τὸν Θεὸ καὶ τὸν ἄνθρωπο μὲ τὸ Πρόσωπό Του. […]
Τὸ ὅτι εἶναι ἕνας Θεὸς πλούσιος στὴν ἀγάπη Του καὶ ἀπὸ ἀγάπη κινεῖται, ὄχι ἀπὸ ἀνάγκη, ὄχι ἀπὸ τὸν ὑπερεκχειλισμὸ τοῦ δυναμισμοῦ τῆς φύσεώς Του, ποὺ θὰ ἔλεγε ἕνας Μυστικός, ἂς ποῦμε τύπου Πλωτίνου, ἀλλ’ ἕνας Θεὸς ποὺ ἀπὸ ἀγάπη ἀνιδιοτελῆ κινήθηκε γιὰ νὰ μᾶς ἀγκαλιάσει, νὰ μᾶς εἰσαγάγει, ὡς κοινωνούς Του: λέμε πάντα «εἰς δόξαν Θεοῦ» ἀλλὰ βασικὰ ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ εἶναι δοξοποίηση τοῦ ἀνθρώπου, διότι ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, ὁ δοξασμὸς τοῦ ἀνθρώπου. Ὅλα αὐτὰ δὲν εἶναι κηρύγματα καὶ ὑποσχέσεις, ἀλλ’ ἤδη σαρκωμένα […]


ἐπ. Ἀθανασίου [Γιέφτιτς], Φῶς ἱλαρόν, ἐκδ. Ἀκρίτας, Ἀθήνα 1991

Σάββατο 15 Δεκεμβρίου 2018

Τάσος Λειβαδίτης - Οἱ τρεῖς



[…] Ἂς εἶναι ἄλλοι στὸ σπίτι σου, Κύριε, ὁ κῆπος σου ἢ ἡ συγκομιδή
σου, ἐγὼ ἐρήμωσα τὴ ζωή μου γιὰ νὰ μπορεῖς νὰ μὲ βλέπεις ἀπὸ
παντοῦ.
Ἴσως, ἂν εἶχα ροῦχο ἢ φωτιά, δρόμο ἢ ὄνειρο, νὰ μὴ σ’ ἄκουγα
τὴν ὥρα ποὺ θὰ μὲ ζητοῦσες.
Δὲν κράτησα παρὰ ἕνα μόνο βράδυ, κάπου στὰ παιδικὰ χρόνια
ἢ ἀργότερα, στὴν ἄκρα ἐγκατάλειψη, γιὰ ν’ ἀκουμπᾶς κάποτε,
αἰώνιε ὁδοιπόρε, ἀνάμεσα στὶς σκιές… […]




Δευτέρα 3 Δεκεμβρίου 2018

τὸ ἐθνικιστικὸ σαράκι…



[…] τὸ νέο ἔθνος, στὸ ὁποῖο ἀναφέρεται ὁ Κύριος, εἶναι ὁ Ὀρθόδοξος Χριστιανικὸς κόσμος, ἀσχέτως φυλῆς, γλώσσης, χρώματος κ.λ.π. Αὐτὸς εἶναι ὁ λαὸς τοῦ Θεοῦ ὁ ἅγιος, ὁ νέος Ἱσραήλ. Τὸ σύνολον τῶν ἀνθρώπων, ποὺ θὰ πιστεύσουν στὸν Χριστό, θὰ Τὸν ἀποδεχθοῦν ὡς Υἱὸ τοῦ Θεοῦ καὶ θὰ γίνουν μέλη τῆς Ἐκκλησίας Του. Δὲν ἐννοεῖ ὁ Κύριος ἀποκλειστικῶς τὸ ἑλληνικὸ ἔθνος. Ἂς μὴ λησμονοῦμε ὅτι οἱ πρῶτοι Χριστιανοὶ δὲν ἦσαν Ἕλληνες. Ἑβραῖοι ἦσαν. Καὶ οἱ Ἀπόστολοι ἦσαν Ἑβραῖοι. Καὶ μὲ Ἑβραίους διαδόθηκε ὁ Χριστιανισμός. Μήπως ὅλοι οἱ Πατέρες ἦσαν Ἕλληνες; Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς ἦταν Σύρος, ὁ Μέγας Ἀντώνιος, ὁ Καθηγητὴς τοῦ μοναχισμοῦ ἦταν Αἰγύπτιος, καὶ τόσοι ἄλλοι. Γιατὶ δὲν τὰ βλέπουμε αὐτά;
Καὶ ἐγὼ Ἕλληνας εἶμαι καὶ ἀγαπῶ τὴν πατρίδα μου. Προσοχὴ ὅμως. Ἂς μὴν ὁδηγοῦμε τὰ πράγματα σ’ ἕναν ἄλλου εἴδους ρατσισμὸ μέσα στὴν Ἐκκλησία, λέγοντας, «Ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες εἴμεθα καλλίτεροι ἀπὸ σᾶς ποὺ εἶσθε Σλάβοι, ποὺ εἶσθε Γάλλοι, ποὺ εἶσθε Κινέζοι». Ἐνώπιον τοῦ Κυρίου εἴμεθα ὅλοι ἴσοι. Ἀντὶ καυχήσεως, ἂς κοιτᾶμε νὰ γινώμεθα ἄξιοι αὐτῆς τῆς μεγάλης ὑποχρεώσεως, τὴν ὁποία ἔχουμε πρὸς τὴν κληρονομία τῶν Πατέρων μας. Ἂς μὴ ὁμοιάσουμε στοὺς Ἰουδαίους, οἱ ὁποῖοι δὲν ἔκαναν ὅ,τι ἔκανε ὁ Ἀβραάμ, ἀλλὰ ἐκαυχῶντο, ὅτι ἦσαν τέκνα τοῦ Ἀβραάμ. Ἂς μὴ βλέπουμε μόνο ὅσα συμφέρουν σ’ ἐμᾶς τοὺς Ἕλληνες.
[…] Λοιπόν, ἂς μὴ μᾶς καταλαμβάνη σωβινισμός. Ἂς μὴ μᾶς κατατρώγη τὸ ἐθνικιστικὸ σαράκι. Καὶ μάλιστα ἐμᾶς, τοὺς σημερινοὺς Ἕλληνες, ποὺ ζοῦμε τὸν Χριστιανισμὸ ἀδαπάνως ἐν σχέσει μὲ ἄλλους Χριστιανοὺς ἀδελφούς μας.

ἀρχιμ. Ἐπιφάνιου Θεοδωρόπουλου, Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα, ἔκδ. Ἱ. Ἡσυχαστηρίου Κεχαριτωμένης Θεοτόκου Τροιζῆνος 2003

Τετάρτη 28 Νοεμβρίου 2018

τὸ ἔθνος ὡς εἴδωλο


Τὸ ἔθνος ως εἴδωλο ἀποκλείει τὸν Θεό, ὅπως ὅλα τὰ εἴδωλα ἀποκλείουν τὸν Θεό. Συχνὰ συναντοῦμε ἀθεϊστές, ποὺ εἶναι φανατικοὶ ἐθνικιστές. Ὁ σύγχρονος ἐθνικισμὸς εἶναι πάντοτε ἕτοιμος νὰ περάσει στὸν ἰμπεριαλισμὸ καὶ εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένος μὲ τὸν ὑλισμό. Στὴν πιὸ δυσμενῆ του μορφὴ ὁ ἐθνικισμὸς δὲ σηματοδοτεῖ τόσο τὴν ἀγάπη ἔναντι τοῦ λαοῦ του -ποὺ θὰ ἦταν ἐντελῶς φυσικὸ- ὅσο τὸ ἀλαζονικὸ μίσος ἔναντι τῶν γειτονικῶν λαῶν, πρᾶγμα ποὺ εἶναι ἀηδιαστικὸ γιὰ Ἐκεῖνον ποὺ δημιούργησε ὅλους τοὺς λαούς.


ἁγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, Πόλεμος καὶ Βίβλος, ἐκδ. Παρρησία






Κυριακή 25 Νοεμβρίου 2018

παλιννόστηση στὸ ἀξιερώτητο




[…] Δὲν ὑπάρχουν στὴν πραγματικότητα πολλὰ τὰ ὁποῖα μποροῦν νὰ κερδηθοῦν ἀπὸ τὴν ἐρώτηση γιὰ τα πόσα χιλιόμετρα μακριὰ εἶναι τὸ φεγγάρι ἢ ποιὰ εἶναι ἡ φόρμουλα γιὰ τὴν παρασκευὴ τοῦ ὑδροχλωρικοῦ ὀξέος. Γνωρίζουμε τὶς ἀπαντήσεις, καὶ ὁ σκοπὸς αὐτῆς τῆς γνώσης ἔχει δείξει, σύμφωνα μὲ τὸν Χάιντεγκερ, τὴν ἀν-ουσιότητα ἤ, τελικά, τὴ μικρότητα τῆς ἀρχικῆς ἐρώτησης. Αὐτὸ τὸ ὁποῖο εἶναι «ἀξιερώτητο», ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, εἶναι κυριολεκτικὰ ἀνεξάντλητο. Δὲν ὑπάρχουν τελικὲς ἀπαντήσεις οὔτε ἔσχατες καὶ τυπικὲς καθοριστικὲς ἀποκρίσεις στὸ ἐρώτημα τοῦ νοήματος τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης ἢ μιᾶς σονάτας τοῦ Mozart ἢ τῆς σύγκρουσης ἀνάμεσα στὴν ἀτομικὴ συνείδηση καὶ τοὺς κοινωνικοὺς φραγμούς. Τὸ «ἀξιερώτητο» δίνει ἀξία στὸ ἐρώτημα καὶ στὸν ἐρωτῶντα, κάνοντας τὴ διαδικασία τοῦ ἐρωτᾶν καὶ τοῦ ἀποκρίνεσθαι ἕναν μονίμως ἀνανεούμενο διάλογο καὶ μιὰν ἀντίστιξη. Ἀλλὰ ἀκόμη κι ἂν δὲν γίνεται νὰ ὑπάρχει τέλος στὸ αὐθεντικὸ ἐρωτᾶν, ἡ διαδικασία, ἐντούτοις, δὲν εἶναι ἄνευ σκοποῦ. «Αὐτὴ ἡ περιπλάνηση», γράφει ὁ Χάιντεγκερ, «αὐτὸ τὸ μακρὺ ταξίδι πρὸς αὐτὸ τὸ ὁποῖο εἶναι ἀξιερώτητο, δὲν εἶναι μιὰ περιπτεια ἀλλὰ μιὰ παλιννόστηση». Ὁ ἄνθρωπος, ἀξιοπρεπῶς, ἐπιστρέφει οἴκαδε στὸ ἀναπάντητο. Καὶ αὐτό, βέβαια, ποὺ εἶναι τὸ κατεξοχὴν «ἀξιερώτητο» (fragwürding) δὲν εἶναι ἄλλο ἀπὸ τὸ «Εἶναι». […]

George Steiner, Χάιντεγκερ, μτφρ. Ἀσημίνα Καραβαντᾶ, ἐκδ. Πατάκη, Ἀθήνα 2000

Σάββατο 17 Νοεμβρίου 2018

ὁ χριστιανὸς παιδαγωγὸς Νικηφόρος Ζήσης γιὰ τὸ Πολυτεχνεῖο καὶ τὴ χούντα




Τὸ ὁλοκαύτωμα τοῦ Πολυτεχνείου

Ἡ ἐκτέλεση ἀόπλων γενναίων φοιτητῶν ἀπὸ τὸ κράτος Παπαδοπούλου - Μαρκεζίνη κατὰ τὴν ἱστορικὴ ἐξέγερση τῆς 17ης Νοεμβρίου 1973 μᾶς θυμίζει θηριώδεις ἐκδηλώσεις βαρβάρων λαῶν: (100) νεκροὶ καὶ ἑκατοντάδες τραυματίες!!! Ὡραιότατοι, νεόκτιστοι, ζῶντες ναοὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος σωριάστηκαν. 100 ΣΤΑΥΡΟΙ ὑψώθηκαν ἀπὸ τὴν κακουργία τοῦ ἀδελφοκτόνου μίσους. Ἂν ἀλλόθρησκοι κατεδάφιζαν μιὰ ἐκκλησιὰ ἢ ἔκαιγαν μιὰ εἰκόνα, θὰ γινόταν σεισμός. Παθιασμένοι θρησκόληπτοι θὰ ξιφουλκοῦσαν. Θὰ κήρυτταν θρησκευτικὸ πόλεμο. Ὅμως καμμιὰ ἐκδήλωση δὲν εἴδαμε ἀπὸ ἐπίσημους ἐκπροσώπους τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀνατολῆς καὶ τῆς Δύσεως, ἀπὸ θεολογικὲς σχολὲς καὶ χριστιανικὰ ἔντυπα. Ἀσύλληπτη ἡ ἠθική μας πώρωση. […]   


