ἀνατομία τῆς ἀθεΐας

[…] Ἡ φοβερώτερη μορφὴ ἀθεΐας σίγουρα δὲν εἶναι αὐτὴ ποὺ ἐμφανίζεται στὸν στρατευμένο καὶ παράφορο ἀγῶνα ἐναντίον τῆς ἰδέας τοῦ Θεοῦ καὶ ἐναντίον αὐτοῦ τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ αὐτὴ ποὺ ἐμφανίζεται στὴν ἀθεΐα τῆς πρακτικῆς ζωῆς, στὴν ἀδιαφορία καὶ στὴν ψυχρότητα. Αὐτὴ τὴ μορφὴ τῆς ἀθεΐας συχνὰ τὴ συναντᾶμε ἀνάμεσα στοὺς κατ’ ὄνομα χριστιανοὺς. Ἡ παράφορη ἐξέγερση καὶ ἡ πάλη κατὰ Θεοῦ μπορεῖ νὰ ὁδηγήσουν σὲ περισσότερο φῶς καὶ σὲ ὑψηλότερη μορφὴ θρησκευτικῆς σκέψης. Ἡ ἀθεΐα μπορεῖ ἀκόμη νὰ εἶναι καὶ ἐξυπηρετική· καὶ μπορεῖ νὰ εἶναι ἕνα μέσο ἀποκαθαρισμοῦ καὶ ἀπελευθέρωσης ἀπὸ δουλικὲς ἀντιλήψεις περὶ Θεοῦ, οἱ ὁποῖες εἶναι παραμορφώσεις κοινωνιομορφισμοῦ.

Ἡ ἀγανάκτηση ποὺ οἱ χριστιανοὶ δείχνουν ἔναντι τῶν ἀθεϊστῶν καὶ τῆς στρατευμένης ἀθεΐας, συχνὰ εἶναι εὐτελής· διότι εἶναι οἱ δικές τους παραμορφωμένες ἀντιλήψεις γιὰ τὸν Θεό, καὶ ὁ δικός τους ἄθεος βίος, ποὺ προκαλοῦν αὐτὴν τὴν ἀθεΐα. Ἀπέδωσαν στὸν Θεὸ τὶς χειρότερες ἰδιότητες: αὐτοϊκανοποίηση, ἀνόητη ἐμμονή, θηριωδία, καὶ ἀγάπη γιὰ τὴν πιὸ χαμηλὴ ὑποταγή.

Δὲν εἶναι χριστιανὸς αὐτὸς ποὺ εἶναι αὐτοϊκανοποιημένος καὶ περιφρονεῖ τοὺς ἄλλους, γιὰ τοὺς ὁποίους τὸ πρόβλημα τοῦ Θεοῦ εἶναι βασανιστικό. Σίγουρα δὲν εἶναι αὐτὸς ποὺ περιφρονεῖ τὸν Nietzsche, ἐπὶ παραδείγματι. Ὁ ἄθεος μπορεῖ νὰ εἶναι καλλίτερος ἀπὸ αὐτὸν ποὺ ἐπαναλαμβάνει «Κύριε, Κύριε». […]

Ὑπάρχει ἡ αὐτοϊκανοποιημένη καὶ αἰσιόδοξη ἀθεΐα, ὅταν ὁ ἄνθρωπος αἰσθάνεται ἀνακούφιση μὲ τὴν σκέψη ὅτι δὲν ὑπάρχει Θεός. Προϋποθέτει πίστη στὸ λογικό, στὴ δύναμη τοῦ ἀνθρώπου, στὴν εὐλογοφάνεια αὐτῆς τῆς ἴδιας τῆς ὕλης, στὴ διηνεκῆ πρόοδο. Ὑπάρχει καὶ ἡ ἀθεΐα ποὺ ὑποφέρει, ποὺ εἶναι τραγική, ποὺ λέγει πὼς ὁ Θεὸς εἶναι νεκρός, μὲ τὸν τρόπο ποὺ τὸ εἶπε ὁ Nietzsche. […]

Ἡ  ἄρνηση τῆς ὕπαρξης τοῦ Θεοῦ συχνὰ θεωρήθηκε ὡς ἀπελευθέρωση ἀπὸ ἀνάξιες ἀντιλήψεις περὶ Θεοῦ, ὅπου ὁ Θεὸς νοήθηκε ὡς Κύριος, καὶ ὁ ἄνθρωπος ὡς δοῦλος. Ἡ ἰδέα περὶ τοῦ Θεοῦ τροποποιήθηκε τόσο πολύ, ποὺ κατέληξε στὴν ἄρνηση τῆς ἀξιοπρέπειας τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῆς ἀνθρώπινης δημιουργικῆς δραστηριότητας, ὥστε ἡ μάχη ἐναντίον τοῦ Θεοῦ νὰ μετατραπεῖ σὲ μάχη χάριν τοῦ ἀνθρώπου. Τόσο φοβερὰ διεστράφη ἡ πίστη στὸν Θεὸ ἀπὸ τὴν διαδικασία τῆς ἀντικειμενοποίησης καὶ τῆς κοινωνικοποίησης. Ὁ Θεὸς χρησιμοποιήθηκε γιὰ τὴν ὑποστήριξη τοῦ κακοῦ, τοῦ ψεύδους καὶ τῆς ἀδικίας. […]

Νικόλαος Μπερντιάεφ, Ἀλήθεια καὶ Ἀποκάλυψη, εἰσαγωγὴ-μετάφραση-σημειώσεις Χρήστου Μαλεβίτση, ἐκδ. Ἁρμός, Ἀθήνα 2010