ἐλευθεροκεντρικῶς

Φώτης Βάρθης

[…] ὁ βυζαντινὸς πολιτισμὸς διατηρεῖ τὸ ἐλευθεροκεντρικὸ πρόταγμα: Πιστεύει στὴν ἀτομικὴ αὐτεξουσιότητα καὶ διατηρεῖ τὸ σύστημα τῶν Κοινῶν, τὸ ὁποῖο τὴν ἐνσαρκώνει στὸ κοινωνικὸ καὶ στὸ πολιτικὸ πεδίο. Εἶναι δηλαδὴ ἑλληνικὸς πολιτισμός.

Τὸ ἐπιχείρημά μας γιὰ τὴν ἑλληνικότητα τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ στηρίζεται ἔτσι στὴν ἀποκλειστικὴ ταύτιση τῆς ἑλληνικότητας μὲ τὸ ἐλευθεροκεντρικὸ πρόταγμα καὶ στὴν ἀντίστοιχη ἀποκλειστικὴ διαφοροποίησή της ἀπὸ τὸ δεσποτισμὸ (τὸν ἀνατολικὸ καὶ τὸν δυτικὸ-φεουδαρχικό). Στὴ βάση αὐτή, ἀναιρεῖται πλήρως τὸ ἐπιχείρημα ὅτι ἡ χριστιανικότητα τοῦ Βυζαντίου ἀποκλείει τὴν ἑλληνικότητά του. Ὁ ἑλληνικὸς-ἐλευθεροκεντρικὸς χαρακτήρας τοῦ Βυζαντίου δὲν αἴρεται ἀπὸ τὴ λειτουργία τῶν προσωποκεντρικῶν ἑλκυστῶν, ποὺ τοῦ ἔχει ἐμφυτεύσει ὁ χριστιανισμός. Ἀπεναντίας: ἡ ἀπόλυτη ἐλευθερία, ἡ τροφοδοτούμενη ἀπὸ τὴν ἕλξη τοῦ χριστιανικοῦ προτύπου, ἑδραιώνει τὸ αὐτεξουσιαστικὸ κεκτημένο, ἐξασφαλίζοντας ἔτσι τὴ διατήρηση τῆς ἑλληνικότητας καὶ ἐπιπλέον τὴν ἀνάπτυξη τῆς οἰκουμενικῆς ἐλευθεροκεντρικῆς της δυναμικῆς καὶ ἄρα λειτουργικότητας.

Βεβαίως θὰ μπορούσαμε νὰ προσφύγουμε στὴν εὔκολη λύση: τὴν ἀπόδειξη τῆς ἑλληνικότητας τοῦ Βυζαντίου μὲ τὴν ἀδιαμφισβήτητη ἑλληνοφωνία του. Ὅπως, κατὰ κανόνα, συνηθίζει ἡ ἑλληνοκεντρικὴ διανόηση. Αὐτὸ ὅμως εἶναι μέγα λάθος, διότι ἡ ἐθνικότητα δὲν ὁρίζεται ἀπὸ τὴ γλώσσα. Ἡ ἀναγωγὴ τῆς ἑλληνικότητας στὴν ἑλληνοφωνία εἶναι ὄχι μόνο ἐννοιολογικὸ σφάλμα, ἀλλὰ καὶ ἀντίθετη στὰ ἱστορικὰ δεδομένα. Ἡ ἑλληνικὴ ἡγεμονία στὸ Βυζαντινὸ ἱστορικὸ σχῆμα ἀποδεικνύεται μόνο ἀπὸ τὸν ἐλευθεροκεντρικὸ χαρακτήρα τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ.  

Θεόδωρος Ἰ. Ζιάκας, Ὁ σύγχρονος μηδενισμός, μικρὴ ἀφήγηση γιὰ τὴ μοίρα τῆς ἐλευθερίας, ἐκδ. Ἁρμός, Ἀθήνα 2008