Στόχοι τοῦ ἔπους τοῦ Πολυτεχνείου

Τὴν κατάλυση τῆς ἐσωτερικῆς κατοχῆς, τὴν ἀνατροπὴ τῶν διεφθαρμένων ἀδιστάκτων τυραννίσκων τοῦ πραξικοπήματος τῆς 21ης Ἀπριλίου, τὴν ἀποκατάσταση τῆς Δημοκρατίας καὶ τὴ λαϊκοποίηση τῆς παιδείας ἐπεδίωξαν οἱ ἐξεγερθέντες. Ποτὲ λαϊκὴ ἐξέγερση δὲν δονήθηκε ἀπὸ τόσο πολλοὺς εὐγενεῖς ὁραματισμοὺς καὶ δὲν ἐκδηλώθηκε μὲ τόση αὐτοκυριαρχία. Ἐφονεύτηκαν, δὲν ἐφόνεψαν. Οι δυνάμεις τῆς ἀντίστασης, τῆς Μεταρρύθμισης, συγκλόνισαν τὴν ἀντιδραστικὴ θέση, τὸ ἀπάνθρωπο κατεστημένο. […]  


Ἐξουθένωση τῆς προσωπικότητας

[…] Δυστυχῶς στὴ χώρα μας οι ἐπίσκοποι καὶ ἐπιφανῆ μέλη χριστιανικῶν κινήσεων, ἀπὸ ἔλλειψη πολιτικῆς ἀγωγῆς ἀνέχονται τὴν κατάλυση τῆς Λαϊκῆς κυριαρχίας. Ὑπηρετοῦν «ἄθλια πραξικοπήματα», ποὺ γίνονται «ἀπὸ πρόσωπα ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον μηδαμινὰ καὶ ἀσήμαντα» (ἔτσι τὰ ἔλεγε ὁ φλογερὸς ἀρθογράφος τῆς «Ἐλευθερίας» τὸ 1960, ὁ «οποῖος κατέλαβε τὸ 1968-1969 τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας»).


Ὁ παιδαγωγὸς Νικηφόρος Ζήσης, ἀπὸ τὴ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο του, Δοκίμια γιὰ τὴν Παιδεία καὶ τὴ Δημοκρατία, ἐκδ. Μήνυμα, Ἀθήνα 1978

Παρασκευή 9 Νοεμβρίου 2018

ἡ καπιταλιστικὴ καὶ κομμουνιστικὴ θρησκεία τοῦ ἀτομισμοῦ



[…] Ὁ νεοφιλελευθερισμός, ποὺ χαρακτηρίζεται ὡς ἰδεολογία τῆς παγκοσμιοποιήσεως καὶ ἀποτελεῖ μετανεωτερικὴ μετεξέλιξη τοῦ καπιταλισμοῦ, δὲν ἔπαυσε καὶ στὴν μετεξέλιξή του νὰ διατηρεῖ τὸ «πνεῦμα τοῦ καπιταλισμοῦ». Τὸ πνεῦμα ὅμως τοῦ νεοφιλελευθερισμοῦ, ποὺ εἶναι πνεῦμα ἄκρατου ἀτομισμοῦ, ἔρχεται σὲ ἀντίθεση πρὸς τὸ κοινοβιακὸ πνεῦμα τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἐδῶ βρίσκεται καὶ μιὰ μόνιμη αἰτία δυσαρμονίας τῶν ὀρθοδόξων λαῶν μὲ τοὺς λαοὺς τοῦ δυτικοῦ κόσμου καὶ κυρίως τοῦ προτεσταντικοῦ.
Τὸ πνεῦμα τῶν ὀρθοδόξων λαῶν δὲν ἐναρμονίζεται μὲ τὸ ἀτομοκρατικὸ δυτικὸ πνεῦμα. Ἡ Ὀρθοδοξία συμβάδιζε διαχρονικὰ μὲ τὸν κοινοτισμὸ ποὺ ἐπικρατοῦσε στὴν Νοτιοανατολικὴ Εὐρώπη καὶ τὴν Ἐγγὺς Ἀνατολή, ἐνῶ μὲ τὴν σύμπραξή της ἀναπτύχθηκε ὁ πολύμορφος καὶ πολύπλευρος κοινοτισμὸς τοῦ ἀπόδημου Ἑλληνισμοῦ. Τὸ πνεῦμα αὐτὸ βρίσκεται πλησιέστερα πρὸς τὸ κολλεκτιβιστικὸ πνεῦμα τοῦ σοσιαλισμοῦ ἢ τοῦ κομμουνισμοῦ. Γι’ αὐτὸ ἄλλωστε καὶ τὰ καθεστῶτα αὐτὰ βρῆκαν προσφορότερο ἔδαφος στὶς παραδοσιακὰ ὀρθόδοξες χῶρες. Παραταῦτα οὔτε τὸ κολλεκτιβιστικὸ αὐτὸ πνεῦμα ἐπιδοκιμάστηκε ἢ ἔγινε ἀποδεκτό, ὅπως ἀπέδειξαν καὶ τὰ πράγματα.
Τὸ κοινοβιακὸ πνεῦμα τῆς Ὀρθοδοξίας δὲν ἐκφράζεται μὲ τὸν κολλεκτιβισμὸ ἀλλὰ μὲ τὴν ὁμοψυχία, ποὺ ἀποτυπώθηκε μὲ τὸν πληρέστερο τρόπο στὸ πρωτοχριστιανικὸ κοινόβιο. Τὸ πνεῦμα αὐτὸ δὲν καλλιεργεῖται μὲ τὴν ἀναφορὰ σὲ κάποιον ἐξωτερικὸ σκοπὸ ἢ μὲ τὴν ἐπιδίωξη κάποιας ἀντικειμενικῆς ὠφέλειας, ἀλλὰ βιώνεται σὲ ἐπίπεδο προσώπων ὡς αὐτοσκοπός. Ὁ κολλεκτιβισμὸς δὲν δημιουργεῖ ὁμοψυχία, ἀλλὰ ἀποτελεῖ μία διαφορετικὴ μορφὴ ἀτομισμοῦ. Ὅπως εὔστοψα ἐπισημάνθηκε, «ὁ κολλεκτιβισμὸς ἀγνοεῖ τὸν πλησίον, μὲ τὴν εὐαγγελικὴ σημασία τῆς λέξεως, καὶ εἶναι ἡ συγκέντρωση τῶν ἀπομεμακρυσμένων ἀτόμων… ἀγνοεῖ τὴν ἀξία τοῦ προσώπου» (Μπερδιάγιεφ Ν. Βασίλειο τοῦ Πνεύματος καὶ Βασίλειο τοῦ Καίσαρα).
Ὁ καπιταλισμὸς καὶ ὁ κομμουνισμὸς δὲν περιορίζονται  μόνο στὴ διάρθρωση καὶ τὴν προώθηση τῆς οἰκονομίας, ἀλλὰ ἐκφράζουν καὶ μία ἀτομοκεντρικὴ ἰδεολογία ποὺ τείνει νὰ προσομοιωθεῖ μὲ τὴ θρησκεία. […]

Γεωργίου Ἰ. Μαντζαρίδη, Ἐκκλησία καὶ πολιτική, περ. Θεολογία, τ. 86, τεῦχος 1ο Ιανουάριος-Μάρτιος 2015


Κυριακή 28 Οκτωβρίου 2018

Ἄρης...!




Τὸ τελετουργικὸ εἶναι σταθερό.
Ἡ σημαία προηγεῖται, ὁ Ἄρης φιλάει τὸ χέρι τοῦ παπᾶ καὶ ζητάει τὴν ἄδεια τοῦ προέδρου γιὰ νὰ μιλήσει στοὺς κατοίκους τῶν χωριῶν. Δὲν θίγει ποτὲ τὶς παραδόσεις καὶ τὸ θρησκευτικὸ αἴσθημα τῶν χωρικῶν […]
Ἐκπληκτικὴ ἀδυναμία δείχνει ἀπὸ τὴν ἀρχὴ ὁ Ἄρης στοὺς γέρους καὶ στοὺς παπάδες· «τοὺς παπάδες τῆς Ρούμελης, ποὺ ὁ Βελουχιώτης ἔδειχνε μιὰ παθολογικὴ ἀδυναμία ἀπέναντί τους, ποὺ γινόταν σὰν ἄτακτο παιδὶ μπροστά τους» (Φ. Γρηγοριάδης: Ἀντάρτικο).
Ἂν δεῖ κάποιον ρακένδυτο ἢ σκελετωμένο παπά, θυμώνει· μαλώνει τοὺς χωρικούς:
˗ Νὰ πληρώνετε τὸν παπά σας. Πῶς θέλετε νά ’χετε παπὰ χωρὶς πληρωμή; Δὲν εἶναι διακονιάρης ὁ παπάς… Εἶναι παπάς! […]

⃰⃰⃰   

Εἶναι 24 Δεκεμβρίου, παραμονὴ Χριστουγέννων.
Τὰ Τοπόλιανα δὲν διαθέτουν παπὰ καὶ ὁ Παπακουμπούρας προσφέρεται νὰ τελέσει λειτουργία. Γέμισε ἡ ἐκκλησία χωρικοὺς καὶ ἀντάρτες. Ἀλλὰ οὔτε ἀριστερὸς ψάλτης ὑπῆρχε καὶ ἐπιστρατεύτηκε ὁ Περικλής, ποὺ ἤξερε νὰ διαβάζει καὶ νὰ κρατάει στοιχειωδῶς τὸ ἴσο. Πότε ὁ Παπακουμπούρας, πότε ὁ δεξιὸς ψάλτης τοῦ ψιθύριζαν τὴ σελίδα ποὺ ἔπρεπε νὰ γυρίσει· σὲ λίγο στάθηκε δίπλα στὸν Περικλὴ καὶ ὁ Ἄρης καὶ ἔψαλαν σεγόντο. Ἔγινε μιὰ ἐξαίσια λειτουργία, ποὺ θὰ ἔκανε τοὺς ζηλωτὲς τοῦ Κόμματος νὰ κόψουν τὶς φλέβες τους. […]


Διονύσης Χαριτόπουλος, Ἄρης, ὁ ἀρχηγὸς τῶν ἀτάκτων, ἐκδ. Ἑλληνικὰ Γράμματα, Ἀθήνα 2003

