Σάββατο 28 Ιουλίου 2018

«Μὴ ὠνόμαζε τὸν Θεὸν δίκαιον»


Sergii Radkevych



Ἡ δικαιοκρισία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ μακροθυμία, ἡ ὁποία ἔχει μέσα καὶ τὴν ταπείνωση καὶ τὴν ἀγάπη. Ὁ Θεὸς εἶναι πολὺ δίκαιος, ἀλλὰ καὶ πολυεύσπλαχνος, καὶ ἡ εὐσπλαχνία Του νικάει τὴν δικαιοσύνη του.

Ὁσίου Παϊσίου Ἁγιορείτου, Πνευματικὸς ἀγώνας, Λόγοι Γ´, Ἱ. Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτὴ Θεσ/νίκης 2001 


[…] Γενοῦ κῆρυξ τῆς ἀγαθότητος τοῦ Θεοῦ· διότι, ἐνῷ ὑπάρχῃς ἀνάξιος, σὲ κυβερνᾷ, καὶ διότι, ἐνῷ χρεωστῇς εἰς αὐτὸν ἄπειρον χρέος, δὲν σ’ ἐκδικεῖται, ἀλλὰ διὰ τὰ ὀλίγα καλὰ ἔργα, τὰ ὁποῖα πράττεις, σοὶ ἀνταποδίδει μεγάλους μισθούς. Μὴ ὠνόμαζε τὸν Θεὸν δίκαιον· καθότι ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ δὲν γνωρίζεται εἰς τὰ ἔργα σου· καὶ ἐὰν ὁ Δαβὶδ ὀνομάζῃ αὐτὸν δίκαιον καὶ εὐθῆ, ἀλλ’ ὁ υἱὸς αὐτοῦ ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς καὶ σωτὴρ ἡμῶν ἐφανέρωσεν εἰς ἡμᾶς, ὅτι εἶναι μᾶλλον ἀγαθὸς καὶ χρηστός, ὡς λέγει, ὅτι εἶναι ἀγαθὸς εἰς τοὺς πονηροὺς καὶ ἀσεβεῖς ἀνθρώπους. Πῶς θέλεις ὀνομάσει τὸν Θεὸν δίκαιον, ὅταν ἀναγινώσκῃς εἰς τὸ εὐαγγγέλιον περὶ τοῦ μισθοῦ τῶν ἐργατῶν; φίλε, λέγει, δὲν σ’ ἀδικῶ, θέλω νὰ δώσω καὶ εἰς τοῦτον τὸν ἔσχατον, ὅσα ἔδωκα καὶ εἰς σέ· ἐὰν ὁ ὀφθαλμός σου ᾖναι πονηρός, ἀλλ’ ἐγὼ εἰμὴ ἀγαθός. Πῶς θέλει ὀνομάσει τὶς δίκαιον τὸν Θεόν, ὅταν ἀναγινώσκῃ εἰς τὸ εὐαγγέλιον τὰ περὶ τοῦ ἀσώτου υἱοῦ, ὅστις ἐσκόρπισε τὸν πατρικὸν πλοῦτον εἰς ἀσωτείας, καὶ ὅτε ἔδειξε κατάνυξιν μόνην, πῶς ἔτρεξεν ο πατήρ, καὶ ἔπεσεν ἐπὶ τὸν τράχειλον αὐτοῦ, καὶ ἔδωκεν αὐτῷ ἐξουσίαν ἐπάνω εἰς ὅλον αὐτοῦ τὸν πλοῦτον; Καὶ δὲν εἶπε ταῦτα ἄλλος τις, ὥστε νὰ διστάσωμεν εἰς αὐτόν, ἀλλ’ αὐτὸς ὁ υἱὸς αὐτοῦ τοῦ πατρός, αὐτὸς ἐμαρτύρησε ταῦτα περὶ αὐτοῦ. Ποῦ εἶναι ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ; Διότι ἦμεν ἁμαρτωλοί, καὶ ὁ Χριστὸς ἀπέθανεν ὑπὲρ ἡμῶν; Καὶ ἐὰν εἰς τὴν παροῦσαν ζωὴν φαίνεται ἐλεήμων ὁ Θεός, ἂς πιστεύσωμεν, ὅτι ὁ Θεὸς ἀλλοίωσιν δὲν δέχεται.
Μὴ γένοιτο νὰ σκεφθῶμέν ποτε τοιοῦτον ἀνόμημα, καὶ νὰ εἴπωμεν τὸν Θεὸν ἀνελεήμονα· ἐπειδὴ δὲν ἀλλοιοῦται τὸ ἰδίωμα τοῦ Θεοῦ, καθὼς οἱ νεκροί· καὶ δὲν ἀποκτᾷ τὶ ὁ Θεός, τὸ ὁποῖον δὲν ἔχει, ἢ χάνει τι, τὸ ὁποῖον ἔχει, ἢ λαμβάνει προσθήκην τινὰ ὡς τὰ κτίσματα· ἀλλ’ ὅ,τι ἔχει ὁ Θεὸς ἐξ ἀνάρχου ἀρχῆς, θέλει ἔχει αὐτὸ πάντοτε ἕως τοῦ ἀτελευτήτου τέλους· […] Ἀγάπησον, ἄνθρωπε, τὸν Θεόν, καθόσον χρεωστῇς ν’ ἀγαπᾷς αὐτόν, καὶ ὄχι διὰ τὰ μέλλοντα ἀγαθά, τὰ ὁποῖα μέλλει νὰ σοὶ δώσῃ, ἀλλὰ δι’ ὅσα παρ’ αὐτοῦ ἐλάβομεν· […] Ποῦ εἶναι ἤδη ἡ γέενα, ἥτις δύναται νὰ λυπήσῃ ἡμᾶς; Ποῦ εἶναι ἤδη ἡ κόλασις, ἥτις ἐκφοβεῖ ἡμᾶς πανταχόθεν, καὶ νικᾷ τὴν εὐφροσύνην τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ; Καὶ τὶ εἶναι ἡ γέενα ἐνώπιον τῆς ἐνδόξου ἀναστάσεως, ὁπότε θέλει ἀναστήσει ἡμᾶς, καὶ θέλει κάμει τοῦτο τὸ φθαρτὸ σῶμα νὰ ἐνδυθῇ τὴν ἀφθαρσίαν, καὶ νὰ ἐγείρῃ ἐν δόξῃ τὸν εἰς ᾍδου πεσόντα ἄνθρωπον;
[…] Αὕτη ἡ χάρις, τὴν ὁποίαν χαρίζει εἰς ἡμᾶς μετὰ τὴν ἁμαρτίαν διὰ τῆς εἰλικρινοῦς μετανοίας, ὑπάρχει ἀνωτέρα ἐκείνης, ἥτις ἐδόθη ἡμῖν, ὅταν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος ἔφερεν ἡμᾶς εἰς τὴν κτίσιν. […]

