Ταρκόφσκι πολιτικὸς

[…] Μοῦ φαίνεται ὅτι ἡ ἐποχή μας κλείνει ἕναν ὁλόκληρο ἱστορικὸ κύκλο, ὅπου τὴν ἀνώτατη ἐξουσία τὴν ἄσκησαν οἱ «μεγάλοι ἱεροεξεταστές», οἱ ἡγέτες, οἱ «ἐξέχουσες προσωπικότητες», μὲ στόχο νὰ μετατρέψουν τὴν κοινωνία σὲ μιὰ πιὸ «δίκαιη» καὶ ὀρθολογικὴ ὀργάνωση. Θέλησαν νὰ κυριέψουν τὴ συνείδηση τῶν μαζῶν, νὰ τοὺς μεταδώσουν νέες ἰδεολογικὲς καὶ κοινωνικὲς ἀπόψεις, παρακινώντας τες νὰ ἀναθεωρήσουν τὴν ὀργανωτικὴ δομὴ τῆς ζωῆς τους γιὰ χάρη τῆς συλλογικῆς εὐτυχίας. Ὁ Ντοστογιέφσκι μᾶς εἶχε προειδοποιήσει γιὰ τοὺς «μεγάλους ἱεροεξεταστὲς» ποὺ τολμοῦν καὶ ἐπωμίζονται τὴν εὐθύνη γιὰ τὴν εὐτυχία τῶν ἄλλων. Τὸ εἴδαμε κι οἱ ἴδιοι ὅτι ἡ διεκδίκηση συμφερόντων ἀπὸ τὴν πλευρὰ μιᾶς ὁμάδας ἢ μιᾶς τάξης -διεκδίκηση ποὺ συνοδεύεται συνήθως ἀπὸ τὴν ἐπίκληση γιὰ τὸ καλὸ τῆς ἀνθρωπότητας καὶ τὴ «γενικὴ εὐημερία»- καταλήγει σὲ κατάφωρες παραβιάσεις τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀτόμου, τὸ ὁποῖο ἀποξενώνεται θανάσιμα ἀπὸ τὴν κοινωνία· ὅτι αὐτὴ ἡ διαδικασία, ποὺ «ἀντικειμενική», «ἐπιστημονική» της βάση εἶναι ἡ «ἱστορικὴ ἀναγκαιότητα», ἐκλαμβάνεται ἐσφαλμένα ὡς βασική, ὑποκειμενικὴ πραγματικότητα τῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων.

Σὲ ὁλόκληρη τὴν ἱστορία τοῦ πολιτισμοῦ βλέπουμε ὅτι ἡ ἱστορικὴ διαδικασία συνίσταται βασικὰ στὴν ἐπιλογὴ τοῦ «σωστοῦ», τοῦ «ὀρθοῦ» -καὶ κάθε φορὰ καλύτερου- δρόμου, ποὺ τὸν ἔχουν συλλάβει οἱ ἰδεολόγοι καὶ οἱ πολιτικοί, καὶ τὸν προσφέρουν στοὺς ἀνθρώπους γιὰ τὴ βελτίωση τῆς θέσης τους καὶ γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ κόσμου. Γιὰ νὰ συμμετέχουν οἱ «λίγοι» σ’ αὐτὴ τὴ διαδικασία ἀναδιοργάνωσης ἔπρεπε κάθε φορὰ νὰ παραιτοῦνται ἀπὸ τὸν δικό τους τρόπο σκέψης καὶ νὰ κατευθύνουν ὅλες τὶς προσπάθειές τους ἔξω ἀπὸ τὸν ἑαυτό τους, ὥστε νὰ χωρέσουν στὸ προτεινόμενο σχέδιο δράσης. Τὸ ἄτομο παρασυρμένο μ’ αὐτὸ τὸν τρόπο σὲ δυναμικὴ ἐξωστρεφῆ δραστηριότητα γιὰ χάρη μιᾶς «προόδου» ποὺ θὰ ἔσωζε τὸ μέλλον τοῦ ἀνθρώπου, λησμόνησε ὅλα ὅσα ἦταν ἀποκλειστικά, προσωπικὰ καὶ οὐσιαστικὰ δικά του· ἀκολουθώντας τὴ γενικὴ προσπάθεια, κατέληξε νὰ ὑποτιμήσει τὴ σημασία τῆς πνευματιῆς του φύσης, γεγονὸς ποὺ τὸν ὁδηγεῖ σὲ ἀσυμφιλίωτη σύγκρουση μὲ τὴν κοινωνία. Ὅλους τοὺς ἀπασχολοῦσαν τὰ συμφέροντα τῶν πολλῶν καὶ κανένας δὲν σκέφτηκε τὸ δικό του συμφέρον μὲ τὴν ἔννοια τῶν λόγων τοῦ Χριστοῦ: ἀγάπα τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν. […]

Ἀντρέι Ταρκόφσκι, Σμιλεύοντας τὸ χρόνο, μτφρ. Σεραφεὶμ Βελέντζας, ἐκδ. Νεφέλη, Ἀθήνα 1987