Σάββατο 20 Οκτωβρίου 2018

τὸ βυζαντινὸ κατόρθωμα

Δημήτρης Μηλιώνης

[…] Ξένο βέβαια τελείως τὸ βυζαντινὸ ἐπίτευγμα ἀπὸ τὴν κυρίαρχη πεποίθηση ὅτι τὸ Βυζάντιο ἀποτέλεσε ἕνα χιλιόχρονο θεοκρατικὸ σκοταδιστικὸ σχῆμα, πλῆρες ἀπὸ ἀνατολικὸ δεσποτισμό. […]
Σχολαστικισμός, λογιοτατισμὸς καὶ σκοταδισμὸς ταυτίζονται σχεδὸν σήμερα μὲ τὸν βυζαντινισμὸ γιὰ νὰ περιγράψουν μιὰ περίπλοκη σκέψη, ποὺ ἀποστασιοποιήθηκε ἀπὸ τὸ ἀρχαῖο ὀρθολογιστικὸ πνεῦμα, καὶ ἀπὸ τὴν ἀνθρωπιστικὴ ἐνατένιση τῆς κλασικῆς παιδείας· θέσεις ἀκραῖες αὐτὲς δηλώνουν πασιφανῶς τὴν ἄγνοια τοῦ βυζαντινοῦ κατορθώματος. Λίγοι ἄλλωστε γνωρίζουν (ἀκόμη καὶ στὴν Ἑλλάδα) τὴν βαθιὰ προσήλωση τῶν Βυζαντινῶν στὶς ἀνθρωπιστικὲς ἀρχές. Ἐνδείκνυται νομίζω νὰ θυμίσω ἐδῶ, ἔστω καὶ ἐξωθεματικὰ καὶ παρενθετικά, μερικὰ χαρακτηριστικὰ στοιχεῖα ποὺ βεβαιώνουν τὴν ἀλήθεια τῶν λεγομένων μου.
Ἐνδεικτικὰ ἀναφέρω ὅτι ἡ βυζαντινὴ νομοθεσία ἀπαγορεύει τὸ «μετὰ βασάνων ἐξετάζεσθαι» (εἴμαστε παρασάγγες μακριὰ ἀπὸ τὶς συνήθειες τῆς Ἱερᾶς Ἐξέτασης τῶν Δυτικῶν) καὶ ὅτι ἡ περιώνυμη βυζαντινὴ διπλωματία εἶχε ὡς ἀρχὴ τὴν ἐξυπηρέτηση τῆς παγκόσμιας εἰρήνης, σύμφωνα μὲ τὸν τίτλο τοῦ «Εἰρηνοποιοῦ», τὸν ὁποῖο ἔφερε ὁ αὐτοκράτορας τοῦ Βυζαντίου, ἀλλὰ καὶ τὴ διατήρηση τοῦ «status quo» ποὺ ἐγγυόταν τὴν Pax Romana. «Μολονότι εἴμαστε βέβαιοι γιὰ τὴ νίκη τῶν ὄπλων μας, προτιμᾶμε νὰ συνάψομε εἰρήνη, γιατὶ πιστεύουμε ὅτι ὁ νικητὴς ζεῖ κάκιστα ἐξαιτίας τῶν δακρύων ποὺ χύνουν οἱ ἡττημένοι» (οἶμαι τὸν νενικηκότα κάκιστα ζεῖν ἐξ’ ὧν δακρύουσιν ἕτεροι). Αὐτὸ ὑποστήριξε ὁ πρέσβης τοῦ τροπαιούχου Ἰουστινιανοῦ, Ἰωάννης Πατρίκιος, ἐμπρὸς στὸν Πέρση βασιλέα Χοσρόη. Αὐτὴ η περὶ εἰρήνης θεωρία καὶ μέριμνα τῶν Βυζαντνῶν καταγράφεται καὶ στὴν ἐσωτερικὴ πολιτική, μὲ τὴν ἄσκηση τῆς «φιλανθρωπίας» ὡς τῆς ἀνωτάτης αὐτοκρατορικῆς ἀρετῆς. Αὐτὴ ἄλλωστε ὁδήγησε τοὺς Βυζαντινοὺς στὴν κατάργηση τῆς ἔννομης δουλείας ἤδη τὸν 12ο αἰώνα. «Ὁ Θεὸς μᾶς ἀποκαλεῖ υἱοὺς ὅλους ἐμᾶς καὶ ἐμεῖς τολμᾶμε νὰ ὑποβιβάζουμε τοὺς ἀδελφούς μας σὲ τάξη δούλων» θὰ γράψει ὁ Εὐστάθιος Θεσσαλονίκης στὸν Μανουὴλ Κομνηνό, τὸν αὐτοκράτορα πού, καταργώντας τὴ δουλεία, ἐγγυήθηκε τὶς προσωπικὲς ἐλευθερίες τῶν Βυζαντινῶν. Αὐτὸς ὁ ἀνθρωπισμὸς τραυματίστηκε ἀπὸ χριστιανοὺς τὸ 1204 καὶ πλήγηκε θανάσιμα ἀπὸ μουσουλμάνους τὸ 1453. […]

Ἑλένη Γλύκατζη-Ἀρβελέρ, Γιατὶ τὸ Βυζάντιο, ἐκδ. Ἑλληνικὰ Γράμμματα, Ἀθήνα 172009

Σάββατο 13 Οκτωβρίου 2018

γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση... ποὺ ἄργησε



[…] Ποῦ εἶναι τὰ «πατροπαράδοτα ἑλληνικὰ ἤθη καὶ ἔθιμα»; Σὲ πολιτεῖες καὶ χωριὰ τριγυρνᾶν οἱ ξένοι στρατιῶτες ἀγκαλιασμένοι μὲ τὶς γυναῖκες μας, τὶς κόρες μας, τὶς ἀδερφάδες μας… […]


Δημήτρης Γληνός, Τὶ εἶναι καὶ τὶ θέλει τὸ ΕΑΜ, στὸ: Δημήτρης Γληνός, «Ἐκλεκτὲς Σελίδες», τ. 4, ἐκδ. Ἐπικαιρότητα, Ἀθήνα 1975



Σάββατο 6 Οκτωβρίου 2018

ἐλευθερία καὶ δύο ἀκόμα




[…] Πῶς ἀπειλεῖται ἡ ἐλευθερία; Ἔτσι ὅπως μπορεῖ νὰ ἀπειληθεῖ καὶ τὸ ψωμί, καὶ κάθε περιουσία, καὶ ἡ ἀξιοπρέπεια ἑνὸς ἀνθρώπου ἢ ἑνὸς λαοῦ ἀπὸ ἄλλους ἀνθρώπους ἢ λαούς. Ἕνας ἄνθρωπος ἀπειλεῖ τὸ ψωμὶ τοῦ γείτονά του ὅταν, ἁρπάζοντας τὸ ψωμὶ τοῦ γείτονά του, αὐξάνει τὸ δικό του· ἔτσι αὐτὸς εἶναι χορτάτος, ἐνῶ ὁ γείτονάς του πεινάει. Τὸ ἴδιο καὶ μὲ τὴν περιουσία. Ἕνας ἰδιοποιεῖται περισσότερα, ἐνῶ ὁ ἄλλος μένει χωρὶς στέγη καὶ ἐστία. Τὸ ἴδιο καὶ μὲ τὴν ἀξιοπρέπεια, τὴν ἐξουσία καὶ τὴν τιμή. Ἔτσι, λοιπόν, καὶ μὲ τὴν ἐλευθερία. Ἡ ἀπώλεια τῆς ἐλευθερίας σημαίνει πέρασμα τῆς ἐλευθερίας ἀπὸ τοὺς πολλοὺς στὸν ἕναν. Καὶ ὅσο αὐτὸς ὁ ἕνας εἶναι τύραννος, πιὸ ἀπεριόριστος, τόσο διαθέτει προσωπικὰ περισσότερη ἐλευθερία ἀπὸ ὅ,τι ὁ ὑπόλοιπος λαός. Καὶ ὅταν εἶναι πλήρως ἀπεριόριστος, τότε αὐτὸς διαθέτει ὅλη τὴν ἐλευθερία, ἐνῶ ὁ λαὸς καμία. Ὅπως ὁ Φαραὼ ποὺ εἶχε ὁλόκληρη τὴ χώρα τῆς Αἰγύπτου ὡς προσωπική του ἰδιοκτησία καὶ ὁ λαὸς τίποτα. Καὶ ὅποιος ἔχει ὅλη τὴν ἰδιοκτησία, ἔχει κι ὅλη τὴν ἐλευθερία, καὶ ἀντιστρόφως. Τέτοια κατάσταση -εἴτε κατασκευασμένη νόμιμα εἴτε αὐθαίρετα- οἱ λαοὶ δὲν μποροῦσαν νὰ τὴν ἀνεχτοῦν γιὰ πολὺ καιρό. Ἀπὸ ἐκεῖ ξεκινοῦν οἱ δολοφονίες τῶν σουλτάνων καὶ τῶν βασιλιάδων, τῶν παπῶν καὶ τῶν δικτατόρων κάθε τύπου. Ἀπὸ ἐκεῖ προέρχονται οἱ ἀμέτρητοι ξεσηκωμοί, οἱ ἐπαναστάσεις καὶ οἱ αἱματηρὲς συγκρούσεις κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ἱστορίας τοῦ ἀνθρώπινου γένους.
Οἱ δημοκρατίες, οἱ παλαιὲς καὶ οἱ νέες, ἦρθαν ὡς φάρμακο ἀπὸ τὶς τυραννίες. Ἤθελαν νὰ ἀντικαταστήσουν τὴν ἐξουσία τοῦ ἑνὸς μὲ τὴν ἐξουσία τῶν πολλῶν ἢ καὶ ὅλων. Ἡ διεύρυνση τῆς ἐλευθερίας σὲ πολλοὺς ἢ σὲ ὅλους ἦταν ἡ ἀρχὴ τῆς δημοκρατίας. Ἀλλὰ οὔτε στὶς δημοκρατίες ἡ ἐλευθερία ὅλων δὲν εἶναι ἐξασφαλισμένη. Ὅπως ἡ καρέκλα δὲ στέκεται στὸ ἕνα πόδι, ἔτσι κι ἡ ἐλευθερία δὲ μπορεῖ νὰ σταθεῖ στὸ ἕνα πόδι. Ὑπάρχει ἀνάγκη τουλάχιστον γιὰ δύο ἀκόμα.  Καὶ αὐτὰ τὰ δύο εἶναι ἡ ἀλήθεια καὶ τὸ ἔλεος (γιὰ τὴν ἀκρίβεια ἡ ἀγάπη, ἂν ἐπιτρέπεται νὰ χρησιμοποιήσουμε αὐτὴ τὴ λέξη στὴν ἐποχὴ ποὺ βρισκόμαστε). […]

Ἁγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, Στὴ χώρα τῆς ἀνέφικτης εὐτυχίας- Τὸ ἀπάνθρωπο πρόσωπο τοῦ ναζισμοῦ, μτφρ. Ἠλίας Σαραγούδας, ἐκδ. Παρρησία, Ἀθήνα 2017

Κυριακή 30 Σεπτεμβρίου 2018

ἡ ἀποκαθήλωση τῆς ἐξουσίας στὴν Ἀποκάλυψη τοῦ Ἰωάννη

Κώστας Λουδοβίκος, Τὸ στέμμα τοῦ θηρίου

[…] Πολιτικὰ τὴν ἐποχὴ τῆς Καινῆς Διαθήκης ἡ ρωμαϊκὴ αὐτοκρατορία βρίσκεται στὸ ἀπόγειο τῆς ἐπέκτασης τῶν ὁρίων της. Περιλαμβάνει ὅλο σχεδὸν τὸν μεσογειακὸ χῶρο καὶ μάλιστα σὲ μεγάλο βάθος. Ὁ πληθυσμὸς τῆς ὑπαίθρου, ἀλλὰ καὶ τῶν ἀστικῶν κέντρων βρίσκεται σὲ οἰκονομικὴ ἐξαθλίωση, ἐξαιτίας πολλῶν οἰκονομικῶν κρίσεων καὶ πολέμων, ἀλλὰ καὶ ἐξαιτίας τῶν τεράστιων δαπανῶν ποὺ ἀπαιτοῦνταν γιὰ τὴ συντήρηση τοῦ πολυάριθμου στρατοῦ καὶ τῆς πολυδάπανης κρατικῆς μηχανῆς. Στὴν κοινωνία κυριαρχοῦν νεόπλουτοι ἐπαρχιῶτες, ἐνοικιαστὲς φόρων καὶ μεγαλογαιοκτήμονες, ποὺ προκαλοῦν τὴν ἔντονη ἀντίδραση τῶν λαϊκῶν στρωμάτων μὲ τὴν ἀλόγιστη κατασπατάληση τοῦ πλούτου τους. Οἱ κοινωνικὲς ἀντιθέσεις εἶναι ὀξύτατες, ἡ διάδοση τῆς δουλείας εἶναι εὐρεία, ἡ ὠμὴ βία τῶν κρατούντων σὲ βάρος τῶν κατακτημένων λαῶν καὶ ἡ ἀπληστία τῶν πολιτικῶν καὶ στρατιωτικῶν ἀξιωματούχων εἶναι ἐμφανέστατες. Ἡ κοινωνία λοιπὸν αὐτὴ ποὺ βρίσκεται σὲ ἀποσάθρωση ἐπιχειρεῖται νὰ διακυβερνηθεῖ μὲ τὴν προβολὴ τῆς λατρείας τοῦ αὐτοκράτορα. Ἔτσι ὁ αὐτοκράτορας ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Δομιτιανοῦ ἀναγορεύεται «κύριος καὶ θεός». Ἡ θεοκρατικὴ αὐτὴ θεμελίωση τῆς λειτουργίας τῆς ἐξουσίας, παρμένη ἀπὸ τὰ βασίλεια τῆς Ἀνατολῆς, στηρίζεται στὸν ἐπίγειο θεό – αὐτοκράτορα. Δὲν περιορίζεται δηλαδὴ στὴ μέχρι τώρα χρήση τῆς ἐπίσημης πολιτικῆς λατρείας, ἀλλὰ θεοποιεῖ τὸν ἴδιο τὸν αὐτοκράτορα.
[…] Ὁ Ἰωάννης στὴν Ἀποκάλυψη ἐπιλέγει τὸν δρόμο τῆς ρήξης. Δὲν εἶναι ὅμως εὔκολο νὰ ἐκφράσει ἀνοικτὰ τὴ στάση του αὐτή. Κάτι τέτοιο θὰ ἦταν ἐπικίνδυνο. Ἐξάλλου, στόχος του δὲν ἦταν νὰ ἀσκήσει κριτικὴ στὴ ρωμαϊκὴ ἀρχὴ ὴ νὰ ἐκφράσει τοὺς ὅρους κάτω ἀπὸ τοὺς ὁποίους θὰ ἦταν δυνατὸ νὰ γίνει ἀνεκτή, ὅπως λ.χ. στὴν περίπτωση τοῦ Παύλου. Ἀντίθετα στόχος του ἦταν ἡ καλλιέργεια τῆς συνείδησης τῶν Χριστιανῶν. Γι’ αὐτὸ ἐπέλεξε ὡς μέσο ἔκφρασης τὴ συμβολικὴ γλῶσσα καὶ χρησιμοποιεῖ σύμβολα, εἰκόνες καὶ παρεκκλίνοντες γλωσσικοὺς τρόπους· πράγματα συνήθη στὴν τεχνικὴ τῆς ἰουδαϊκῆς ἀποκαλυπτικῆς, κατανοητὰ μὲν ἀπὸ τοὺς χριστιανοὺς ἀποδέκτες του, ἀκατανόητα ὅμως ἀπὸ τὶς κρατικὲς καὶ ἀστυνομικὲς ρωμαϊκὲς ἀρχές.
[…] Ὁ Ἰωάννης ἀντιμετωπίζει τὴν ἐξουσία ὄχι μέσα ἀπὸ μιὰ δεοντολογικὴ περιγραφὴ τοῦ ρόλου της, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἐμπειρία τῆς πραγματικῆς λειτουργίας της, ποὺ εἶναι βίαιη, ἀπάνθρωπη καὶ καταπιεστική. Γι’ αὐτὸ καὶ τὴν ἀποδίδει συμβολικὰ μὲ ἕνα θηρίο ποὺ ἔχει δέκα κέρατα καὶ ἑπτὰ κεφάλια. Ξεμασκαρεύει τὴν υπεροπτικὴ αὐτὴ ἐξουσία τῆς ὠμῆς βίας, ποὺ ἐμφανίζεται ὡς εὐεργέτιδα τῶν ἀνθρώπων, καὶ ἀπομυθοποιεῖ τὴ θεοκρατικὴ ἰδεολογία ποὺ χρησιμοποιεῖ γιὰ νὰ τοὺς καθυποτάξει. […]

