μεταξὺ ἔγνοιας καὶ ἀμηχανίας

Γιώργος Λαναρᾶς

[…] Δὲν εἶναι δύσκολο νὰ διαπιστώσει κανεὶς ὅτι κάμποσοι ἐκκλησιαστικοὶ ἄνθρωποι νοοῦν τὴν οἰκονομία ὡς ἕνα πεδίο οὐδέτερο (ὅπως εἶναι, γιὰ παράδειγμα, μιὰ ἐποχὴ τοῦ χρόνου ἢ ἡ ὕπαρξη μιᾶς πεδιάδας), ὅπου ὁ εὐσεβὴς δύναται νὰ πράττει κατὰ τὸ σύστημα, ἀρκεῖ ὁ ἴδιος νὰ ἐκκλησιάζεται τὶς Κυριακὲς καὶ νὰ μὴν παρεκτρέπεται σεξουαλικῶς. Στὴν ὀπτικὴ αὐτή, ἐρωτήματα γιὰ τὶς ἀνθρωπολογικὲς ἐπιλογὲς ποὺ συνιστοῦν τὸ σύστημα (ἐπιλογὲς – κι ὄχι οὐδετερότητα) ποὺ τὸ συγκροτοῦν, προσπερνιοῦνται ὡς κάτι τριτεῦον. Κι ἔτσι εἶναι ἐντελῶς σύνηθες πολλοὶ ἐκκλησιαστικοὶ ἄνθρωποι νὰ παπαγαλίζουν μὲν τὴν βολικὴ φόρμουλα ὅτι ὁ Καθολικισμὸς σημαίνει φεουδαρχία, ὁ Προτεσταντισμὸς σημαίνει καπιταλισμό, ἐνῶ ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι κάτι ἄλλο…, ἀλλὰ ταυτόχρονα νὰ ἀρθρώνουν μιὰ θεολογία καὶ νὰ ἀναπαράγουν ἕναν τρόπο ζωῆς ποὺ δὲν εἶναι καθόλου κάτι ἄλλο! Καὶ δὲν μιλῶ, βέβαια, γιὰ ἀναπαραγωγὴ ἀπὸ ἀνάγκη ἢ ἀπὸ ἀδυναμία (ἡ ἀνάγκη καὶ ἡ ἀδυναμία χρειάζονται τὸν σεβασμό μας), ἀλλὰ γιὰ νηφάλια προσχώρηση. Βολικό, γάρ, νὰ θεωρητικολογεῖς κατὰ τοῦ καπιταλισμοῦ ἐπειδὴ τὸν βλέπεις ὡς ὄθνιο, δυτικὸ πολιτισμικὸ φαινόμενο, κι ὄχι ἐπειδὴ προεχόντως γεννᾶ ἀπανθρωπιά! Ἀλλὰ οἱ Πατέρες δὲν ἔκριναν τὴ Φραγκιὰ - ἔκριναν τὰ φράγκα ὅπου γῆς, καὶ τὴν ἐκμετάλλευση σὲ δύση καὶ ἀνατολή! Ὁ Μὰξ Βέμπερ καὶ ἡ σπουδαία μελέτη του γιὰ τὴ σχέση Προτεσταντισμοῦ καὶ καπιταλισμοῦ ἔχει γίνει ἡ ἀγαπημένη παραπομπὴ τῶν τρεφομένων μὲ τὰ ξυλοκέρατα τῆς παπαγαλίας, ἀλλὰ -τὸ ξαναλέω- ὁ καψερὸς ὁ Βέμπερ πολλὰ θὰ εἶχε νὰ μάθει  ἀπὸ σημερινοὺς Ὀρθοδόξους ποὺ εἶναι ἀνενδοίαστα ἐπιδέξιοι καὶ σὲ  bonus καὶ σὲ εὐχέλαια… Ἀπέναντι, ὅμως, σ’ αὐτά, οἱ Χριστιανοὶ ἐκεῖνοι (οἱ πολλοὶ κληρικοὶ καὶ λαϊκοὶ) ποὺ κρατοῦν ὡς ὕψιστο κριτήριο τὸ μυστήριο τοῦ ἀδελφοῦ (ἡμεδαποῦ καὶ ἀλλοδαποῦ), ποὺ διασώζουν τὴν ἀγωνία ἀπέναντι στὸν πλουτισμό, ποὺ ζοῦν τὴν ἔλλειψη ἐξασφάλισης, εἶναι οἱ ἀληθινοὶ νεωκόροι τῆς Ἐκκλησίας. Ἐξωπραγματικοὶ ἐραστὲς ἰδεολογημάτων, κατὰ τοὺς νεοειδωλολάτρες τοῦ κυνισμοῦ, φυσικά!

 Τὰ παραπάνω δὲν εἶναι λόγος περὶ ἠθικῆς τελειότητας ἢ καθαρότητας. Λόγος γιὰ τὴν πολυτιμότητα τῆς ἔγνοιας καὶ τῆς ἀμηχανίας εἶναι! Ἀμηχανία γιὰ τὸ ὅτι δὲν ξέρουμε καὶ δὲν δυνάμεθα νὰ δώσουμε λύσεις χειροπιαστές· ἔγνοια, ὅμως, γιὰ νὰ μὴν ξεθωριάζει τὸ ὅραμα, τὸ ὁποῖο δίνει λόγο ὕπαρξης στὴν ἐκκλησιαστικὴ ταυτότητα: τὸ ὅραμα τῆς Βασιλείας, ὄχι ὡς σπιριτουαλισμός, ἀλλὰ ὡς ἔμπνευση καὶ κριτήριο τῶν ἐπιλογῶν μας μέσα στὴν ἱστορία. […]

Θανάσης Ν. Παπαθανασίου, Ἡ ρήξη μὲ τὸ μηδέν, σφηνάκια πολιτικῆς θεολογίας, ἐκδ. Ἁρμός, Ἀθήνα 2015