Ὁσίου Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου τὰ σωζόμενα ἀσκητικά, Λόγος ξ´, περὶ πονηρῶν λογισμῶν, οἵτινες συμβαίνουσιν εἰς ἡμᾶς χωρὶς νὰ θέλωμεν, μετενεχθέντα εἰς τὴν λαλουμένην καθαρὰν ἑλληνικὴν γλώσσαν παρὰ τοῦ ὁσιωτάτου ἱεροδιδασκάλου Καλλινίκου Παντοκρατορινοῦ, ἐκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσ/νίκη 1997 

Παρασκευή 20 Ιουλίου 2018

ἡ ἀντικειμενοποίηση τῆς ἔλλειψης και ἡ ἐλευθερία

Οὔρος Τοντόροβιτς (λεπτομέρεια)

[…] Ἂν δὲν ἔχουμε ἀγάπη μεταξύ μας, ζοῦμε ἤδη τὴν φθορά, ζοῦμε τὴν ἀρχὴ τῆς κολάσεως. Καὶ τὸ κενὸ μέσα μας καὶ μέσα στὶς σχέσεις μας, κενὸ ποὺ προκαλεῖ ἡ ἀπουσία τῆς ἀγάπης, συχνὰ προσπαθοῦμε νὰ τὸ καλύψουμε μὲ κάποια δραστηριότητα. Καὶ ὅλοι μας ἐσωτερικὰ εἴμαστε ὅπως περιγράφει ὁ Ντοστογιέφσκι (στοὺς Δαιμονισμένους, στὸ κεφάλαιο «Στὸν Τύχωνα», καὶ ἐπίσης στὸν Ἔφηβο): ὅταν οἱ ἄνθρωποι ἀπεφάσισαν ὅτι «δὲν ὑπάρχει Θεός», τὸτε προσπάθησαν νὰ καλύψουν μέσα τους τὴν ἔλλειψή Του μὲ πληθωρικὴ ὑπερδραστηριότητα. Καὶ ὅταν φανερώθηκε ὁ Χριστός, στὴν Δευτέρα Παρουσία, τότε ὅλοι κατάλαβαν ἀμέσως ὅτι Αὐτὸς ἦταν ποὺ τοὺς εἶχε λείψει, καὶ κλάψανε λέγοντας: «Μᾶς ἔλειπες ὅλον τὸν καιρό, καὶ πήγαμε νὰ καλύψουμε τὸ κενὸ μὲ τὸν ἀλτρουισμό μας, μὲ τὴν δραστηριότητά μας, μὲ τὴν ἐξωστρέφειά μας, μὲ κάθε εἴδους οὐμανισμό…».
Ἀλλὰ ὅλα ἀλλάζουν ὅταν ἔλθει ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ· σὲ ὅποια κατάσταση κι ἂν εἴμαστε, ἐνάρετοι ἢ ἁμαρτωλοί, ὁ Θεὸς δὲν κοιτάζει οὔτε μετράει· ὄχι ποὺ δὲν ἔχει σημασία, ἀλίμονο, ἀλλὰ νὰ ποὺ δὲν τὰ μετράει ὁ Θεὸς ἔτσι. Διότι δὲν εἶναι δικαιοκρίτης γιὰ νὰ τὰ «ζυγίζει», διότι τότε θὰ εἶναι ἀντικειμενικός, σὰν αὐτὸ ποὺ ἔλεγε ὁ πατὴρ Γεώργιος: «λογικότητα ἀντικειμενική». Τὶ νὰ τὴν κάνω, ὅμως, μιὰ ἀντικειμενικότητα, ἀκόμη καὶ «λογικότητα», ἀκόμη καὶ ἀπόλυτη εὐτυχία, χωρὶς τὸ πρόσωπο τοῦ Θεοῦ· τὶ νὰ τὴν κάνω μιὰ «ἀγάπη τοῦ σύμπαντος», ποὺ δὲν ἔχει ἕναν ἀγαπώμενο, μιὰ ζωὴ ποὺ δὲν ἔχει ἕνα ζωντανὸ πρόσωπο; Ὡς ἄνθρωπος δὲν μπορῶ νὰ ζήσω ἀπρόσωπα, διότι αὐτὸ μὲ ἀπανθρωπίζει. […]
Λέει ἡ θωρία τοῦ Χάους: κινουμένου ἑνὸς σημείου, κινοῦνται ὅλες οἱ σταθερές· κινουμένης τῆς θελήσεώς μου, τῆς ἐλευθερίας μου, κινεῖται καὶ ἀλλάζει ὅλη ἡ σχέση μου μὲ τὸν γύρω μου κόσμο καὶ κυρίως μὲ τὸν Θεό. Ἤ, μᾶλλον, ἀπὸ τὴν σχέση μὲ τὸν Θεὸ ρυθμίζονται οἱ ὑπόλοιπες σχέσεις. Ἄρα, ὑπάρχει μέσα στὸν ἄνθρωπο δοσμένο ὡς τάλαντο, ὡς δυνατότητα, ὡς ἐν δυνάμει, ὡς capacity, ὡς ἐπιτηδειότητα, τὸ νὰ ἐπικοινωνῶ, τὸ νὰ ζῶ μὲ τὸν Θεό[…] 