Ἰωάννη Σ. Πέτρου, Ἡ πολιτικὴ τῆς Ἀποκάλυψης καὶ ὁ κοινωνικοπολιτικὸς μύθος τῆς σύγχρονης ἀποκαλυπτικῆς στὸ «Ἡ Ἀποκάλυψη τοῦ Ἰωάννη. Προβλήματα φιλολογικά, ἱστορικά, ἑρμηνευτικά, θεολογικά.» Λευκωσία 1991

Σάββατο 22 Σεπτεμβρίου 2018

στὴν ἀνοιχτοσιὰ τῆς ἰσορροπίας

Πανσέληνος, λεπτομέρεια Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου

[…] Πρέπει νὰ ξεπεράσει κανεὶς τὸν τυφλὸ φανατισμὸ καὶ νὰ συλλάβει τὰ ἄφθαρτα στοιχεῖα τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἀλλὰ τὸ μεγάλο της οἰκοδόμημα δὲν ἀποτελεῖται μόνο ἀπὸ δόγματα καὶ μοναστικοὺς κανονισμούς. Τὄχτισαν ποιητές, μουσικοί, ζωγράφοι, κεντηστάδες, χρυσικοὶ καὶ καλαϊτζῆδες, χτίστες καὶ ἀρχιτέκτονες. Ὅλοι αὐτοὶ μὲ τὸν τρόπο τους ἐκφράσανε τὸ συνδυασμὸ τοῦ πνεύματος μὲ τὴ σάρκα, τὴ θεϊκὴ ἰσορροπία ἀνάμεσα στὰ δύο, ποὺ ἀποτελεῖ τὴν οὐσία τοῦ ὀρθοδόξου χριστιανισμοῦ. Ὅλοι αὐτοὶ ἦταν μυημένοι σ’ αὐτὴ τὴν ἰσορροπία. […]
 Γιάννης Τσαρούχης, Ὡς στρουθίον μονάζον ἐπὶ δώματος, ἐκδ. Καστανιώτης, Ἀθήνα 1987




Γιάννης Τσαρούχης, Ψαριανὴ
[…] Δυὸ μεγάλα ψέματα ἔχουν εἰπωθεῖ σχετικὰ μὲ τὴ βυζαντινὴ ζωγραφική. Πρῶτον, ὅτι ἔμεινε ἀναλλοίωτη ἐπὶ αἰῶνες καὶ δεύτερον ὅτι ἐμίσησε τὴ ζωὴ καὶ τὴν ἡδονή, προσπαθώντας νὰ ἀποδώσει τὴν ἀνυπαρξία. Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἡ βυζαντινὴ ζωγραφικὴ δὲν ὑπῆρξε ποτὲ ἕνας συγκεκριμένος καὶ περιορισμένος σκοπός. […]

Γιάννης Τσαρούχης, Ἀγαθὸν τὸ ἐξομολογεῖσθαι, ἐκδ. Καστανιώτης, Ἀθήνα 1986

Παρασκευή 14 Σεπτεμβρίου 2018

Σταυρὸς καὶ élites



[…] καὶ πρὸς τὶς δύο αὐτὲς élites τοῦ ἰουδαϊκοῦ καὶ τοῦ ἐθνικοῦ κόσμου, εἶχε ὁ Θεὸς νὰ λύσει ἀπὸ μακροῦ ὑφιστάμενους λογαριασμούς. Κάνει κάτι ἀπίθανο, σὰν νὰ θέλει ἐπίτηδες νὰ τοὺς παγιδέψει. Γι’ αὐτὸ τὸ λόγο κάνει κάτι ποὺ φαίνεται χονδροειδὴς μωρία. Αὐτοὶ προσπαθοῦσαν δῆθεν νὰ φτάσουν στὸ Θεό, κατέληγαν ὅμως πάντοτε στὸν ἑαυτό τους· ἔκαναν τὸ Θεὸ προβολὴ τῶν ἀπαιτήσεών τους. Ἔφθαναν μὲ τὴ σοφία τους νὰ μάθουν ἀρκετὰ γιὰ τὸ θεῖο, ποτὲ ὅμως δὲν ἀναγνώρισαν τὸν ἀληθινὸ Θεό. Γι’ αὐτὸ αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι τῆς élites ἀποκρούουν τὸ κήρυγμα τοῦ Σταυροῦ, γιατὶ δὲν ταιριάζει ὄχι μόνο μὲ τὴν ἀνώτερη κοινωνική τους τάξη καὶ τὸ ὑψηλὸ φρόνημα ἐγωισμοῦ καὶ αὐτοπροβολῆς, ἀλλὰ -τὸ σπουδαιότερο- μὲ τὸ περιεχόμενο τῆς σοφίας τους. […] Ἀντίθετα οἱ ταπεινοὶ καὶ καταφρονεμένοι, αὐτοὶ δὲν ἐμποδίζονται ἀπὸ καμιὰ δική τους ἰδεολογικὴ ἢ κοινωνικὴ προκατάληψη, γι’ αὐτὸ τὸ λόγο εἶναι, καταρχή, ἀνοιχτοὶ στὴ σοφία καὶ τὴ δύναμη τοῦ Σταυροῦ. Ὁ Μεσσίας κατὰ τὴν ἰουδαϊκὴ θεολογία δὲν μποροῦσε νὰ εἶναι παθητός· ἀντίθετα ὡς Μεσσίας θὰ γινόταν δεχτὸς κάποιος, ποὺ ζωσμένος μὲ τὴ δύναμη τοῦ Θεοῦ, θὰ τὴν ἔθετε στὴ διάθεση καὶ στὶς ἐπιδιώξεις τοῦ ἐκλεκτοῦ λαοῦ γιὰ τὴν ἐξασφάλιση τῆς ὑπεροχῆς του ἐπὶ τῶν ἄλλων λαῶν. Ἐξάλλου ὁ σοφὸς τοῦ ἐθνικοῦ κόσμου ἀναζητοῦσε τὴ σωτηρία σὲ κάποια σωστὴ ἀνάλυση τοῦ κόσμου, ποὺ θά ’φερνε τὴν κατανόηση, τὴ γαλήνη καὶ τὴν ἠρεμία στὸν ἄνθρωπο. […] Ὅσοι αἰσθάνονταν μὲ τὸν ἕνα ἢ τὸν ἄλλο τρόπο ἰσχυροὶ ἀπέρριψαν τὸ κήρυγμα τοῦ Σταυροῦ, κλήθηκαν ὅμως νὰ τὸ δεχθοῦν τὰ κατώτερα κοινωνικὰ στρώματα τῆς αὐτοκρατορίας. Γι’ αὐτούς, ἕνας ὅμοιός τους, καταδικασμένος ἀπὸ τὴ Ρώμη σὲ σταυρικὸ θάνατο, γιατὶ νὰ μὴν μποροῦσε νὰ ἐκφράζει τὴ δύναμη καὶ τὴ σοφία τοῦ Θεοῦ; Ἔτσι ὁ Θεὸς τὸ οἰκονόμησε, ὥστε οἱ πρῶτοι νὰ ἀπορρίπτουν τὸ κήρυγμα τοῦ Σταυροῦ, οἱ δεύτεροι νὰ τὸ ἐνστερνιστοῦν. Ὁ Θεὸς ἔσωσε τοὺς ταπεινοὺς ἀνθρώπους μὲ τὴ φαινομενική, ἂν καὶ ὄχι πραγματικὴ «μωρία» του. Ὁ Χριστὸς ἀποδείχθηκε γι’ αὐτοὺς «δύναμις» Θεοῦ, ὄχι μὲ τὰ θαύματά του ἢ ἀκόμα καὶ μὲ τὴν ἀνάστασή του, ἀλλὰ ὡς «ἐσταυρωμένος». Ὡς «ἐσταυρωμένος», μὲ τὴν ἀδυναμία τοῦ Σταυροῦ, ὁ Χριστὸς ἀσκεῖ ἕλξη καὶ δύναμη πάνω στοὺς ἀνθρώπους. Ὁ ἐσταυρωμένος εἶναι ὅλα τὰ παθήματα καὶ οἱ πόνοι τῆς ἀνθρωπότητας συγκεντρωμένα, σὲ μιὰ ἀπίστευτη γιὰ τὸν κόσμο ἔκφραση δύναμης τοῦ Θεοῦ γιὰ ὑπέρβαση καὶ ὑπερνίκηση. Μέσα στὴν ἀπόγνωση καὶ τὸ ἀδιέξοδο ποὺ εἶχε ξαπλώσει παντοῦ ἡ ρωμαϊκὴ ἐξουσία, καὶ μέσα στὴν ἔλλειψη ὁποιουδήποτε φωτισμοῦ ἀπὸ τὴν πνευματικὴ ἡγεσία, ποὺ μὲ λεπτεπίλεπτα διανοητικὰ τερτίπια ἄλλοτε δικαίωνε καὶ κολάκευε καὶ ἄλλοτε φρόντιζε νὰ ξεφύγει ἀπὸ τὴν καθημερινὴ πραγματικότητα, ὁ Θεὸς στὸ πρόσωπο τοῦ «ἐσταυρωμένου» ἀπὸ τοὺς κυρίαρχους τοῦ κόσμου ἐκπροσώπους του, ἀποφάσισε νὰ δώσει διέξοδο καὶ ἐλπίδα στὴν ἀνθρωπότητα. Ὁ κόσμος δὲν πρέπει νὰ περιμένει τίποτε σωστὸ ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ στηρίζονται στὸν ἑαυτό τους γιὰ νὰ κάνουν κάτι γιὰ τοὺς ἄλλους. Ἡ σωτηρία θὰ ἔλθει ἀπὸ ἕνα κατάδικο στὴν ἔσχατη ποινή, στὸν ὁποῖο θὰ προσκολληθοῦν τὰ ἀδύνατα στρώματα τῆς αὐτοκρατορίας. Αὐτὴ εἶναι ἡ πρόσκληση τῆς μωρίας τοῦ Εὐαγγελίου. […]
Ἡ ἀπολυτρωτικὴ ἀξία τοῦ Σταυροῦ, ἂν γινόταν παραδεκτὴ ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους τῆς élites, θὰ σήμαινε ἀπόρριψη τῆς λυτρωτικῆς ἀξίας τῶν προνομίων τους (ἐθνικῶν, θρησκευτικῶν, πνευματικῶν καὶ πολιτιστικῶν). Οἱ ταπεινοὶ καὶ καταφρονεμένοι, ποὺ οἱ ἰσχυροὶ εἶχαν περιπαίξει καὶ ἐξαπατήσει, στὸ σταυρωμένο Χριστὸ ἔβρισκαν ὄχι μόνο κάτι ἀπὸ τὸν εαυτό τους, ἀλλὰ τὸ ἀνέλπιστο. Αὐτοὶ μποροῦσαν νὰ καταλάβουν καὶ νὰ πιστέψουν πὼς ὁ θάνατος τοῦ Χριστοῦ δημιουργοῦσε μιὰ νέα δυνατότητα γιὰ τὴν ἀνθρώπινη ὕπαρξη. […]


