ἡ εἰκόνα τῆς «ἀσύνετης» ζωῆς

Ἀντρέι Ρουμπλιώφ

[…] Ὁ παράξενος κι ἀσυνήθιστος χαρακτήρας τῆς εἰκόνας μοιάζει μὲ τὸν χαρακτήρα τοῦ εὐαγγελίου, γιατὶ τὸ εὐαγγέλιο εἶναι μιὰ ἀληθινὴ πρόσκληση ἔναντι κάθε τάξης καὶ κάθε ἀνθρώπινης σοφίας· «ἀπολῶ τὴν σοφία τῶν σοφῶν, καὶ τὴν σύνεσιν τῶν συνετῶν ἀθετήσω» (Α´ Κορ. 1, 19) λέει ὁ Κύριος μὲ τὸ στόμα τῶν προφητῶν Του ποὺ ἀναφέρει ὁ ἀπ. Παῦλος. Τὸ εὐαγγέλιο μᾶς καλεῖ στὴν ἐν Χριστῷ ζωή, ἐνῶ ἡ εἰκόνα ἀναπαριστᾶ αὐτὴ τὴν ζωή. Γι’ αὐτὸ τὸν λόγο χρησιμοποιεῖ καμμιὰ φορὰ σχήματα ἀφύσικα ποὺ ξαφνιάζουν, ὅπως καὶ ἡ ἁγιότητα, μερικὲς φορὲς χρησιμοποιεῖ ἀκραία σχήματα ποὺ μοιάζουν μὲ σαλότητα στὰ μάτια τοῦ κόσμου ὅπως οἱ διὰ Χριστὸν σαλοί. «Λένε πὼς εἶμαι τρελλός, ἔλεγε ὁ ἕνας ἀπὸ τοὺς δυό, ἀλλὰ χωρὶς τρέλλα δὲν μπαίνεις στὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ (…). Γιὰ νὰ ζήσεις σύμφωνα μὲ τὸ Εὐαγγγέλιο πρέπει νὰ εἶσαι τρελλός. Ὅσο οι ἄνθρωποι θὰ εἶναι λογικοὶ καὶ μὲ καθησυχασμένα αἰσθήματα ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δὲν θὰ ἔρθει στὴν γῆ.» (Ἀρχιμ. Σπυρίδων, Ἡ ἀποστολή μου στὴν Σιβηρία). Ἡ διὰ Χριστὸν σαλότητα καὶ τὰ σχήματα τῶν εἰκόνων ποὺ πολλὲς φορὲς προκαλοῦν ἐκφράζουν τὴν ἴδια εὐαγγελικὴ πραγματικότητα. Ἡ εὐαγγελικὴ προοπτικὴ ἀντιστρέφει τὴν προοπτικὴ τοῦ κόσμου κι ὁ κόσμος τῆς εἰκόνας εἶναι ἕνας κόσμος ποὺ μέσα του κυριαρχεῖ ὄχι ἡ ἀνθρώπινη ἠθική, οἱ λογικὲς κατηγορίες, ἀλλὰ ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἀπ’ Αὐτὴν προέρχεται ὁ ἱερατικὸς χαρακτήρας τῆς εἰκόνας, ἡ ἁπλότητά της, ἡ ὑπεροχή της, ἡ εἰρήνη της· ἀπ’ Αὐτὴν ὁ ρυθμὸς τῶν γραμμῶν της, ἡ χαρὰ τῶν χρωμάτων της. Ἡ εἰκόνα ἀντανακλᾶ τὴν προσπάθεια τῆς ἄσκησης καὶ τὴν χαρὰ τῆς νίκης. Εἶναι ὁ μετασχηματισμὸς τοῦ πόνου σὲ «χαρὰ τοῦ ζῶντος Θεοῦ». Εἶναι ἡ νέα τάξη μέσα στὴν καινὴ κτίση. […]   

Λεωνίδα Οὐσπένσκυ, Ἡ θεολογία τῆς εἰκόνας στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, μτφρ. Σπύρος Μαρίνης, ἐκδ. Ἁρμός, Ἀθήνα 1993