ἐπ. Ἀθανασίου (Γιέφτιτς), Χριστὸς ἡ χώρα τῶν ζώντων, ἐκδ. Ἴνδικτος, Ἀθήνα 2007

Σάββατο 14 Ιουλίου 2018

ἡ ἐκρίζωση τοῦ homo oeconomicus⃰

Ράλλης Κοψίδης


[…] Ὁ καπιταλισμός, πρὶν φανερώσει τὰ ἀδιέξοδά του, κατέστρεψε τὸν ψυχισμὸ τῶν ἀνθρώπων. Διαμόρφωσε ἕναν ἀνθρωπολογικὸ τύπο μοναχικό, νευρωτικό, ἀγχώδη, ἀνεύθυνο, φοβικὸ καὶ φοβισμένο, ἀνταγωνιστικό, ἐπιθετικό, ἐνεργοβόρο, καριερίστα καὶ ἀμοραλιστή, κάτοικο τοῦ «ἐγὼ» καὶ ὄχι τοῦ «ἐμεῖς», ποὺ ἀκόμη καὶ σήμερα διατηρεῖ τὴν ψευδαίσθηση τῆς ἀτομικῆς διαφυγῆς. Ἕναν ἀνθρωπολογικὸ τύπο ὁ ὁποῖος «ἀποφασίζει» μία φορὰ κάθε τέσσερα χρόνια νὰ ἀναθέσει στὸ πολιτικὸ προσωπικὸ τῶν κομμάτων τῆς ἀντιπροσωπευτικῆς δημοκρατίας τὴ διαχείριση τῆς ζωῆς του. Ὁ σημερινὸς τύπος ἀτόμου ἐνσαρκώνει τὴ γενικότερη ἀνευθυνότητα καὶ ἔλλειψη συνοχῆς καὶ προσανατολισμοῦ. Ἡ «ἀτομικότητά» του ἔγκειται στὸ ὅτι ἡ κατάρρευση τῶν συλλογικῶν ἀναφορῶν καὶ τῶν ἀξιῶν τῆς κοινωνίας τοῦ δίνουν τὴν ἐντύπωση πὼς ἔχει τὴν ἐλευθερία νὰ κάνει ὅ,τι θέλει. Ὁ ἰδιωτικός του χῶρος, παράλληλα, ποὺ κάνει τοὺς ἀνθρώπους νὰ ἀδιαφοροῦν γιὰ ὁτιδήποτε ὑπερβαίνει τὸν κοινό τους περίγυρο (οἰκογένεια, φίλοι, χόμπι κ.λ.π.), ἐντείνει αὐτὴ τὴν αἴσθηση «ἀτομικῆς ἐλευθερίας», «ἀνεξαρτησίας» κ.λ.π., καθὼς ἀπωθεῖ κάθε μορφὴ σοβαρῆς συλλογικῆς δέσμευσης, ἀπαξιώνοντας  τὴν ἔννοια τοῦ καθήκοντος. Πρόκειται γιὰ μιὰ ἐντελῶς τυπικὴ ἀντίληψη περὶ «ἀπελευθέρωσης», ποὺ ἁπλῶς ἀναπαράγει τὸ φαντασιακὸ τῆς ἐκρίζωσης. Ἡ ἀπελευθέρωση ταυτίζεται μὲ τὴν ἀποκοπὴ τοῦ ἀτόμου ἀπὸ κάθε εἴδους συλλογικὴ ἔνταξη, ἀνεξαρτήτως τοῦ ἂν πρόκειται γιὰ ἔνταξη σὲ θεσμοὺς ἑτερόνομους ἢ αὐτόνομους.
[…] Ὑπὸ μία ἔννοια, τὸ ἴδιο τὸ καπιταλιστικὸ σύστημα καταστρέφει κάθε ἀνθρωπολογικὸ ὑπόστρωμα πάνω στὸ ὁποῖο θὰ μποροῦσε νὰ δημιουργηθεῖ ἕνας νέος τύπος κοινωνίας.
Ἡ ἀνάγκη γιὰ τὴ δημιουργία ἑνὸς νέου ἀνθρωπολογικοῦ τύπου εἶναι ξεκάθαρη, διότι δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ δημιουργηθεῖ μιὰ αὐτόνομη δημοκρατικὴ καὶ οἰκολογικὴ κοινωνία ἡ ὁποία θὰ βασίζεται στὸν σημερινὸ ἄνθρωπο. […]
(ὁ παγκόσμιος καπιταλισμὸς) θέλει νὰ δημιουργήσει -καὶ σὲ μεγάλο βαθμὸ τὸ ἔχει καταφέρει- ἕναν ἐνιαῖο ἀνθρωπολογικὸ τύπο, ποὺ θὰ ἔχει τὰ ἐπίκτητα χαρακτηριστικὰ τοῦ ἐγωισμοῦ-ἀτομισμοῦ, τῆς βουλιμίας-ἀπληστίας, τῆς ζήλιας-ἀνταγωνισμοῦ, τῆς ἀνευθυνότητας γιὰ τοὺς ἄλλους, τῆς ἐπιδίωξης μόνο οἰκονομικοῦ ἀποτελέσματος κ.λ.π. Ἔχει μετατρέψει τὸ βιολογικὸ ὂν homo sapiens στὸ πολιτιστικὸ εἶδος homo oeconomicus. […]
Γιὰ νὰ ἀλλάξει ὁ κυρίαρχος ἀνθρωπολογικὸς τύπος ποὺ ἔχει διαμορφώσει σήμερα ὁ καπιταλισμός, θὰ χρειαστεῖ νὰ ἀλλάξουν οἱ κοινωνικο-πολιτικὲς ἀξίες του. Νὰ ἀλλάξει, ὅπως εἴπαμε ἤδη, τὸ ἀξιακὸ σύστημα. «Γιατὶ ἄλλο εἶναι ἡ ζωὴ καὶ ἄλλο αὐτὸ ποὺ ζοῦμε» (Γιάννης Μακριδάκης). Νὰ δώσουμε ἄλλο νόημα στὴ ζωή.