Σάββας Χρ. Ἀγουρίδης, Ἀποστόλου Παύλου πρώτη πρὸς Κορινθίους ἐπιστολή, ἐκδ. Π. Πουρναρᾶ, Θεσ/νίκη 1982    

Σάββατο 8 Σεπτεμβρίου 2018

ἡ εὐθύνη ἔναντι τῆς ἐλευθερίας

Χαράλαμπος Θεμιστοκλέους


[…] Ἡ χριστιανικὴ ἐλευθερία προσφέρεται σὲ ὅλον τὸν κόσμο, ἀλλὰ δὲ γίνεται πάντοτε δεκτὴ ἀπὸ τὸν κόσμο οὔτε ὁλοκληρώνεται μέσα σ’ αὐτόν. Ἀκόμα ἡ χριστιανικὴ ἐλευθερία κηρύσσεται ἀπὸ τοὺς Χριστιανούς, ἀλλὰ δὲ βιώνεται οὔτε κατανοεῖται πάντοτε σωστὰ ἀπὸ τοὺς ἴδιους. Συχνὰ μάλιστα παρουσιάζεται ὡς στιγνὴ δουλεία. Καὶ δὲν ὑπάρχει στιγνότερη δουλεία ἀπὸ ἐκείνη ποὺ ἐπιβάλλεται ἐν ὀνόματι τοῦ παντοδύναμου Θεοῦ, ὅταν παρουσιάζεται ὡς ἐξουσία ποὺ προσδιορίζει δυναστικῶς τὸν κόσμο. Ὁ Θεὸς ὅμως δὲν ἐπιβάλλει καμιὰ μορφὴ δουλείας. Κανεὶς δὲ δικαιοῦται νὰ ἐπιβάλλει στὸν ἄνθρωπο τὴ θέλησή του ἢ νὰ τὸν ἐξαναγκάσει σὲ ὁποιαδήποτε ἐπιλογή, ἀφοῦ οὔτε ὁ Θεὸς ἐπιτρέπει αὐτὸ στὸν ἑαυτό του.
Ἡ εὐαισθησία ποὺ ὑπάρχει σήμερα στὸν κόσμο γιὰ τὴν ἐλευθερία ἔχει τὶς ρίζες της στὴ χριστιανικὴ διδασκαλία. Τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ ὄξυνε στὸν κόσμο τὸ αἰσθητήριο τῆς ἐλευθερίας. Δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ ἐννοήσουμε τὰ ἀπελευθερωτικὰ κινήματα ποὺ παρουσιάστηκαν στὴν ἱστορία μετὰ τὴν ἐμφάνιση τοῦ Χριστιανισμοῦ ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸ κήρυγμα τῆς χριστιανικῆς ἐλευθερίας. Ὅταν ὅμως ἡ ἐμπειρικὴ κατάσταση τῆς ζωῆς τῶν Χριστιανῶν διαψεύδει τὸ κήρυγμα τῆς ἐλευθερίας, τότε αὐτὸ μεταβάλλεται σὲ παράγοντα ποὺ ὁδηγεῖ στὴν ἀνατροπή της. Ἔτσι τὸ κήρυγμα τῆς χριστιανικῆς ἐλευθερίας δὲν προσφέρει μόνο λύσεις σὲ κοινωνικὰ προβλήματα, ἀλλὰ καὶ ἐπισημαίνει κοινωνικὰ προβλήματα. Ἡ ἐπισήμανση αὐτὴ γίνεται μὲ τὴν καλλιέργεια τοῦ πνεύματος τῆς ἐλευθερίας καὶ τὴν ἀπογύμνωση τῶν ἀνελεύθερων καταστάσεων ποὺ ὑπάρχουν στὴν κοινωνία. Καὶ ἡ λύση στὶς περιπτώσεις αὐτὲς μπορεῖ νὰ πραγματοποιεῖται μὲ τὴν ἀντίστοιχη ἱκανοποίηση τῶν αἰτημάτων γιὰ ἐλευθερία. Ἐπειδὴ ὅμως τὰ αἰτήματα αὐτὰ δημιουργοῦνται ἀπὸ χριστιανικὰ ἐρεθίσματα, ἡ ἱκανοποίησή τους δὲν εἶναι δυνατὴ χωρὶς τὴν ἐλευθερία ποὺ προσφέρει ἡ Ἐκκλησία.     

Γεωργίου Μαντζαρίδη, Χριστιανικὴ Ἠθική, ἐκδ. Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 2000

Κυριακή 2 Σεπτεμβρίου 2018

ἰδιοκτησία - ἡ ὑπονόμευση τῆς δημιουργίας




[…] Ἡ ἀρχικὴ τάξη, τὸ θέλημα ἑπομένως τοῦ Θεοῦ, ποὺ εἶναι ἀπήχηση καὶ τῆς ἐσχατολογικῆς μακαριότητας, δὲν ἐμπεριέχει τὸ γεγονὸς καὶ τὴν ἐννοια τῆς ἰδιοκτησίας. Κατὰ τρόπο ὑπερφυή, βέβαια, ὅλα ἦταν καὶ θεωροῦνταν κοινά. Ὅλα γιὰ ὅλους, διότι ὅλα καὶ ὅλοι ἦταν καὶ ἔνιωθαν δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ καὶ δὲν εἶχαν τὶς συνήθεις βιοτικὲς ἀνάγκες.
Ἡ αἴσθηση τῆς ἰδιοκτησίας εἰσῆλθε στὴν ἱστορία μὲ τὴν πτώση τῶν πρωτοπλάστων. Τὴν αἴσθηση αὐτὴ περιγράφει ὁ Χρυσόστομος μὲ τὰ λεξίδια «τὸ ἐμὸν» καὶ  «τὸ σὸν» (π.χ. PG 57, 255 καὶ PG 57, 671), ὑπογραμμίζοντας πάντα ὅτι τὸ αἴσθημα τῆς ἰδιοκτησίας, «τὸ ἐμόν», ἀποτελεῖ πηγὴ «μύριων κακῶν καὶ πολέμων» (PG 57, 671). Αὐτὸ εἶναι ὑπεύθυνο γιὰ ὅλη τὴν ἀναστάτωση, τὴν ἀντινομία καὶ τὴν ἀντιπαλότητα ποὺ ταλαιπωροῦν τὶς κοινωνίες ὅλων ἀνεξαιρέτως τῶν ἐποχῶν.
Οἱ διαμάχες τῶν ἀνθρώπων βρίσκονται σὲ ἄμεση ἐξάρτηση ἀπὸ τὸ γεγονός, ὅτι κάποιος ἐπεμβαίνει καὶ καθιστᾶ δικό του ἕνα ἀντικείμενο ἢ κάποιο ἀγαθό. Πολὺ περισσότερο, ὅταν ἐπεμβαίνει καὶ ἀποσπᾶ κάτι ἀπὸ τὰ ἀντικείμενα, ποὺ ὁ πλησίον του ἔχει κάνει ἰδιοκτησία του. […]
Ἡ κίνηση τοῦ ἀνθρώπου γιὰ ἰδιοκτησία συνιστᾶ κίνηση διασπάσεως τῆς ἑνότητας τῆς δημιουργίας. Καὶ ἡ προσφορὰ τοῦ ἀνθρώπου μέρους τῆς ἰδιοκτησίας του στὸν πλησίον, ἢ ἔστω καὶ μερικὴ ἀπαλλαγή του ἀπὸ τὴν ἰδιοκτησία, συνιστᾶ κίνηση πρὸς ἀποκατάσταση τῆς καταστραφείσας ἀρχικῆς ἑνότητας, πρὸς τὴν ὁποία ὀφείλει νὰ στρέφεται κάθε προσπάθεια τῶν ἀνθρώπων, ἀφοῦ ἡ ἑνότητα αὐτὴ συνιστᾶ καὶ τὴν ὑπεσχημένη πραγματικότητα τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, ἀφοῦ καὶ ἡ σπουδαιότερη ἀρετή, ἡ ἀγάπη, γεννᾶται μὲ τὴν βοήθεια τῆς ἀκτημοσύνης. (PG 60, 94).
Ἡ ὀρθὴ κατανόηση τῆς σχέσεως ἰδιοκτησίας καὶ ἑνότητας τῆς δημιουργίας, ἡ ἐκτίμηση τῆς ἑνότητας ὡς ὑψίστου ἀγαθοῦ καὶ ἡ διακρίβωση τῶν ἀρνητικῶν συνεπειῶν τῆς ἰδιοκτησίας, ὁδήγησαν τὸν Χρυσόστομο στὴν ἀποδοχὴ τῆς ἀκτημοσύνης ὡς τῆς ἰδεώδους καὶ ἐπιδιωκτέας καταστάσεως. […]

Στυλιανοῦ Παπαδόπουλου, Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, τ. Β, ἐκδ. Ἀποστολικὴ Διακονία, Ἀθήνα 22010


Σάββατο 25 Αυγούστου 2018

ὁ θεϊσμὸς ὡς πρόδρομος τοῦ ἀθεϊσμοῦ


[…] Χάρη στὴν κοσμολογικὴ ὀντολογία του ὁ Ἀκινάτης καθιερώνει τὶς ἀποδείξεις γιὰ τὴν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ, τὴν περίφημη «πενταπλὴ ὁδό», τὴ λεγομένη «φυσικὴ θεολογία» (theologia naturalis) ποὺ καθορίζει ἀποφασιστικὰ τὸ ρωμαιοκαθολικισμὸ καὶ τὸν ὁριοθετεῖ ἔναντι τοῦ προτεσταντισμοῦ.
[…] Ἡ αἴσθηση τῆς προσωπικῆς ἐλευθερίας, ἡ ἔννοια τῆς χάριτος καὶ τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ, καθὼς καὶ ἡ ἔμφαση στὶς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ μέσα στὸν κόσμο φαίνεται ὅτι ἀτονοῦν στὴ θωμιστικὴ ἐκδοχὴ τῆς χριστιανικῆς πίστης.
Ἔτσι δικαιώνεται ἡ ἐκκοσμίκευση, στὶς κριτικὲς προθέσεις της τουλάχιστον. Ὁ Κὰντ μὲ τὴν κριτική του ἐπὶ τῆς «φυσικῆς θεολογίας» ἐπισημαίνει πειστικὰ καὶ εὔλογα τὰ μεταφυσικὰ κενὰ τῆς θωμιστικῆς ἐπιχειρηματολογίας. Δικαιώνεται ἡ κρίση τοῦ Χάιντεγκερ ὅτι «Θεός, ἡ ὕπαρξη τοῦ ὁποίου χρειάζεται ἀποδείξεις, εἶναι τελικὰ ἕνας πολὺ ἄθεος Θεὸς καὶ ἡ ἀπόδειξη τῆς ὕπαρξής του εἶναι καρπὸς βλασφημίας». Ὁ Νίτσε μὲ τὴ διακήρυξή του γιὰ τὸ «θάνατο τοῦ Θεοῦ» καταγγέλλει τὴ «φυσικὴ θεολογία» τοῦ θωμισμοῦ, ἡ ὁποία κατέστησε ἀναπόφευκτη τὴν ἀνάδυση τῆς «φυσικῆς θρησκείας» τοῦ νεότερου εὐρωπαϊκοῦ διαφωτισμοῦ. Ἔτσι ὁ κοσμολογικὸς θεϊσμὸς τοῦ θωμισμοῦ ἔγινε ὁ ἀθέμιτος «πρόδρομος» τοῦ νεότερου κοσμολογικοῦ ἀθεϊσμοῦ. Μὲ τὴν ἴδια λογικὴ ποὺ ἀποδεικνυόταν βέβαια ἡ ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ στὸ Μεσαίωνα, οἱ διανοητὲς τῶν Ν. Χρόνων τεκμηρίωσαν τὴν ἀνυπαρξία ἑνὸς ὑπέρτατου ὄντος στὸ μεταφυσικὸ ὑπερπέραν, χωρὶς παρεμβολὴ στὴ φύση καὶ στὴν ἱστορία. […]

Μάριος Μπέγζος, Ἐλευθερία ἢ Θρησκεία; Οἱ ἀπαρχὲς τῆς ἐκκοσμίκευσης στὴ φιλοσοφία τοῦ δυτικοῦ μεσαίωνα, ἐκδ. Γρηγόρης, Ἀθήνα 1991  

Τρίτη 14 Αυγούστου 2018

«διαβατήριον ζωῆς ἀιδίου»



