Παρασκευή 27 Ιουνίου 2014

ἡ κακοήθης ἐπινόηση τῆς περιουσίας


Νίκος Κεσσανλῆς, τοῖχος-καρδιὰ (1987)
 Τα μοναστήρια ἦταν ταυτόχρονα λατρευτικές κοινότητες καὶ ὁμάδες ἐργασίας. Ὁ μοναχισμὸς ἐδημιούργησε μιὰ εἰδικὴ «θεολογία ἐργασίας», κι ἀκόμη εἰδικότερα χειρωνακτικῆς ἐργασίας. Ἡ ἐργασία δὲν ἦταν καθόλου δευτερεῦον ἢ ἐπικουρικὸ στοιχεῖο τῆς μοναχικῆς ζωῆς. Ἀνῆκε στὴν ἴδια τὴν οὐσία του. Ἡ ὀκνηρία θεωρήθηκε σὰν βασικὸ καὶ βαρὺ ἐλάττωμα, πνευματικὰ καταστρεπτικό. Ὁ ἄνθρωπος πλάστηκε γιὰ τὴν ἐργασία, ποὺ δὲν θὰ ἔπρεπε νὰ εἶναι συμφεροντολογική. Καθένας ὄφειλε νὰ ἐργάζεται γιὰ κοινὸ σκοπὸ καὶ ὠφέλεια ὥστε νὰ μπορῆ νὰ βοηθᾶ τὸν φτωχό. Καθὼς ὁ Ἅγιος Βασίλειος τὸ δήλωσε, «στὴν ἐργασία ὁ σκοπὸς ποὺ βρίσκεται μπροστὰ ἀπὸ τὸ κάθε τι, εἶναι ἡ βοήθεια τοῦ φτωχοῦ, καὶ ὄχι τῆς ἀτομικῆς τοῦ καθενὸς ἀνάγκης.» Ἡ ἐργασία ἐπρόκειτο νὰ γίνη, οὕτως εἰπεῖν, ἔκφραση τῆς κοινωνικῆς ἀλληλεγγύης καθὼς καὶ βάση τῶν κοινωνικῶν ὑπηρεσιῶν καὶ τῆς ἐλεημοσύνης. […] Μιὰ ἀπὸ τὶς κύριες μοναχικὲς ὑποσχέσεις ἦταν ἡ πλήρης ἄρνηση κάθε κτήσεως καὶ ὄχι μόνο ὑπόσχεση πτωχείας. Δὲν ὑπῆρχε καθόλου χῶρος γιὰ ὁποιοδήποτε εἶδος «ἰδιαίτερης περιουσίας» στὴ ζωὴ τοῦ κοινοβιακοῦ μοναχοῦ. Καὶ αὐτὸς ὁ κανόνας ἐπιβλήθηκε ἐνίοτε μὲ αὐστηρότητα. Οἱ μοναχοὶ δὲν θἄπρεπε νὰ ἔχουν ἀκόμη καὶ ἰδιαίτερες ἐπιθυμίες. Τὸ πνεῦμα τῆς ἰδιοκτησίας ἀποκλείσθηκε σφόδρα σὰν ἔσχατη σπορὰ τῆς διαφθορᾶς στὴν ἀνθρώπινη ζωή. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος ἐθεώρησε τὴν ἀτομικὴ περιουσία σὰν τὴ ρίζα ὅλων τῶν κοινωνικῶν ἀνωμαλιῶν. Ἡ ψυχρὴ διάκριση  μεταξὺ «δικοῦ μου» καὶ «δικοῦ σου» ἦταν, κατὰ τὴ γνώμη του, τρομερὰ ἀσυμβίβαστη μὲ τὸ ὑπόδειγμα τῆς ἐν ἀγάπῃ ἀδελφότητος ποὺ εἶχε ὁρίσει τὸ Εὐαγγέλιο. […] Πράγματι γιὰ τὸν Ἅγιο Ἰωάννη, «ἡ περιουσία» ἦταν κακοήθης ἐπινόηση τοῦ ἀνθρώπου ἔξω ἀπὸ τὰ σχέδια τοῦ Θεοῦ. Ἦταν ἕτοιμος νὰ ἐπιβάλη σ’ ὅλο τὸν κόσμο τὴν αὐστηρὴ μοναχικὴ πειθαρχία τῆς «ἀκτημοσύνης» καὶ ὑπακοῆς, γιὰ τὴν ἀνακούφιση τοῦ κόσμου. Κατὰ τὴ γνώμη του, τὰ χωριστὰ μοναστήρια θἄπρεπε νὰ ὑπάρχουν τώρα, μὲ ἄμεσο σκοπὸ μιὰ μέρα ὅλος ὁ κόσμος νὰ μποροῦσε νὰ γίνη σὰν ἕνα μοναστήρι.[…] Προφανῶς ὁ συγκεκριμένος μοναχισμὸς οὐδέποτε ἔφθασε τὶς ἀρχὲς καὶ τὶς ἀξιώσεις του. Μὰ ἡ ἱστορική του σημασία βρίσκεται ἀκριβῶς στὶς ἀρχές του. Ὅπως στὴν εἰδωλολατρικὴ αὐτοκρατορία ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία ἦταν ἕνα εἶδος «αντιστασιακῆς κινήσεως», ὁ μοναχισμὸς ἦταν διαρκὴς «αντιστασιακὴ κίνηση» μέσα στὴ χριστιανικὴ κοινωνία.


