ὁ ἐγκιβωτισμὸς τῆς Ἐκκλησίας στὸ ἔθνος

Νικόλαος Γύζης

[…] Ἡ Ἐκκλησία ὅμως πληρώνει ἕνα βαρύτατο τίμημα, ἐμπλεκόμενη σὲ κοσμικὲς καὶ ἐθνικὲς ὑποθέσεις, λησμονώντας τὴν ἐσχατολογική της προοπτικὴ καὶ τὴν ὑπερεθνική της ἀποστολή, προκαλώντας στρεβλώσεις στὴν ἐκκλησιαστική της δομὴ καὶ τὴν εὐχαριστιακή της συγκρότηση, συγχέοντας τοῦ λοιποῦ μονίμως τὸ ἐθνικὸ μὲ τὸ θρησκευτικό, μεταβαλλόμενη σὲ «ἀρχὴ καὶ ἐξουσία τοῦ αἰῶνος τούτου», ἐμπλεκόμενη στὶς διαδικασίες ἐθνογένεσης καὶ στοὺς ἐθνικοὺς ἀνταγωνισμούς. Τὸ τίμημα αὐτὸ σχετίζεται ἀκόμη μὲ τὴν ἀλλοίωση τῆς ἐκκλησιολογικῆς της ταυτότητας, μὲ τὴν πλήρη σχεδὸν ἐθνικοποίησή της, μὲ τὴν ἐγκατάλειψη τῆς καθολικότητας καὶ τῆς οἰκουμενικότητας γιὰ χάρη τῆς ἰδιοπροσωπίας τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ, μὲ τὴν υἱοθέτηση μιᾶς ἐκκοσμικευμένης ἐγκοσμιοκρατικῆς ἐσχατολογίας ποὺ κάνει περισσότερες ἀναφορὲς στὴ συνέχεια καὶ τὴν ἀνάσταση τοῦ ἔθνους καὶ λιγότερες στὸ Σταυρὸ καὶ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ· τέλος, ὡς συνέπεια τῶν παραπάνω, τὸ τίμημα ποὺ συνεχίζει νὰ πληρώνει ἡ Ἐκκλησία στὸ βωμὸ τῆς σχέσης της μὲ τὸ ἔθνος σχετίζεται μὲ τὰ ἀμυντικὰ σύνδρομα, τὴν προσκόλληση στὸ παρελθόν, τὸν κοινωνικό, πολιτισμικὸ καὶ ἰδεολογικὸ ἀναχρονισμὸ καὶ συντηρητισμό, τὸν πειρασμὸ τῆς ἀναδίπλωσης, τοῦ φουνταμενταλισμοῦ καὶ τοῦ ἀντιευρωπαϊσμοῦ, μὲ μιὰ λέξη μὲ τὴν ἀδυναμία μετοχῆς τῆς Ἐκκλησίας στὸν σύγχρονο κόσμο. […]

Ἦταν τόσο ποικίλες καὶ σημαντικὲς οἱ πολιτικὲς καὶ οἱ κοσμικοῦ τύπου εὐθύνες ποὺ ἀναγκάστηκε νὰ ἀναλάβει ἡ Ἐκκλησία μετὰ τὴν πτώση τοῦ Βυζαντίου, ἦταν τόσο ἀπόλυτη ἡ ἐμπλοκὴ καὶ ἡ ταύτισή της μὲ τὸ ἐθνικὸ ζήτημα καὶ τὸ πατριωτικὸ καὶ ἡρωικὸ ἰδεῶδες, ἦταν τέτοια ἡ ἀπουσία ἐσχατολογικῆς αὐτοσυνειδησίας καὶ γνήσιων ὀρθόδοξων θεολογικῶν κριτηρίων, ποὺ τελικὰ ἡ Ἐκκλησία ταυτίστηκε μὲ τὸ ἔθνος, ἡ ἐκκλησιαστικὴ μὲ τὴν ἐθνικὴ ταυτότητα, ἡ ἐκκλησιαστικὴ μὲ τὴν ἐθνικὴ ζωή.

Ἔτσι στὸν κυρίαρχο ἐκκλησιαστικὸ λόγο, τὰ γεγονότα-σταθμοὶ τῆς ἱστορίας τῆς σωτηρίας, ὄχι μόνο ἀπονευρώνονται θεολογικά, ἀλλὰ συνδέονται σχεδὸν πάντα συμβολικὰ καὶ φορτίζονται συναισθηματικὰ μὲ γεγονότα καὶ περιπέτειες τοῦ ἐθνικοῦ πεπρωμένου τῶν Ἑλλήνων, στὴν πραγματοποίηση τοῦ ὁποίου φαίνεται νὰ κατατείνουν. Σημειώνεται ἔτσι μία σημαντικὴ μετατόπιση, ἕνα πλῆρες νοήματος γλίστρημα, ἀπὸ τὴν ἱστορία τῆς θείας οἰκονομίας στὴν ἱστορία τῆς ἐθνικῆς παλιγγενεσίας.

Παντελῆ Καλαϊτζίδη, Ὀρθοδοξία Ἑλληνισμὸς στὴ σύγχρονη Ἑλλάδα, ἐκδ. Ἴνδικτος