ἐπιστήμη καὶ Πρωταρχικὸ Εἶναι

Νικόλας Κυριάκου

  Ὅλα τὰ φαινόμενα μὲ τὰ ὁποῖα ἀσχολεῖται ἡ ἐπιστήμη εἶναι σχετικά. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ γνώση τους δὲν εἶναι δυνατὴ διαφορετικά, παρὰ μόνο μὲ συμβατικὸ καὶ καθόλου μὲ ἀπόλυτο τρόπο. […]

Ἡ ἐπιστήμη ἔχει ὡς βάση τὴν «ἀντικειμενοποίηση τοῦ κόσμου» καὶ τὴν «ἀντικειμενικὴ γνώση». Ἰσχύει μόνο ἐκεῖ, ὅπου τὸ εἶναι ὑπάρχει προκαθορισμένο. Δὲν γνωρίζουμε λοιπὸν οὔτε κατανοοῦμε μὲ ποιὰ ἐπιστημονικὴ ἢ ἀκόμη φιλοσοφικὴ βάση ἀπορίπτει ἡ ἴδια τὴ δυνατότητα νὰ υπάρχει ἄλλη διάσταση τοῦ Εἶναι ποὺ δὲν εἶναι προκαθορισμένη. Τὸ αὐθεντικὸ Πρωταρχικὸ Εἶναι παραμένει τελείως ἀπρόσιτο γιὰ τὴν ἐπιστήμη· αὐτὸ ξεπερνᾶ κατὰ πολὺ τὰ ὅριά της. Ἡ ἐπιστήμη δὲν μπορεῖ τίποτε νὰ μᾶς πεῖ ὄχι μόνο γιὰ τὸν αὐθεντικὸ φορέα τῆς ζωῆς, ἀλλὰ ἀκόμα καὶ γιὰ τὸ πρόβλημα τοῦ νοήματος τῆς ὑπάρξεώς μας, ποὺ ὑπερβαίνει τὴν ἀρμοδιότητα τῶν δυνατοτήτων της. […]

Πρέπει νὰ θεωρήσουμε ὡς ὀρθὴ θέση ὅτι ἡ κάθε γνώση μας εἶναι ἀξιόπιστη τότε μόνο, ὅταν στὴ βάση της κεῖται ἡ πραγματικὴ ἐμπειρία μας, τὸ πείραμα. Καὶ ἡ θέση αὐτὴ εἶναι πλήρως ἐφαρμόσιμη καὶ στὴν πνευματική μας γνώση. […]

 

Ἁγίου Σωφρονίου τοῦ Ἀθωνίτου, Τὸ μυστήριο τῆς χριστιανικῆς ζωῆς, Ἱερὰ Πατριαρχικὴ καὶ Σταυροπηγιακὴ Μονὴ Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας, ³2020

ἡ ἄσκηση ὡς πολιτικὴ πράξη

 

ἐκκλησιαστικὴ ἄσκηση καὶ χρεωκοπία τῆς ἠθικῆς

 

Γιῶργος Κόρδης

 Ἐπιμένοντας στὸν ἀντιθετικὸ παραλληλισμὸ τῆς χριστιανικῆς ἀσκήσεως πρὸς τὴν ἠθικὴ πράξη θὰ μπορούσαμε νὰ δοῦμε νὰ συγκεφαλαιώνεται στὴ φράση αὐτὴ ἡ χρεωκοπία κάθε Ἠθικῆς καὶ κάθε ἰδεαλιστικοῦ Οὐμανισμοῦ. Κάθε προγραμματισμένη ἐπιδίωξη νὰ «βελτιωθῆ» ὁ ἄνθρωπος μὲ τὴ δική του θέληση καὶ προσπάθεια, νὰ τιθασεύση τὴ φύση μὲ τὶς δικές του δυνάμεις, εἶναι καταδικασμένη ἀπὸ τὴν ἴδια τὴ φύση. Δὲν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ πάψη ἀπὸ μόνος του νὰ εἶναι αὐτὸ ποὺ φυσικὰ εἶναι. Ἡ προσπάθειά του νὰ νικήση τὴ φύση μὲ τὶς δυνάμεις του τὸν αἰχμαλωτίζει στὴν ἴδια ἐπαναστατημένη αὐτονομία ποὺ προκαλεῖ τὴ διαφθορὰ τῆς φύσεως. Γι’ αὐτὸ καὶ κάθε ἀνθρωποκεντρικὴ-ἀντικειμενικὴ Ἠθικὴ καταλήγει νὰ εἶναι μιὰ ἀδιέξοδη ἐμμονὴ στὴν ἀνεπαρκέστατη ἀνθρώπινη αὐτάρκεια, μιὰ ἔκφραση τῆς πτώσεως τοῦ ἀνθρώπου. Ἐνῶ, ἀντίθετα, ἡ χριστιανικὴ ἄσκηση ἀρνεῖται τὴν αἰτιοκρατικὴ διαδοχὴ προσπάθειας καὶ ἀποτελέσματος, προϋποθέτει τὴν «ἀνελπιστία» στὶς ἀνθρώπινες δυνάμεις, ἐκφράζει καὶ πραγματώνει τὴ συμμετοχὴ τῆς ἀνθρώπινης ἐλευθερίας στὸ ἔργο τῆς καταστολῆς τῆς ἀνταρσίας τῆς φύσεως, τὸ ὁποῖο ἔργο εἶναι κατόρθωμα τῆς Χάρης τοῦ Θεοῦ.

[…] Ἡ φύση εἶναι καταρχὴν ἀγαθὴ γιατὶ εἶναι ποίημα τοῦ Θεοῦ καὶ ὁ Θεὸς «ἐποίησε τὰ πάντα καλὰ λίαν». Ἡ ἁμαρτία, ριζωμένη στὴν ἀνθρώπινη θέληση δὲν εἶναι μιὰ δυνατότητα τῆς φύσεως, ἀλλὰ ἕνα παράσιτο τῆς φύσεως.    

 

Χρήστου Γιανναρᾶ, Ἡ μεταφυσικὴ τοῦ σώματος, Σπουδὴ στὸν Ἰωάννη τῆς Κλίμακος, ἐκδ. Δωδώνη, Ἀθήνα 1971

«Ἡ σκληρότητα εἶναι σύντροφος τοῦ θανάτου»

«Ἂς πιστέψουν. Κι ἂς γελάσουν μὲ τὰ πάθη τους. Τὸ πάθος δὲν εἶναι συναισθηματικὴ ἐνέργεια· εἶναι ἡ τριβὴ τῆς ψυχῆς μὲ τὸν ἔξω κόσμο. Καὶ κυρίως ἂς πιστέψουν στὸν ἑαυτό τους. Ἂς γίνουν ἀνήμπορα παιδιά. Ἡ ἀδυναμία εἶναι σημαντική. Ὅταν γεννηθεῖ ὁ ἄνθρωπος  εἶναι ἀδύναμος κι εὔκαμπτος. Ὅταν πεθαίνει εἶναι δυνατὸς καὶ σκληρόκαρδος. Τὸ νεαρὸ δέντρο εἶναι τρυφερὸ ἀλλὰ σκληρὸ ὅταν πεθαίνει. Ἡ σκληρότητα εἶναι σύντροφος τοῦ θανάτου. Ἡ εὐκαμψία ἐκφράζει τὴ νεότητα. Αὐτὸ ποὺ ἔχει σκληρύνει δὲν θὰ νικήσει.»

 Ἀντρέι Ταρκόφσκι, Στάλκερ