Γιῶργος Κολέμπας - Γιάννης Μπίλλας, Ὁ ἀνθρωπολογικὸς τύπος τῆς ἀποανάπτυξης-τοπικοποίησης, οἱ ἐκδόσεις τῶν συναδέλφων, Ἀθήνα 32014




σημ. Domeniko: γιὰ νὰ μὴν ἐκφυλίζονται σὲ ἕνα ἐναλλακτικὸ κατηχητικὸ τὰ ὅσα ἀξιόλογα κατατίθενται παραπάνω, μᾶλλον ἀπαιτεῖται ρεαλιστικότερη τομὴ ἀπὸ τὴν ἀλλαγὴ τῶν ἀξιῶν. Διότι οἱ ἀξίες εἶναι παράγωγα τῆς νοσούσης μήτρας τοῦ καπιταλισμοῦ καὶ ὄχι ἡ αἰτία τῆς παρασιτικῆς παρουσίας του, ἡ ὁποία θὰ πρέπει νὰ ἀναζητηθεῖ, μὲ πιὸ ὑλικὰ κριτήρια, πρωτίστως στὸν τρόπο τῆς ὕπαρξης καὶ ἔπειτα στὶς πραγματοποιήσεις του. Ἔτσι ἡ σπουδαία τελευταία φράση τοῦ ἀποσπάσματος ἀπεγκλωβίζεται ἀπὸ ἠθικιστικὰ ἐνδεχόμενα καὶ γίνεται οὐσιῶδες αἴτημα ἀνατροπῆς.



⃰ ὁ τίτλος λειτουργεῖ καὶ ὡς γενικὴ ὑποκειμενικὴ και ὡς γενικὴ ἀντικειμενικὴ

Σάββατο 7 Ιουλίου 2018