π. Γεώργιος Φλορόφσκυ, Χριστιανισμὸς καὶ Πολιτισμός, μτφρ. Νικ. Σ. Πουρναρᾶ, ἐκδ. Πουρναρᾶ, 2Θεσσαλονίκη 2000
,

Παρασκευή 20 Ιουνίου 2014

ἀναζητώντας τὸν Θεὸ στὴν ἀγκαλιὰ τοῦ θανάτου (Ἴνγκμαρ Μπέργκμαν-Ἕβδομη σφραγίδα)

ζω εναι θάνατος θάνατος το θανάτου. ππότης τρεκλίζει στν κόψη ατς τς βασάνου κα ζητ προθεσμία π τν θάνατο χι γιατ τν φοβται· οτε γιατ θέλει ν ναλωθε γι λίγο κόμη στν ετέλεια νς -νόητου εναι· παρ γι ν λάβει μιν πάντηση ( καλύτερα ν ρχίσει μιν ρώτηση) δ κα τώρα σχετικ μ τν φόρητο πόνο το βίου του ν ληθεύσει πιτέλους. 
μανικς πόθος γι κοινωνία μ τν ντως ντα εναι δυνατότερος π τν θάνατο, ποος μόνο μ τ τέχνασμα το ναπόφευκτου μπορε ν νικήσει· μι νίκη πρόσκαιρη κα σονούπω κατάφωρα ντροπιαστική…        