[…] Γιορτὴ τῆς Παναγιᾶς τοῦ Δεκαπενταυγούστου – «καλὴ Παναγιὰ» εὔχονται στὰ νησιά μας, τὸ γλωσσικὸ ὁμόλογο τοῦ «καλὴ Ἀνάσταση» ἢ «καλὰ Χριστούγεννα».
Ὅσοι καταλαβαίνουν ἀσυμβίβαστη τὴ διαφορὰ τῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ τὴ θρησκεία (κατανόηση ποὺ ὅριζε κάποτε τὴν πολιτισμικὴ ἰδιαιτερότητα τοῦ Ἕλληνα), βλέπουν στὸ πρόσωπο τῆς Παναγιᾶς τὴ «Θεοτόκο»: τὴ γυναίκα ποὺ ἔδωσε σάρκα στὴν ἐλευθερία τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὴν ἴδια τὴ θεότητά του, ἐλευθερία μανικοῦ ἔρωτα γιὰ τὸ πλάσμα του – νὰ ὑπάρξει ἄνθρωπος ὁ Θεὸς χωρὶς νὰ καταλύεται τὸ «ὅλως ἕτερον» τῆς θεότητας. «Νενίκηνται τῆς φύσεως οἱ ὅροι», ψέλνει ἡ Ἐκκλησία γι’ αὐτὴ τὴ γέννα τοῦ Θεοῦ ἀπὸ ἄνθρωπο, πρώτη καὶ μοναδικὴ στὴν Ἱστορία ταύτιση τῆς ἐλευθερίας μὲ τὴν Αἰτιώδη Ἀρχὴ τοῦ ὑπαρκτικοῦ γεγονότος. […]

Χρῆστος Γιανναρᾶς, Ἡ Μετα-φυσικὴ ὡς ἀρρώστια καὶ ὡς Γιορτή, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ



[…] Γιὰ νὰ «ἐγκεντρίσει» ὁ Δημιουργὸς στὴ δική του ὑπαρκτικὴ ἐλευθερία τὸ ὑπαρκτικὰ περατὸ καὶ ὑποκείμενο σὲ ἀναγκαιότητες δημιούργημά του, χρειάζεται τὴν ἐλεύθερη ἀγαπητικὴ συγκατάθεση τοῦ λογικοῦ του πλάσματος, τὸ «ναί», τὸ «ἀμὴν» τοῦ ἀνθρώπου. Aὐτὴ τὴ συγκατάθεση τὴν ἔδωσε ἀφετηριακά, ἀνοίγοντας τὸν δρόμο σὲ ὅλους μας, τὸ Kορίτσι ἀπὸ τὴ Nαζαρέτ τῆς Γαλιλαίας. Δέχτηκε νὰ δώσει τὴ σάρκα της γιὰ νὰ ἐνανθρωπίσει ὁ Θεός. «Ἰδοὺ ἡ δούλη Kυρίου, γένοιτό μοι κατὰ τὸ ρῆμά σου».
Γι’ αυτὸ καὶ τιμᾶται στοὺς αἰῶνες τὸ «πανάγιο» Kορίτσι τῆς Nαζαρέτ. Tὸ δικό της «ναὶ» συνόψισε σὲ πράξη τὴ δική μας νοσταλγία, τὸν πόθο μας γιὰ ὑπαρκτικὴ ἐλευθερία, πληρωματικὸ ἔρωτα. Ὅποιος συντάσσεται στὸ «ναὶ» τῆς Mαρίας, ἐντάσσεται στὸ ἄθλημα τοῦ «τρόπου» τῆς ἐλευθερίας, στοχεύει στὴ μετοχὴ σὲ «πανήγυριν πάσης τῆς κτίσεως»: Kάθε ποιότητα, κάθε ὀμορφιά, κάθε μέγεθος, ἀπό τὸ ἀγριολούλουδο ὣς τοὺς γαλαξίες, «μακαρίζουν» τὸ Kορίτσι τῆς ἐλευθερίας καὶ ἐλπίδας μας.

Χρῆστος Γιανναρᾶς, Δεκαπενταυγούστου τὰ ἀποσβεσμένα, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 17-08- 2015


Κυριακή 5 Αυγούστου 2018

Μεταμόρφωση-τὸ τέλος τῆς «πνευματικότητας»


Θεοφάνης
[…] ὁ αὐθεντικὸς ὀρθόδοξος ἡσυχασμὸς μπορεῖ νὰ μᾶς βοηθήσει νὰ καταλάβουμε πὼς ἐντὸς τῆς ἱστορίας «πνευματικότητα» δὲν σημαίνει καμμιὰ ἰδεαλιστικὴ ὑπέρβαση ἀλλὰ μεταμόρφωση τοῦ τρόπου τοῦ Εἶναι τοῦ κτιστοῦ. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ μποροῦμε νὰ μιλήσουμε γιὰ μιὰ ἐσχατολογικὴ ὑπέρβαση τῆς (πάντοτε πλατωνικῆς στὴν οὐσία της) «πνευματικότητας»: ὁ ὀρθόδοξος ἡσυχασμὸς εἶναι τὸ τέλος τῆς «πνευματικότητας», χάρη στὴν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι μεταβολὴ τοῦ τρόπου τοῦ Εἶναι σύμπαντος τοῦ κτιστοῦ δηλαδὴ τὴν χριστοποίηση (διότι αὐτὸ εἶναι ἡ θέωση) ὅλων τῶν αἰσθήσεων καὶ λειτουργιῶν καὶ ἐπιπέδων τοῦ λογικοῦ ὄντος. Αὐτὸ φυσικὰ δὲν σημαίνει πώς, ὅπως μιὰ κακὴ κατανόηση τῶν γραφομένων στὸ δοκίμιο αὐτὸ θὰ μποροῦσε νὰ ὑποβάλλει, δὲν ἰσχύει πάντοτε ἡ ἰδιάζουσα ἀνθρωπολογικὴ ἱεράρχηση ψυχῆς-σώματος ἢ νοός-λόγου-αἰσθήσεως, ὅπως μᾶς εἶναι αὐτὰ γενικὰ γνωστὰ ἀπ’ τὴν ἀσκητικὴ γραμματεία. Σημαίνει ὅμως πὼς δὲν ὑπάρχουν ἐντὸς τοῦ ὄντος διακρίσεις ὀντολογικοῦ (παρὰ μόνον λειτουργικοῦ) χαρακτήρα, τὸ κτιστὸ ὂν δὲν εἶναι ἀνάγκη νὰ διασχισθεῖ, ἡ φύσις παραμένει ὁλόκληρη στὴν ἐσχατολογικὴ πληρωματική της ἔκφραση. Καὶ μποροῦμε νὰ ποῦμε πὼς αὐτὴ ἡ δυνατότητα τῆς ἀπόλυτης φυσικῆς καθολικότητας, τῆς σωτηρίας τῆς φύσεως τοῦ κτιστοῦ ὁλόκληρης, ἀποτελεῖ τὴ μεγάλη καὶ εἰδοποιὸ διαφορὰ τοῦ χριστιανισμοῦ ἔναντι ὅλων τῶν γνωστῶν ἀνθρωπίνων φιλοσοφιῶν καὶ θρησκειῶν. Ἀπὸ τὴν ἄποψη αὐτὴ μποροῦμε λοιπὸν νὰ ποῦμε, πὼς τὸ ἀντίθετο τοῦ ἡσυχασμοῦ εἶναι ἡ θέληση γιὰ δύναμη καὶ πὼς κάθε εἶδος «θεωρίας» καὶ «θέας» τοῦ Θεοῦ ποὺ διατηρεῖ τὴν ἀντίληψη τοῦ Ἐγώ, ὡς ὑπόγεια βουλητικὴ ἰδεαλιστικὴ ὑπέρθεση, ἀνήκει σ’ αὐτὸ τὸ μὴ χριστοκεντρικὸ ἀλλὰ «φιλοσοφικὸ στὺλ» θεωρίας, τὸ ὁποῖο μὲ τὴν ἰδιόμορφη ἀφομοίωση τοῦ νεοπλατωνισμοῦ κομίζει ὁ Αὐγουστίνος καὶ ἐκκοσμικεύει ἀντιστρέφοντάς το σὲ κοινὴ χρήση ὁ Nietzsche. […]

π. Νικόλαος Λουδοβίκος, κλειστὴ πνευματικότητα καὶ τὸ νόημα τοῦ ἑαυτοῦ, μυστικισμὸς τῆς ἰσχύος καὶ ἀλήθεια φύσεως καὶ προσώπου, ἐκδ. Ἑλληνικὰ Γράμματα, Ἀθήνα 21999.

Σάββατο 28 Ιουλίου 2018

«Μὴ ὠνόμαζε τὸν Θεὸν δίκαιον»


Sergii Radkevych



Ἡ δικαιοκρισία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ μακροθυμία, ἡ ὁποία ἔχει μέσα καὶ τὴν ταπείνωση καὶ τὴν ἀγάπη. Ὁ Θεὸς εἶναι πολὺ δίκαιος, ἀλλὰ καὶ πολυεύσπλαχνος, καὶ ἡ εὐσπλαχνία Του νικάει τὴν δικαιοσύνη του.

Ὁσίου Παϊσίου Ἁγιορείτου, Πνευματικὸς ἀγώνας, Λόγοι Γ´, Ἱ. Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτὴ Θεσ/νίκης 2001 


[…] Γενοῦ κῆρυξ τῆς ἀγαθότητος τοῦ Θεοῦ· διότι, ἐνῷ ὑπάρχῃς ἀνάξιος, σὲ κυβερνᾷ, καὶ διότι, ἐνῷ χρεωστῇς εἰς αὐτὸν ἄπειρον χρέος, δὲν σ’ ἐκδικεῖται, ἀλλὰ διὰ τὰ ὀλίγα καλὰ ἔργα, τὰ ὁποῖα πράττεις, σοὶ ἀνταποδίδει μεγάλους μισθούς. Μὴ ὠνόμαζε τὸν Θεὸν δίκαιον· καθότι ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ δὲν γνωρίζεται εἰς τὰ ἔργα σου· καὶ ἐὰν ὁ Δαβὶδ ὀνομάζῃ αὐτὸν δίκαιον καὶ εὐθῆ, ἀλλ’ ὁ υἱὸς αὐτοῦ ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς καὶ σωτὴρ ἡμῶν ἐφανέρωσεν εἰς ἡμᾶς, ὅτι εἶναι μᾶλλον ἀγαθὸς καὶ χρηστός, ὡς λέγει, ὅτι εἶναι ἀγαθὸς εἰς τοὺς πονηροὺς καὶ ἀσεβεῖς ἀνθρώπους. Πῶς θέλεις ὀνομάσει τὸν Θεὸν δίκαιον, ὅταν ἀναγινώσκῃς εἰς τὸ εὐαγγγέλιον περὶ τοῦ μισθοῦ τῶν ἐργατῶν; φίλε, λέγει, δὲν σ’ ἀδικῶ, θέλω νὰ δώσω καὶ εἰς τοῦτον τὸν ἔσχατον, ὅσα ἔδωκα καὶ εἰς σέ· ἐὰν ὁ ὀφθαλμός σου ᾖναι πονηρός, ἀλλ’ ἐγὼ εἰμὴ ἀγαθός. Πῶς θέλει ὀνομάσει τὶς δίκαιον τὸν Θεόν, ὅταν ἀναγινώσκῃ εἰς τὸ εὐαγγέλιον τὰ περὶ τοῦ ἀσώτου υἱοῦ, ὅστις ἐσκόρπισε τὸν πατρικὸν πλοῦτον εἰς ἀσωτείας, καὶ ὅτε ἔδειξε κατάνυξιν μόνην, πῶς ἔτρεξεν ο πατήρ, καὶ ἔπεσεν ἐπὶ τὸν τράχειλον αὐτοῦ, καὶ ἔδωκεν αὐτῷ ἐξουσίαν ἐπάνω εἰς ὅλον αὐτοῦ τὸν πλοῦτον; Καὶ δὲν εἶπε ταῦτα ἄλλος τις, ὥστε νὰ διστάσωμεν εἰς αὐτόν, ἀλλ’ αὐτὸς ὁ υἱὸς αὐτοῦ τοῦ πατρός, αὐτὸς ἐμαρτύρησε ταῦτα περὶ αὐτοῦ. Ποῦ εἶναι ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ; Διότι ἦμεν ἁμαρτωλοί, καὶ ὁ Χριστὸς ἀπέθανεν ὑπὲρ ἡμῶν; Καὶ ἐὰν εἰς τὴν παροῦσαν ζωὴν φαίνεται ἐλεήμων ὁ Θεός, ἂς πιστεύσωμεν, ὅτι ὁ Θεὸς ἀλλοίωσιν δὲν δέχεται.
Μὴ γένοιτο νὰ σκεφθῶμέν ποτε τοιοῦτον ἀνόμημα, καὶ νὰ εἴπωμεν τὸν Θεὸν ἀνελεήμονα· ἐπειδὴ δὲν ἀλλοιοῦται τὸ ἰδίωμα τοῦ Θεοῦ, καθὼς οἱ νεκροί· καὶ δὲν ἀποκτᾷ τὶ ὁ Θεός, τὸ ὁποῖον δὲν ἔχει, ἢ χάνει τι, τὸ ὁποῖον ἔχει, ἢ λαμβάνει προσθήκην τινὰ ὡς τὰ κτίσματα· ἀλλ’ ὅ,τι ἔχει ὁ Θεὸς ἐξ ἀνάρχου ἀρχῆς, θέλει ἔχει αὐτὸ πάντοτε ἕως τοῦ ἀτελευτήτου τέλους· […] Ἀγάπησον, ἄνθρωπε, τὸν Θεόν, καθόσον χρεωστῇς ν’ ἀγαπᾷς αὐτόν, καὶ ὄχι διὰ τὰ μέλλοντα ἀγαθά, τὰ ὁποῖα μέλλει νὰ σοὶ δώσῃ, ἀλλὰ δι’ ὅσα παρ’ αὐτοῦ ἐλάβομεν· […] Ποῦ εἶναι ἤδη ἡ γέενα, ἥτις δύναται νὰ λυπήσῃ ἡμᾶς; Ποῦ εἶναι ἤδη ἡ κόλασις, ἥτις ἐκφοβεῖ ἡμᾶς πανταχόθεν, καὶ νικᾷ τὴν εὐφροσύνην τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ; Καὶ τὶ εἶναι ἡ γέενα ἐνώπιον τῆς ἐνδόξου ἀναστάσεως, ὁπότε θέλει ἀναστήσει ἡμᾶς, καὶ θέλει κάμει τοῦτο τὸ φθαρτὸ σῶμα νὰ ἐνδυθῇ τὴν ἀφθαρσίαν, καὶ νὰ ἐγείρῃ ἐν δόξῃ τὸν εἰς ᾍδου πεσόντα ἄνθρωπον;
[…] Αὕτη ἡ χάρις, τὴν ὁποίαν χαρίζει εἰς ἡμᾶς μετὰ τὴν ἁμαρτίαν διὰ τῆς εἰλικρινοῦς μετανοίας, ὑπάρχει ἀνωτέρα ἐκείνης, ἥτις ἐδόθη ἡμῖν, ὅταν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος ἔφερεν ἡμᾶς εἰς τὴν κτίσιν. […]

