ἡ ἐλευθερία τῆς πνευματικότητας

[…] Γνωρίζουμε ὅτι οἱ ἄνθρωποι ἀκόμη καὶ στὴ φυλακὴ μπορεῖ νὰ εἶναι ἐλεύθεροι. Θὰ πρέπει ἐπίσης νὰ μὴν συνδέει κάποιος τὴν ἐλευθερία μὲ τὴν πρόοδο, αὐτὸ ποτὲ δὲν πρέπει νὰ γίνεται. Ἀπὸ τὴν ἀπαρχὴ τῆς ἀνθρώπινης συνείδησης καὶ τῆς ἀτομικότητας, ὁ ἄνθρωπος μποροῦσε νὰ εἶναι ἐλεύθερος ἢ ἀνελεύθερος – μὲ τὴν ἐσωτερικὴ ἔννοια. Γι’ αὐτό, ὅταν μιλᾶμε γιὰ ἐλευθερία δὲν πρέπει νὰ συγχέουμε τὸ θέμα τῶν δικαιωμάτων καὶ τῆς ἐλευθερίας, τῆς ἐσωτερικῆς, πνευματικῆς ἐλευθερίας.

Ἐδῶ δὲν καταλαβαίνουν τίποτα ἀπὸ ὅσα λέω γιὰ ἀυτὸ τὸ θέμα. Ὄχι πολὺ καιρὸ πρὶν ἤμουν σὲ μιὰ τέτοια συνάντηση καὶ στὴ συνέχεια ἔγραψαν στὶς ἐφημερίδες: Εἶναι πολὺ περίεργο τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Ταρκόφσκι μιλάει περὶ πνευματικότητας. Φυσικὰ -γι’ αὐτοὺς εἶναι παράξενο, ἁπλὰ δὲν ἔχουν ἰδέα, δὲν καταλαβαίνουν τὶ λέω. Δὲν μποροῦν νὰ κατανοήσουν ὅτι μιλάω γιὰ τὴν πνευματικότητα μὲ τὴν ἔννοια ὅτι ὁ ἄνθρωπος θὰ ἔπερεπε νὰ ξέρει γιατὶ ζεῖ, ὀφείλει νὰ σκέφτεται τὸ νόημα τῆς ζωῆς του. Ἐκεῖνος ποὺ ἀρχίζει νὰ τὰ σκέφτεται αὐτά, ὑπὸ μία ἔννοια φωτίζεται μὲ κάποιο πνευματικὸ φῶς, αὐτὴ ἡ διερώτηση δὲν πρόκειται νὰ ξεχαστεῖ ξανά, νὰ πεταχτεῖ μακριά, ἔχει ξεκινήσει μιὰ πορεία. Ἀντιθέτως, ἂν ποτὲ δὲν διερωτηθεῖ περὶ αὐτῶν, στερεῖται πνευματικότητας, ζεῖ πραγματιστικά, ὅπως ἕνα ζῶο. Καὶ ποτὲ δὲν πρόκειται νὰ καταλάβει τίποτα. Δὲν καταλαβαίνουν τίποτα ἀπὸ αὐτά. Καὶ ὅταν κάποιος δημοσιογράφος τὰ γράφει –σοκάρομαι. Σίγουρα σκέφτεται: ἀφοῦ ἀναφέρεται στὴν πνευματικότητα, αὐτὸ εἶναι σίγουρα κάτι ποὺ ἔχει σχέση μὲ τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, περίπου μὲ ἕναν κληρικαλισμό. Γι’ αὐτὸν δὲν ὑπάρχουν ὁλωσδιόλου ἐρωτήματα γιὰ τὴν ἀνθρώπινη ψυχὴ ἢ μιᾶς ἠθικῆς προσπάθειας ποὺ θὰ πρέπει νὰ ἐπιχειρήσει ὁ ἄνθρωπος κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ζωῆς του. […]

Ἀντρέι Ἀρσένιεβιτς Ταρκόφσκι, Ὁ ποιητὴς ὅμοιος Θεοῦ, Ἡ τελευταία μεγάλη συνέντευξη, εἰσαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις Κωνσταντίνος Μπλάθρας, ἐκδ. Μανιφέστο, 2016