Κυριακή 15 Ιουνίου 2014

ὁ ἐγκιβωτισμὸς τῆς Ἐκκλησίας στὸ ἔθνος

Νικόλαος Γύζης
[…] Ἡ Ἐκκλησία ὅμως πληρώνει ἕνα βαρύτατο τίμημα, ἐμπλεκόμενη σὲ κοσμικὲς καὶ ἐθνικὲς ὑποθέσεις, λησμονώντας τὴν ἐσχατολογική της προοπτικὴ καὶ τὴν ὑπερεθνική της ἀποστολή, προκαλώντας στρεβλώσεις στὴν ἐκκλησιαστική της δομὴ καὶ τὴν εὐχαριστιακή της συγκρότηση, συγχέοντας τοῦ λοιποῦ μονίμως τὸ ἐθνικὸ μὲ τὸ θρησκευτικό, μεταβαλλόμενη σὲ «ἀρχὴ καὶ ἐξουσία τοῦ αἰῶνος τούτου», ἐμπλεκόμενη στὶς διαδικασίες ἐθνογένεσης καὶ στοὺς ἐθνικοὺς ἀνταγωνισμούς. Τὸ τίμημα αὐτὸ σχετίζεται ἀκόμη μὲ τὴν ἀλλοίωση τῆς ἐκκλησιολογικῆς της ταυτότητας, μὲ τὴν πλήρη σχεδὸν ἐθνικοποίησή της, μὲ τὴν ἐγκατάλειψη τῆς καθολικότητας καὶ τῆς οἰκουμενικότητας γιὰ χάρη τῆς ἰδιοπροσωπίας τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ, μὲ τὴν υἱοθέτηση μιᾶς ἐκκοσμικευμένης ἐγκοσμιοκρατικῆς ἐσχατολογίας ποὺ κάνει περισσότερες ἀναφορὲς στὴ συνέχεια καὶ τὴν ἀνάσταση τοῦ ἔθνους καὶ λιγότερες στὸ Σταυρὸ καὶ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ· τέλος, ὡς συνέπεια τῶν παραπάνω, τὸ τίμημα ποὺ συνεχίζει νὰ πληρώνει ἡ Ἐκκλησία στὸ βωμὸ τῆς σχέσης της μὲ τὸ ἔθνος σχετίζεται μὲ τὰ ἀμυντικὰ σύνδρομα, τὴν προσκόλληση στὸ παρελθόν, τὸν κοινωνικό, πολιτισμικὸ καὶ ἰδεολογικὸ ἀναχρονισμὸ καὶ συντηρητισμό, τὸν πειρασμὸ τῆς ἀναδίπλωσης, τοῦ φουνταμενταλισμοῦ καὶ τοῦ ἀντιευρωπαϊσμοῦ, μὲ μιὰ λέξη μὲ τὴν ἀδυναμία μετοχῆς τῆς Ἐκκλησίας στὸν σύγχρονο κόσμο. […]
Ἦταν τόσο ποικίλες καὶ σημαντικὲς οἱ πολιτικὲς καὶ οἱ κοσμικοῦ τύπου εὐθύνες ποὺ ἀναγκάστηκε νὰ ἀναλάβει ἡ Ἐκκλησία μετὰ τὴν πτώση τοῦ Βυζαντίου, ἦταν τόσο ἀπόλυτη ἡ ἐμπλοκὴ καὶ ἡ ταύτισή της μὲ τὸ ἐθνικὸ ζήτημα καὶ τὸ πατριωτικὸ καὶ ἡρωικὸ ἰδεῶδες, ἦταν τέτοια ἡ ἀπουσία ἐσχατολογικῆς αὐτοσυνειδησίας καὶ γνήσιων ὀρθόδοξων θεολογικῶν κριτηρίων, ποὺ τελικὰ ἡ Ἐκκλησία ταυτίστηκε μὲ τὸ ἔθνος, ἡ ἐκκλησιαστικὴ μὲ τὴν ἐθνικὴ ταυτότητα, ἡ ἐκκλησιαστικὴ μὲ τὴν ἐθνικὴ ζωή.
Ἔτσι στὸν κυρίαρχο ἐκκλησιαστικὸ λόγο, τὰ γεγονότα-σταθμοὶ τῆς ἱστορίας τῆς σωτηρίας, ὄχι μόνο ἀπονευρώνονται θεολογικά, ἀλλὰ συνδέονται σχεδὸν πάντα συμβολικὰ καὶ φορτίζονται συναισθηματικὰ μὲ γεγονότα καὶ περιπέτειες τοῦ ἐθνικοῦ πεπρωμένου τῶν Ἑλλήνων, στὴν πραγματοποίηση τοῦ ὁποίου φαίνεται νὰ κατατείνουν. Σημειώνεται ἔτσι μία σημαντικὴ μετατόπιση, ἕνα πλῆρες νοήματος γλίστρημα, ἀπὸ τὴν ἱστορία τῆς θείας οἰκονομίας στὴν ἱστορία τῆς ἐθνικῆς παλιγγενεσίας.