Ὁσίου Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου τὰ σωζόμενα ἀσκητικά, Λόγος ξ´, περὶ πονηρῶν λογισμῶν, οἵτινες συμβαίνουσιν εἰς ἡμᾶς χωρὶς νὰ θέλωμεν, μετενεχθέντα εἰς τὴν λαλουμένην καθαρὰν ἑλληνικὴν γλώσσαν παρὰ τοῦ ὁσιωτάτου ἱεροδιδασκάλου Καλλινίκου Παντοκρατορινοῦ, ἐκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσ/νίκη 1997 

Παρασκευή 20 Ιουλίου 2018

ἡ ἀντικειμενοποίηση τῆς ἔλλειψης και ἡ ἐλευθερία

Οὔρος Τοντόροβιτς (λεπτομέρεια)

[…] Ἂν δὲν ἔχουμε ἀγάπη μεταξύ μας, ζοῦμε ἤδη τὴν φθορά, ζοῦμε τὴν ἀρχὴ τῆς κολάσεως. Καὶ τὸ κενὸ μέσα μας καὶ μέσα στὶς σχέσεις μας, κενὸ ποὺ προκαλεῖ ἡ ἀπουσία τῆς ἀγάπης, συχνὰ προσπαθοῦμε νὰ τὸ καλύψουμε μὲ κάποια δραστηριότητα. Καὶ ὅλοι μας ἐσωτερικὰ εἴμαστε ὅπως περιγράφει ὁ Ντοστογιέφσκι (στοὺς Δαιμονισμένους, στὸ κεφάλαιο «Στὸν Τύχωνα», καὶ ἐπίσης στὸν Ἔφηβο): ὅταν οἱ ἄνθρωποι ἀπεφάσισαν ὅτι «δὲν ὑπάρχει Θεός», τὸτε προσπάθησαν νὰ καλύψουν μέσα τους τὴν ἔλλειψή Του μὲ πληθωρικὴ ὑπερδραστηριότητα. Καὶ ὅταν φανερώθηκε ὁ Χριστός, στὴν Δευτέρα Παρουσία, τότε ὅλοι κατάλαβαν ἀμέσως ὅτι Αὐτὸς ἦταν ποὺ τοὺς εἶχε λείψει, καὶ κλάψανε λέγοντας: «Μᾶς ἔλειπες ὅλον τὸν καιρό, καὶ πήγαμε νὰ καλύψουμε τὸ κενὸ μὲ τὸν ἀλτρουισμό μας, μὲ τὴν δραστηριότητά μας, μὲ τὴν ἐξωστρέφειά μας, μὲ κάθε εἴδους οὐμανισμό…».
Ἀλλὰ ὅλα ἀλλάζουν ὅταν ἔλθει ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ· σὲ ὅποια κατάσταση κι ἂν εἴμαστε, ἐνάρετοι ἢ ἁμαρτωλοί, ὁ Θεὸς δὲν κοιτάζει οὔτε μετράει· ὄχι ποὺ δὲν ἔχει σημασία, ἀλίμονο, ἀλλὰ νὰ ποὺ δὲν τὰ μετράει ὁ Θεὸς ἔτσι. Διότι δὲν εἶναι δικαιοκρίτης γιὰ νὰ τὰ «ζυγίζει», διότι τότε θὰ εἶναι ἀντικειμενικός, σὰν αὐτὸ ποὺ ἔλεγε ὁ πατὴρ Γεώργιος: «λογικότητα ἀντικειμενική». Τὶ νὰ τὴν κάνω, ὅμως, μιὰ ἀντικειμενικότητα, ἀκόμη καὶ «λογικότητα», ἀκόμη καὶ ἀπόλυτη εὐτυχία, χωρὶς τὸ πρόσωπο τοῦ Θεοῦ· τὶ νὰ τὴν κάνω μιὰ «ἀγάπη τοῦ σύμπαντος», ποὺ δὲν ἔχει ἕναν ἀγαπώμενο, μιὰ ζωὴ ποὺ δὲν ἔχει ἕνα ζωντανὸ πρόσωπο; Ὡς ἄνθρωπος δὲν μπορῶ νὰ ζήσω ἀπρόσωπα, διότι αὐτὸ μὲ ἀπανθρωπίζει. […]
Λέει ἡ θωρία τοῦ Χάους: κινουμένου ἑνὸς σημείου, κινοῦνται ὅλες οἱ σταθερές· κινουμένης τῆς θελήσεώς μου, τῆς ἐλευθερίας μου, κινεῖται καὶ ἀλλάζει ὅλη ἡ σχέση μου μὲ τὸν γύρω μου κόσμο καὶ κυρίως μὲ τὸν Θεό. Ἤ, μᾶλλον, ἀπὸ τὴν σχέση μὲ τὸν Θεὸ ρυθμίζονται οἱ ὑπόλοιπες σχέσεις. Ἄρα, ὑπάρχει μέσα στὸν ἄνθρωπο δοσμένο ὡς τάλαντο, ὡς δυνατότητα, ὡς ἐν δυνάμει, ὡς capacity, ὡς ἐπιτηδειότητα, τὸ νὰ ἐπικοινωνῶ, τὸ νὰ ζῶ μὲ τὸν Θεό[…] 

ἐπ. Ἀθανασίου (Γιέφτιτς), Χριστὸς ἡ χώρα τῶν ζώντων, ἐκδ. Ἴνδικτος, Ἀθήνα 2007

Σάββατο 14 Ιουλίου 2018

ἡ ἐκρίζωση τοῦ homo oeconomicus⃰

Ράλλης Κοψίδης


[…] Ὁ καπιταλισμός, πρὶν φανερώσει τὰ ἀδιέξοδά του, κατέστρεψε τὸν ψυχισμὸ τῶν ἀνθρώπων. Διαμόρφωσε ἕναν ἀνθρωπολογικὸ τύπο μοναχικό, νευρωτικό, ἀγχώδη, ἀνεύθυνο, φοβικὸ καὶ φοβισμένο, ἀνταγωνιστικό, ἐπιθετικό, ἐνεργοβόρο, καριερίστα καὶ ἀμοραλιστή, κάτοικο τοῦ «ἐγὼ» καὶ ὄχι τοῦ «ἐμεῖς», ποὺ ἀκόμη καὶ σήμερα διατηρεῖ τὴν ψευδαίσθηση τῆς ἀτομικῆς διαφυγῆς. Ἕναν ἀνθρωπολογικὸ τύπο ὁ ὁποῖος «ἀποφασίζει» μία φορὰ κάθε τέσσερα χρόνια νὰ ἀναθέσει στὸ πολιτικὸ προσωπικὸ τῶν κομμάτων τῆς ἀντιπροσωπευτικῆς δημοκρατίας τὴ διαχείριση τῆς ζωῆς του. Ὁ σημερινὸς τύπος ἀτόμου ἐνσαρκώνει τὴ γενικότερη ἀνευθυνότητα καὶ ἔλλειψη συνοχῆς καὶ προσανατολισμοῦ. Ἡ «ἀτομικότητά» του ἔγκειται στὸ ὅτι ἡ κατάρρευση τῶν συλλογικῶν ἀναφορῶν καὶ τῶν ἀξιῶν τῆς κοινωνίας τοῦ δίνουν τὴν ἐντύπωση πὼς ἔχει τὴν ἐλευθερία νὰ κάνει ὅ,τι θέλει. Ὁ ἰδιωτικός του χῶρος, παράλληλα, ποὺ κάνει τοὺς ἀνθρώπους νὰ ἀδιαφοροῦν γιὰ ὁτιδήποτε ὑπερβαίνει τὸν κοινό τους περίγυρο (οἰκογένεια, φίλοι, χόμπι κ.λ.π.), ἐντείνει αὐτὴ τὴν αἴσθηση «ἀτομικῆς ἐλευθερίας», «ἀνεξαρτησίας» κ.λ.π., καθὼς ἀπωθεῖ κάθε μορφὴ σοβαρῆς συλλογικῆς δέσμευσης, ἀπαξιώνοντας  τὴν ἔννοια τοῦ καθήκοντος. Πρόκειται γιὰ μιὰ ἐντελῶς τυπικὴ ἀντίληψη περὶ «ἀπελευθέρωσης», ποὺ ἁπλῶς ἀναπαράγει τὸ φαντασιακὸ τῆς ἐκρίζωσης. Ἡ ἀπελευθέρωση ταυτίζεται μὲ τὴν ἀποκοπὴ τοῦ ἀτόμου ἀπὸ κάθε εἴδους συλλογικὴ ἔνταξη, ἀνεξαρτήτως τοῦ ἂν πρόκειται γιὰ ἔνταξη σὲ θεσμοὺς ἑτερόνομους ἢ αὐτόνομους.
[…] Ὑπὸ μία ἔννοια, τὸ ἴδιο τὸ καπιταλιστικὸ σύστημα καταστρέφει κάθε ἀνθρωπολογικὸ ὑπόστρωμα πάνω στὸ ὁποῖο θὰ μποροῦσε νὰ δημιουργηθεῖ ἕνας νέος τύπος κοινωνίας.
Ἡ ἀνάγκη γιὰ τὴ δημιουργία ἑνὸς νέου ἀνθρωπολογικοῦ τύπου εἶναι ξεκάθαρη, διότι δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ δημιουργηθεῖ μιὰ αὐτόνομη δημοκρατικὴ καὶ οἰκολογικὴ κοινωνία ἡ ὁποία θὰ βασίζεται στὸν σημερινὸ ἄνθρωπο. […]
(ὁ παγκόσμιος καπιταλισμὸς) θέλει νὰ δημιουργήσει -καὶ σὲ μεγάλο βαθμὸ τὸ ἔχει καταφέρει- ἕναν ἐνιαῖο ἀνθρωπολογικὸ τύπο, ποὺ θὰ ἔχει τὰ ἐπίκτητα χαρακτηριστικὰ τοῦ ἐγωισμοῦ-ἀτομισμοῦ, τῆς βουλιμίας-ἀπληστίας, τῆς ζήλιας-ἀνταγωνισμοῦ, τῆς ἀνευθυνότητας γιὰ τοὺς ἄλλους, τῆς ἐπιδίωξης μόνο οἰκονομικοῦ ἀποτελέσματος κ.λ.π. Ἔχει μετατρέψει τὸ βιολογικὸ ὂν homo sapiens στὸ πολιτιστικὸ εἶδος homo oeconomicus. […]
Γιὰ νὰ ἀλλάξει ὁ κυρίαρχος ἀνθρωπολογικὸς τύπος ποὺ ἔχει διαμορφώσει σήμερα ὁ καπιταλισμός, θὰ χρειαστεῖ νὰ ἀλλάξουν οἱ κοινωνικο-πολιτικὲς ἀξίες του. Νὰ ἀλλάξει, ὅπως εἴπαμε ἤδη, τὸ ἀξιακὸ σύστημα. «Γιατὶ ἄλλο εἶναι ἡ ζωὴ καὶ ἄλλο αὐτὸ ποὺ ζοῦμε» (Γιάννης Μακριδάκης). Νὰ δώσουμε ἄλλο νόημα στὴ ζωή.

