αὐτοκτονικὴ πρόοδος

Φώτης Γαλανόπουλος

[…] ὁ ἄνθρωπος καὶ ὁ ἀνθρώπινος πολιτισμὸς φαίνονται νὰ ἀπειλοῦνται μόνον ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο καὶ τὸν ἀνθρώπινο πολιτισμό. Δισεκατομμύρια χρόνια ἐξελίξεως, καὶ ἡ Γαία ἴσως ἀποδειχθεῖ ὅτι ἐλάθεψε στὸ περιούσιο ἀπὸ τὰ δημιουργήματά της -στὸν ἐγκέφαλο- καὶ στὴν οἴηση ποὺ τὸν καατέχει. […]

Τὸ συμπέρασμα ἔχει, λοιπόν, μιὰ δραματικὴ διάσταση. Γιὰ νὰ ἀπαλλαγεῖ ἡ Γῆ ἀπὸ τοὺς ἐφιάλτες της, χρειάζεται ἴσως κάτι ριζικότερο ἀπὸ τὶς βραδύτατες κινήσεις σὲ τοπικὸ ἢ παγκόσμιο ἐπίπεδο. Ἡ περιβαλλοντικὴ κρίση εἶναι, σὲ πρωτογενὲς ἐπίπεδο, κρίση τοῦ σύγχρονου πολιτισμοῦ καὶ τῶν ἀξιῶν του. Αὐτὸ ποὺ χρειάζεται, συνεπῶς, εἶναι νὰ ἀμφισβητηθεῖ ἡ ἴδια ἡ ἔννοια τῆς προόδου καὶ ἡ μονομέρεια τῆς πρακτικῆς της. Διότι ἡ πρόοδος, μέχρι τώρα, περίπου ταυτίζεται μὲ τὰ τεχνολογικὰ ἀγαθὰ καὶ τὴ βελτίωση τῶν οἰκονομικῶν παραμέτρων. Ἐλάχιστα ἀναφέρεται σὲ ποιοτικὲς παραμέτρους, στὴν ἁρμονικὴ ἰσορροπία τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸ περιβάλλον του, σ’ αὐτὸν καθ’ ἑαυτὸν τὸν ἐσωτερικὸ ἄνθρωπο καὶ στὴν ἀνάγκη του νὰ ὑπάρξει μὲ τοὺς ἄλλους. Ἡ τυφλὴ ἐπιδίωξη τῆς ἀνόδου τοῦ ἀτομικοῦ ἢ ἐθνικοῦ εἰσοδήματος δὲν ὁδηγεῖ πάντοτε στὴν ἄνοδο τοῦ βιοτικοῦ -μὲ τὴν ἔννοια τοῦ βίου, τῆς ζωῆς- ἐπιπέδου. Ὁδηγεῖ, συνήθως, σὲ ἕναν ἄνθρωπο χωρὶς σοφία καὶ εὐθύνη, στερημένο ἀπὸ τὴν παρηγοριὰ τῆς τέχνης καὶ τὴν ἀνάσα τοῦ διπλανοῦ, ἕρμαιο δυνάμεων ποὺ στηρίζουν τὴν ἐξουσία τους στὴν ἰσοπέδωση τὴ δική τους καὶ τῆς φύσεως. […]

Γιῶργος Γραμματικάκης, Ἡ κόμη τῆς Βερενίκης, Πανεπιστημιακὲς Ἐκδόσεις Κρήτης, Ἠράκλειο¹⁶, 1998