Παντελῆ Καλαϊτζίδη, Ὀρθοδοξία Ἑλληνισμὸς στὴ σύγχρονη Ἑλλάδα, ἐκδ. Ἴνδικτος

Τετάρτη 11 Ιουνίου 2014

πλεονεξία καὶ ἰδιοτελὴς ἐλεημοσύνη

Βάσω Κατράκη, Σύνθεση
[…] Τὰ πράγματα καὶ τὰ ἀγαθὰ ποὺ ὑπάρχουν στὸν κόσμο εἶναι κοινὰ γιὰ ὅλους, ὅπως ἀκριβῶς τὸ φῶς καὶ αὐτὸς ὁ ἀέρας ποὺ ἀναπνέουμε καὶ αὐτὴ ἡ βοσκὴ γιὰ τὰ ζῶα στὶς πεδιάδες καὶ στὰ ὄρη. Τὰ πάντα λοιπὸν εἶναι σὲ ὅλους κοινὰ μόνο ὡς πρὸς τὴ χρήση τῆς ἀπολαύσεως, κατὰ δὲ τὴν κυριότητα δὲν εἶναι κανενός. Ἡ πλεονεξία ὅμως, ἀφοῦ εἰσῆλθε στὴ ζωὴ ὡς τύραννος, μοίρασε μὲ τοὺς δούλους καὶ τοὺς ὑπηρέτες της ἐδῶ κι ἐκεῖ αὐτὰ ποὺ δόθηκαν ἀπὸ τὸν Δεσπότη κοινὰ σὲ ὅλους· ἀφοῦ τὰ περιέφραξε μὲ φραγμοὺς καὶ τὰ κατασφάλισε μὲ πύργους καὶ μοχλοὺς καὶ θύρες, ἀποστέρησε ὅλους τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους ἀπὸ τὴν ἀπόλαυση τῶν ἀγαθῶν τοῦ Δεσπότου λέγοντας ἡ ἀναιδὴς ὅτι ἡ ἴδια εἶναι δεσπότης αὐτῶν καὶ ἰσχυριζόμενη ὅτι δὲν ἀδικεῖ κανέναν. Οἱ δὲ ὑπηρέτες καὶ δοῦλοι αὐτῆς τῆς τυράννου, διαδεχόμενοι ὁ ἕνας τὸν ἄλλον, δὲν γίνονται κύριοι τῶν πραγμάτων καὶ τῶν ἀγαθῶν ἀλλὰ πονηροὶ δοῦλοι καὶ φύλακες. Πῶς λοιπόν, ἐὰν βγάλουν λίγα ἀπὸ αὐτὰ τὰ χρήματα ἢ καὶ ὅλα ἀκόμη, καὶ τὰ δώσουν στοὺς μέχρι τότε καταφρονημένους στὴ στενοχώρια καὶ τὴ στέρηση λόγῳ τοῦ φόβου τῶν ἀπειλουμένων τιμωριῶν ἢ λόγῳ τῆς ἐλπίδος ὅτι θὰ λάβουν ἑκατονταπλασίονα ἢ λόγῳ τοῦ ὅτι συγκινήθηκαν ἀπὸ τὶς συμφορὲς τῶν ἀνθρώπων, θὰ θεωρηθοῦν ἐλεήμονες ἢ ὅτι ἔθρεψαν τὸν Χριστὸ ἢ ὅτι ἔπραξαν ἔργο ἀξιο ἐπιβράβευσης; Καθόλου· ἀλλὰ ὅπως ὑποστηρίζω ἐγώ, χρωστοῦν καὶ μετάνοια μέχρι θανάτου γιὰ τὰ χρόνια ποὺ κατεῖχαν αὐτὰ καὶ γιὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ἀπεστέρησαν τοὺς ἀδελφοὺς ἀπὸ τὴ χρήση τους. […]  