Γιῶργος Κολέμπας - Γιάννης Μπίλλας, Ὁ ἀνθρωπολογικὸς τύπος τῆς ἀποανάπτυξης-τοπικοποίησης, οἱ ἐκδόσεις τῶν συναδέλφων, Ἀθήνα 32014




σημ. Domeniko: γιὰ νὰ μὴν ἐκφυλίζονται σὲ ἕνα ἐναλλακτικὸ κατηχητικὸ τὰ ὅσα ἀξιόλογα κατατίθενται παραπάνω, μᾶλλον ἀπαιτεῖται ρεαλιστικότερη τομὴ ἀπὸ τὴν ἀλλαγὴ τῶν ἀξιῶν. Διότι οἱ ἀξίες εἶναι παράγωγα τῆς νοσούσης μήτρας τοῦ καπιταλισμοῦ καὶ ὄχι ἡ αἰτία τῆς παρασιτικῆς παρουσίας του, ἡ ὁποία θὰ πρέπει νὰ ἀναζητηθεῖ, μὲ πιὸ ὑλικὰ κριτήρια, πρωτίστως στὸν τρόπο τῆς ὕπαρξης καὶ ἔπειτα στὶς πραγματοποιήσεις του. Ἔτσι ἡ σπουδαία τελευταία φράση τοῦ ἀποσπάσματος ἀπεγκλωβίζεται ἀπὸ ἠθικιστικὰ ἐνδεχόμενα καὶ γίνεται οὐσιῶδες αἴτημα ἀνατροπῆς.



⃰ ὁ τίτλος λειτουργεῖ καὶ ὡς γενικὴ ὑποκειμενικὴ και ὡς γενικὴ ἀντικειμενικὴ

Σάββατο 7 Ιουλίου 2018

Κυριακή 24 Ιουνίου 2018

ὁ ἀφανισμὸς τοῦ Θεοῦ

Σπυριδούλα Φιωτάκη

Ὅσοι ζοῦν τὴν ἀκραιότητα τοῦ κάθε ἐνθαδικοῦ σημείου καὶ συνεπῶς τὴν ἐγγύτητα τοῦ Θεοῦ, δὲν ρωτοῦν ἂν ὁ Θεὸς «ὑπάρχη» ἢ «δὲν ὑπάρχη»· δὲν ἰσχύουν οἱ κατηγορίες τῆς ὑπαρξης. Δὲν ρωτοῦν ἂν εἶναι κοντὰ ἢ μακρυά· δὲν ἰσχύουν οἱ κατηγορίες τοῦ χώρου οὔτε τοῦ χρόνου. Οὔτε ρωτοῦν ἂν ὁ Θεὸς εἶναι δυνατὸς ἢ ἀδύνατος, δίκαιος ἢ ἄδικος. Ἐφ’ ὅσον ὅμως μιλοῦν, χρησιμοποιοῦν τὶς λέξεις τὶς θεμελιωμένες ἀναγκαίως στὶς κατηγορίες τῆς ἐνθαδικότητας. Τὶς χρησιμοποιοῦν ὅμως ὡς σύμβολα, ὡς ἀφετηρίες ἀναχωρήσεως. Ἐνῶ γνωρίζουν πὼς προτιμότερη εἶναι ἡ σιωπή. Ἀκριβῶς γιὰ νὰ μὴν θανατώσουν τὸν Θεό. Διότι τὸ αἰώνιο πεθαίνει μέσα στὸ ἔγχρονο.
Στὰ ὅρια τῆς ὑπάρξεως συναντᾶται ὁ Θεός. Ἕνα ὅριο εἶναι ὁ θάνατος. Ὄχι ἁπλῶς τὸ βιολογικὸ ὅριο, ἀλλὰ τὸ ὑπαρξιακό. Σὲ σπάνιες καὶ προνομιακὲς στιγμὲς βιώνεται ὣς τὴν ἔσχατη ἀκρώρειά του, ὅταν διανοίγεται δυσοίωνος ὁ τελεσίδικος καταποντισμὸς τοῦ Ὄντος. Ὁπότε ἐγείρεται τὸ αἴτημα τῆς ἀναστάσεως. Τὸ ὁποῖο δὲν ἱκανοποιεῖται ἔξω ἀπὸ τὸν Θεό. Μὲ τὴν ἱστορικὴ σύμπτυξη τῆς συνείδησης τοῦ ἀνθρώπου ἐντεῦθεν τοῦ ὁρίου τοῦ θανάτου, ἐξαφανίζεται ἀπὸ τὸν ὁρίζοντα τῆς συνείδησης καὶ ὁ Θεὸς τῆς ἀναστάσεως. […]
Τὸ ὀντολογικὸ μηδὲν πολιορκεῖ τὴν ὕπαρξη ἀπὸ πολλὲς προσβάσεις.Ἡ ὕπαρξη ὁλοένα κινδυνεύει νὰ ἐκπορθηθῆ ἀπὸ τὸ μηδὲν καὶ νὰ ἀφανιστῆ μέσα στὸν ὠκεανὸ τοῦ τίποτε. Ὁ ἄνθρωπος ἀγωνιᾶ μπροστὰ στὴν περίπτυξη τῆς ὑπάρξεώς του ἀπὸ τοὺς πλοκάμους τοῦ μηδενὸς καὶ ἐκζητᾶ τὴν σωτηρία του ἀπὸ τὸν Θεό. Διότι τὸ μηδὲν ἀκυρώνεται μόνον ἀπὸ τὴν πλησμονὴ τοῦ Ὄντος, τοῦ Θεοῦ. Μὲ τὴν ἱστορικὴ σύμπτυξη ὅμως τῆς συνείδησης τοῦ ἀνθρώπου ἀφανίζονται τὰ ὅρια ποὺ ψαύουν τὶς παρυφὲς τοῦ μηδενὸς καὶ μαζύ τους ἀφανίζεται καὶ ὁ Θεός. Διότι ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος δὲν ἀποζητάει τὴν αὐθεντικὴ ὕπαρξη, ὥστε νὰ τρομάξη ἀπὸ τὸ κενὸ τῆς ἀναυθεντικῆς βιότευσης.
Συνεπῶς, ὁ ἀφανισμὸς τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἄλλη ὄψη τοῦ ἀφανισμοῦ τῆς συνειδητοποιήσεως τῶν ὁρίων τῆς ὑπάρξεως. Πρόκειται γιὰ ἀπώλεια ὑποστασιακοῦ ἐδάφους καὶ γιὰ σύμπτυξη τῆς συνειδήσεως πρὸς τοὺς κοινοὺς χώρους τῆς καθημέριας διαπόρευσης. Πρόκειται γιὰ ἕνα πρωτοφανὲς στὴν ἱστορία φτώχεμα τῆς συνειδήσεως, μὲ τὸν περιορισμὸ τῶν διαστάσεών της καὶ τὴν ἀπίσχνανση τῶν πνευματικῶν ροπῶν της.

Χρήστου Μαλεβίτση, Ἡ ἐσωτερικὴ διάσταση - Ἡ τραγωδία τῆς ἱστορίας, ἐκδ. Ἁρμός, Ἀθήνα 2010


Κυριακή 17 Ιουνίου 2018

πτυχὲς τοῦ ἐθνικοῦ ζητήματος

Γιῶργος Καραφωτιᾶς

[…] Μὲ τσακισμένα ἔθνη ἀφανίζονται οἱ μεγάλες ἀξίες τῆς ἀνθρωπότητας, ἡ παραγωγικὴ αὐθυπαρξία κάθε ξέχωρης ἐθνικῆς ὀντότητας (ὁ πατριωτισμός της, ἡ ἀντίληψη τῆς ἐλευθερίας, ὁ κοινὸς ψυχισμός, ὁ πολιτισμός της). Καὶ χωρὶς τὶς ἀξίες αὐτὲς οἱ ἄνθρωποι ἐξανδραποδίζονται, μεταπλάθονται σὲ μοιρολατρικοὺς σκλάβους τοῦ σάπιου συστήματος. Γίνονται μουνοῦχοι. […]
 Καὶ χωρὶς τὴ δική τους ἰδιομορφία-προσωπικότητα ἔθνη καὶ ἄνθρωποι ἀποτελοῦν ἄμορφη μάζα (λ.χ. οἱ σύγχρονοι μαζάνθρωποι). Ἡ καταπολέμηση τῆς μιᾶς τέτοιας συμφορᾶς, στὴν ἐποχή μας, κατακτιέται μὲ τὴν ἐθνικὴ ἀνεξαρτησία καὶ τὴ χειραφέτηση τῶν καταπιεσμένων. […]
 Καὶ τὶ σημαίνει ἐθνικὸ ζήτημα; Τὸ δικαίωμα τῆς αὐτοδιάθεσης κάθε ἔθνους, δηλαδὴ ἐλεύθερα νὰ καθορίζει τὴν πορεία του καὶ τὴν τύχη του, τὸ δικαίωμα νὰ ἔχει ἴσες δυνατότητες, ἴσα δικαιώματα ὁλόπλευρης ἀνάπτυξης (μὲ ὅλα τὰ ἄλλα ἔθνη τοῦ κόσμου), χωρὶς τὸ ἴδιο νὰ βλάπτει τὴν αὐθυπαρξία καὶ τὴν ἀνεμπόδιστη προαγωγὴ τῶν ἄλλων ἐθνῶν. […]
 Γενικὰ διαπιστώνουμε ὅτι ἐνὼ ὁ ἐθνισμὸς συμβαδίζει καὶ δὲν ἔρχεται σὲ ἀντίθεση μὲ τὸν διεθνισμὸ (γιατὶ δὲν παροπλίζει τὰ ἔθνη, δὲν τὰ ἀπαλλοτριώνει ἀπὸ τὴν ἐθνική τους αὐτοσυνείδηση), ὁ ἐθνικισμός, ἔκφραση τῆς καπιταλιστικῆς ἰδεολογίας, παραμορφώνει τὰ ἔθνη καὶ τὰ κάνει ἀνταγωνιστικὰ ἀνάμεσά τους καὶ τὰ προσαρμόζει στὸν ἀμείλικτο καπιταλιστικὸ ἀνταγωνισμὸ γιὰ τὸ κυνηγητὸ τοῦ καπιταλιστικοῦ κέρδους (ἰδιαίτερα τοῦ ἀποικιοκρατικοῦ ὑπερκέρδους). […]
 Στὴν ἀρχή, ὁ κοσμοπολιτισμός, ποὺ ἔχει γιὰ θεμέλιό του τὸν ἐθνικὸ νιχιλισμὸ καὶ ποὺ προσπαθεῖ νὰ ξεριζώσει τὴν ἐθνικὴ συνείδηση, βασιζόταν κυρίως σὲ δῆθεν ὑπερεθνικές, πανανθρώπινες, κλπ, ἀξίες, σὲ οὐτοπιστικὰ νεφελώματα ἀστῶν καὶ μικροαστῶν διανοουμένων. Μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου, συστηματοποιήθηκε ὡς ἰδεολογία καὶ προσπάθησε νὰ ἀποκτήσει καὶ κάποιο δῆθεν ἐπιστημονικὸ μανδύα μὲ τὴ θεωρία τοῦ γκλομπαλισμοῦ. Σύμφωνα μὲ τοὺς γκλομπαλιστές, τὸ ἔθνος ἀποτελεῖ ἄμεσο κίνδυνο γιὰ τὴν ἐπιβίωση τῆς ἀνθρωπότητας. […]

Νίκος Ψυρούκης, Τὸ ἐθνικὸ ζήτημα, ἐκδ. Αἰγαῖον-Κουκίδα, Λευκωσία 2003