ἡ καπιταλιστικὴ καὶ κομμουνιστικὴ θρησκεία τοῦ ἀτομισμοῦ

[…] Ὁ νεοφιλελευθερισμός, ποὺ χαρακτηρίζεται ὡς ἰδεολογία τῆς παγκοσμιοποιήσεως καὶ ἀποτελεῖ μετανεωτερικὴ μετεξέλιξη τοῦ καπιταλισμοῦ, δὲν ἔπαυσε καὶ στὴν μετεξέλιξή του νὰ διατηρεῖ τὸ «πνεῦμα τοῦ καπιταλισμοῦ». Τὸ πνεῦμα ὅμως τοῦ νεοφιλελευθερισμοῦ, ποὺ εἶναι πνεῦμα ἄκρατου ἀτομισμοῦ, ἔρχεται σὲ ἀντίθεση πρὸς τὸ κοινοβιακὸ πνεῦμα τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἐδῶ βρίσκεται καὶ μιὰ μόνιμη αἰτία δυσαρμονίας τῶν ὀρθοδόξων λαῶν μὲ τοὺς λαοὺς τοῦ δυτικοῦ κόσμου καὶ κυρίως τοῦ προτεσταντικοῦ.

Τὸ πνεῦμα τῶν ὀρθοδόξων λαῶν δὲν ἐναρμονίζεται μὲ τὸ ἀτομοκρατικὸ δυτικὸ πνεῦμα. Ἡ Ὀρθοδοξία συμβάδιζε διαχρονικὰ μὲ τὸν κοινοτισμὸ ποὺ ἐπικρατοῦσε στὴν Νοτιοανατολικὴ Εὐρώπη καὶ τὴν Ἐγγὺς Ἀνατολή, ἐνῶ μὲ τὴν σύμπραξή της ἀναπτύχθηκε ὁ πολύμορφος καὶ πολύπλευρος κοινοτισμὸς τοῦ ἀπόδημου Ἑλληνισμοῦ. Τὸ πνεῦμα αὐτὸ βρίσκεται πλησιέστερα πρὸς τὸ κολλεκτιβιστικὸ πνεῦμα τοῦ σοσιαλισμοῦ ἢ τοῦ κομμουνισμοῦ. Γι’ αὐτὸ ἄλλωστε καὶ τὰ καθεστῶτα αὐτὰ βρῆκαν προσφορότερο ἔδαφος στὶς παραδοσιακὰ ὀρθόδοξες χῶρες. Παραταῦτα οὔτε τὸ κολλεκτιβιστικὸ αὐτὸ πνεῦμα ἐπιδοκιμάστηκε ἢ ἔγινε ἀποδεκτό, ὅπως ἀπέδειξαν καὶ τὰ πράγματα.

Τὸ κοινοβιακὸ πνεῦμα τῆς Ὀρθοδοξίας δὲν ἐκφράζεται μὲ τὸν κολλεκτιβισμὸ ἀλλὰ μὲ τὴν ὁμοψυχία, ποὺ ἀποτυπώθηκε μὲ τὸν πληρέστερο τρόπο στὸ πρωτοχριστιανικὸ κοινόβιο. Τὸ πνεῦμα αὐτὸ δὲν καλλιεργεῖται μὲ τὴν ἀναφορὰ σὲ κάποιον ἐξωτερικὸ σκοπὸ ἢ μὲ τὴν ἐπιδίωξη κάποιας ἀντικειμενικῆς ὠφέλειας, ἀλλὰ βιώνεται σὲ ἐπίπεδο προσώπων ὡς αὐτοσκοπός. Ὁ κολλεκτιβισμὸς δὲν δημιουργεῖ ὁμοψυχία, ἀλλὰ ἀποτελεῖ μία διαφορετικὴ μορφὴ ἀτομισμοῦ. Ὅπως εὔστοψα ἐπισημάνθηκε, «ὁ κολλεκτιβισμὸς ἀγνοεῖ τὸν πλησίον, μὲ τὴν εὐαγγελικὴ σημασία τῆς λέξεως, καὶ εἶναι ἡ συγκέντρωση τῶν ἀπομεμακρυσμένων ἀτόμων… ἀγνοεῖ τὴν ἀξία τοῦ προσώπου» (Μπερδιάγιεφ Ν. Βασίλειο τοῦ Πνεύματος καὶ Βασίλειο τοῦ Καίσαρα).

Ὁ καπιταλισμὸς καὶ ὁ κομμουνισμὸς δὲν περιορίζονται  μόνο στὴ διάρθρωση καὶ τὴν προώθηση τῆς οἰκονομίας, ἀλλὰ ἐκφράζουν καὶ μία ἀτομοκεντρικὴ ἰδεολογία ποὺ τείνει νὰ προσομοιωθεῖ μὲ τὴ θρησκεία. […]

Γεωργίου Ἰ. Μαντζαρίδη, Ἐκκλησία καὶ πολιτική, περ. Θεολογία, τ. 86, τεῦχος 1^ο Ιανουάριος-Μάρτιος 2015