Ἅγιος Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος, Κατηχητικὸς Λόγος 9

Κυριακή 1 Ιουνίου 2014

θυσία - ἡ ἀπόδειξη τῆς ἐλευθερίας

Φ. Ντοστογιέφσκι
[…] Ὁ σοσιαλιστὴς στηρίζεται στὴ μεγάλη ἰδέα τῆς Ἐλευθερίας, τῆς Ἰσότητας, τῆς Ἀδελφότητας καὶ προσπαθεῖ νὰ τὴν πραγματοποιήσει. Μποροῦμε βέβαια νὰ ποῦμε ὅτι ἡ ἐλευθερία νοεῖται ὡς ἐλευθερία γιὰ ὅλους καὶ τὸ νὰ κάνεις ὅ,τι κάνεις στὰ πλαίσια τοῦ νόμου. Ἡ ἰσότης πάλι εἶναι ἰσότης ἐνώπιον τοῦ νόμου. Τὸ μεγάλο ὅμως πρόβλημα εἶναι ἡ Ἀδελφότητα. Τὸ δυσκολότερο. Ἀποτελεῖ πέτρα σκανδάλου μέχρι σήμερα στὴ Δύση. Ὁ δυτικὸς ἑρμηνεύει τὴν ἀδελφότητα ὡς τὴν κινητήρια δύναμη ὅλης τῆς ἀνθρωπότητας. Ἀλλὰ δὲν τὴν ἔχει. Παρ’ ὅλα αὐτά, ὁ δυτικός, ὁ σοσιαλιστὴς ἀποφασίζει νὰ δημιουργήσει ἀδελφότητα μὲ ὁποιοδήποτε τίμημα. Τὸ ἐρώτημα ποὺ παραμένει εἶναι ἂν ἡ ἀδελφότητα μπορεῖ νὰ φτιαχτεῖ. Γιατὶ ἡ Δύση καὶ ἰδιαίτερα ἡ Γαλλία ἔχει ἀναπτύξει σὲ μεγάλο βαθμὸ τὸ ἀτομικὸ στοιχεῖο, τὴν ἀτομικότητα, τὸν ἰδιώτη, τὴν προστασία τῶν ἀτομικῶν δικαιωμάτων, τὸ ἐγώ. Τὸ ἄτομο ἀποτελεῖ ἐκεῖ μεγάλη ἀξία. Αὐτὸ ὅμως εἶναι καὶ τὸ πρόβλημα: πῶς μπορεῖ νὰ δημιουργηθεῖ ἀδελφότητα, ὅταν ὁ καθένας ὑπεραμύνεται τοῦ ἐγώ του; Χρειάζεται μᾶλλον ἡ ἀντίστροφη κίνηση. Τὸ ἄτομο, τὸ ἐγώ, νὰ θυσιαστεῖ χάριν τῆς ἀδελφότητας. Ἀλλὰ ὁ ἄνθρωπος στὴ Δύση δὲν ξέρει ἀπὸ τέτοια πράγματα.
ὁ σαλὸς Ντομένικο τοῦ Ταρκόφσκι
Νομίζω πὼς μόνο ἡ ἑκούσια, ἐντελῶς ἐνσυνείδητη καὶ ἀπὸ κανένα ἀναγκασμένη θυσία τοῦ ἑαυτοῦ μας πρὸς ὄφελος ὅλων, ἀπὸ ἀγάπη, ἀποτελεῖ τὴν πιὸ μεγάλη ἀνάπτυξη τῆς προσωπικότητας, τὴν ἀνάπτυξη τῶν πιὸ μεγάλων δυνατοτήτων της, καὶ αὐτὸ σημαίνει τὴ μεγαλύτερη κυριαρχία πάνω στὸν ἑαυτό της. Εἶναι