ἡ ἐλευθερία καὶ ἡ αὐτοκαταδίκη της

 

Μανώλης Πολυμέρης

    Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ διανύση τὸ δρόμο τῆς ἐλευθερίας, ἀλλὰ ἡ ἐλευθερία μεταβάλλεται σὲ δουλεία καὶ καταστρέφει τὸν ἄνθρωπο, ὅταν αὐτὸς στὴν ἄγρια ὁρμὴ τῆς ἐλευθερίας δὲν ἀναγνωρίζη τίποτα πιὸ πάνω ἀπὸ τὸν ἑαυτό του. Κι ὅταν δὲν ὑπάρχει τίποτα πιὸ ψηλὰ ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο, τότε οὔτε καὶ ὁ ἴδιος ὑπάρχει. Κι ὅταν ἡ ἐλευθερία δὲν ἔχη κανένα περιεχόμενο, κανένα ἀντικείμενο, κανένα δεσμὸ ἀνάμεσα σ’ αὐτὴν τὴν ἴδια καὶ τὴ θεία ἐλευθερία, τότε καὶ ἡ ἴδια ἡ ἐλευθερία ἐκμηδενίζεται. Κι ὅταν τὰ πάντα ἐπιτρέπωνται στὸν ἄνθρωπο, τότε ἡ ἐλευθρία ὑποδουλώνεται μέσα στὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό της. Κι αὐτὴ ἡ ὑποδούλωση σημαίνει τὴν καταστροφὴ τοῦ ἀνθρώπου.

[…] ὁ Χριστὸς δὲν εἶναι ἐξωτερικὸς νόμος, ὀργάνωση ζωῆς στὰ πλαίσια τὰ νομικά. Ἡ βασιλεία του δὲν ἔχει μέτρα κοσμικά. Ὁ Ντοστογιέφσκι ἐν προκειμένῳ ἐπισημαίνει αὐστηρότατα ὅλους τοὺς ἐκτροχιασμοὺς τοῦ Χριστιανισμοῦ πρὸς τὴν περιοχὴ μιᾶς θρησκείας τῆς ἀνάγκης καὶ τοῦ καταναγκασμοῦ. […]

Αὐτὴ λοιπὸν εἶναι ἀπὸ τὶς πιὸ μεγάλες ἀποκαλύψεις τῆς μεγαλοφυΐας τοῦ Ντοστογιέφσκι: εἶναι πέρα γιὰ πέρα ἀκατόρθωτο στὸν ἄνθρωπο νὰ διατηρήσῃ τὴν ἀρχικὴ ἐλευθερία τοῦ πνεύματος, ὅταν βαδίζῃ στὸ δρόμο τῆς αὐθαιρεσίας. Ὁ στραγγαλισμὸς τῆς ἐλευθερίας τοῦ πνεύματος εἶναι γεγονὸς ἀναπόδραστο. «Ἀρχίζοντας μὲ τὴν ἐκδήλωση τῆς ἀπόλυτης ἐλευθερίας», λέγει ὁ Σιγκαΐλοφ, «κατέληξα στὸν ἀπεριόριστο δεσποτισμό».

 

 

Νικόλαος Μπερδιάγιεφ, Τὸ πνεύμα του Ντοστογιέφσκι, μτφρ. Νίκου Ματσούκα, ἐκδ. Πουρναρᾶ