Marx καὶ δικαιωματοκεντρισμὸς

Μαριλίτσα Βλαχάκη

[…] Ὁ ἄνθρωπος γιὰ τὸν ὁποῖο γίνεται λόγος στὶς Διακηρύξεις τοῦ 1791 καὶ τοῦ 1793 δὲν εἶναι ὁ ἄνθρωπος θεωρούμενος ὡς «ἕνα εἰδοποιὸ ὄν», ἀλλὰ ὁ ἄνθρωπος θεωρούμενος ὡς μιὰ «ἀπομονωμένη μονάδα, ἀναδιπλωμένη στὸν ἑαυτό της» (Ἑβραϊκὸ ζήτημα σελ. 364), «ἑδραζόμενη στὸν ἑαυτό της» (σελ. 365)· «τὰ δικαιώματα τοῦ ἀνθρώπου διακρινόμενα ἀπὸ τὰ δικαιώματα τοῦ πολίτη δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπὸ τὰ δικαιώματα τοῦ μέλους τῆς κοινωνίας τῶν πολιτῶν, δηλαδὴ τοῦ ἐγωιστῆ ἀνθρώπου, τοῦ χωρισμένου ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο καὶ τὴν κοινότητα ἀνθρώπου» (σελ. 364).

Ὁ ἄνθρωπος τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου εἶναι «τὸ ἐγωιστικὸ καὶ ἀνεξάρτητο ἄτομο» (σελ. 370), ὁ ἄνθρωπος ὅπως ὑπάρχει «ἀτομικά, ὑλικὰ καὶ ἄμεσα» στὴν ἀστικὴ κοινωνία. Ὁ ἀτομικὸς αὐτὸς ἄνθρωπος πεδικλωμένος στὸν «ὑλισμὸ τῆς κοινωνίας τῶν πολιτῶν» (σελ. 369) ἀντιπροσωπεύει τὴ μοναδικὴ πραγματικότητα, ὅμως ἡ πραγματικότητα αὐτὴ δὲν ἔχει καμμιὰ ἀλήθεια, διότι ὁ ἐξατομικευμένος, συρρικνωμένος σὲ μιὰν ἁπλὴ «μονάδα», εἶναι ἀποσπασμένος καὶ χωρισμένος ἀπὸ τὸ ἀληθινὰ «κοινοτικὸ» καὶ «εἰδοποιό» του εἶναι. […]

Καταλήγουμε ἔτσι στὴν κορυφαία αὐτὴ ἀντίφαση, ὅτι «αὐτὸ ποὺ ἀναγνωρίζεται ὡς πραγματικὸς ἄνθρωπος δὲν εἶναι ἄλλο ἀπὸ τὸ ἐγωιστικὸ ἄτομο, ἐνῶ ὅ,τι λογίζεται γιὰ ἀληθινὸς ἄνθρωπος ἐμφανίζεται ὑπὸ τὴ μορφὴ τοῦ ἀφηρημένου πολίτη». Σὲ τούτη τὴν ἀξεπέραστη ἀντίφαση ἀνάμεσα στὰ «ὑλικὰ» καὶ στὰ «πνευματικὰ στοιχεῖα» (σ.σ. 368 καὶ 369), ἀνάμεσα στὸν «ὑλισμὸ τῆς κοινωνίας τῶν πολιτῶν» καὶ στὸν «ἰδεαλισμὸ τοῦ πολιτικοῦ Κράτους», θὰ ἀποδώσει ὁ Marx τὴν τραγωδία τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης […]

Κώστας Παπαϊωάννου, Ἀπὸ τὴν κριτικὴ τοῦ οὐρανοῦ στὴν κριτικὴ τῆς γῆς, τὸ φιλοσοφικὸ ὁδοιπορικὸ τοῦ νεαροῦ Μάρξ, μτφρ. Ξενοφὼν Κομνηνός, ἐκδ. Ἴνδικτος, Ἀθήνα 2013