ἡ πιὸ τρανὴ ἀπόδειξη τῆς δικῆς μας ἐλευθερίας, τὸ ὅτι τὴν θυσιάζουμε γιὰ τοὺς ἄλλους. Καὶ αὐτὸ θεωρῶ ὅτι εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἀνάπτυξη τῆς προσωπικότητας. Ἡ καλύτερη χρήση ποὺ μπορεῖς νὰ κάνεις τῆς προσωπικῆς σου ἐλευθερίας εἶναι νὰ τὴν προσφέρεις στοὺς ἄλλους.
Πῶς ὅμως θὰ γίνει αὐτό;
Κάθε ξεχωριστὴ προσωπικότητα, χωρὶς καμιὰ ἐσωτερικὴ βία, χωρὶς κανένα ὑπολογισμὸ καὶ συμφέρον θὰ πεῖ στὸν ἑαυτό της μπροστὰ στὴν κοινωνία: εἴμαστε δυνατοὶ ὅταν εἴμαστε ἑνωμένοι. Πᾶρτε με ἐμένα ὁλόκληρο, πᾶρτε ὅ,τι θέλετε ἀπὸ μένα, μὴ μὲ σκέπτεστε, μὴ νομίζετε ὅτι θὰ μὲ πειράξουν οἱ νόμοι, θυσιάζω ὅλα γιὰ σᾶς καὶ αὐτὸ νὰ θέλετε, γιατὶ ἡ μεγαλύτερη εὐτυχία εἶναι νὰ τὰ θυσιάσω ὅλα γιὰ σᾶς καὶ αὐτὸ μὴ σᾶς εἶναι ἐπιζήμιο. Ἐγὼ θὰ θυσιάσω τὸν ἑαυτό μου μέχρι πλήρους ἀποπροσωποποίησης, γιὰ νὰ ἀνθίσει ἡ ἀδελφότητα καὶ νὰ μείνει. Καὶ ἡ ἀδελφότητα θὰ ἀπαντήσει: Ὄχι, μᾶς δίνεις πολλά. Αὐτὰ ποὺ μᾶς δίνεις, ἀκόμα κι ἂν λὲς ὅτι ἔτσι εἶσαι εὐτυχισμένος, δὲν ἔχουμε δικαίωμα νὰ στὰ πάρουμε. Γιὰ μᾶς εὐτυχία εἶναι νὰ πονᾶ ἡ καρδιά μας γιὰ τὴ δική σου εὐτυχία. Πάρτα ὅλα ἀπὸ μᾶς. Ἐμεῖς θέλουμε νὰ φροντίσουμε γιὰ τὴν εὐτυχία σου, γιὰ νὰ εἶσαι ἐντελῶς ἐλεύθερος. Νὰ αὐτοδιοικεῖσαι καὶ νὰ μὴ φοβᾶσαι κανένα ἐχθρὸ καὶ καμιὰ δύναμη φυσικὴ ἢ ἄλλη. Εἴμαστε ὅλοι κοντά σου, σοῦ ἐγγυόμαστε τὴν ἀσφάλειά σου, γιατὶ εἴμαστε ἀδέλφια σου· ἔτσι εἴμαστε δυνατοί· καὶ θέλουμε ἐσὺ νὰ εἶσαι πλήρης καὶ δυνατός. Ὅταν, λοιπόν, ὑπάρχει μιὰ τέτοια σχέση τοῦ ἑνὸς μὲ τὸν ἄλλο, ὅταν «ἀγαπᾶμε ἀλλήλους» ὅλα τὰ ἄλλα θὰ προστεθοῦν, θὰ ἔρθουν ἀπὸ μόνα τους. […]



Φ. Ντοστογιέφσκι, Χειμωνιάτικες σημειώσεις γιὰ καλοκαιρινὲς ἐντυπώσεις