 |
| Καζιμὶρ Μάλεβιτς |
[…] Ἡ κυρίαρχη
θρησκευτικὴ ἰδεολογία στὸν εὐρωπαϊκὸ μεσαίωνα θεμελιωνόταν στὴν ἀπόλυτη
προτεραιότητα τῆς ὀντολογίας, καὶ ἡ ἀποδεικτικὴ ἐπιβολὴ ἀφηρημένων σχημάτων ἑρμηνείας
τοῦ ὑπαρκτικοῦ γεγονότος λειτουργοῦσε σὰν τροχοπέδη γιὰ τὴν ἔρευνα καὶ τὴ γνώση
τοῦ ἐπιστητοῦ. Ἡ προτεραιότητα τῆς ὀντολογίας ταυτιζόταν μὲ τὴν ὑποκατάσταση τῆς
ἐμπειρικῆς γνώσης ἀπὸ τὴν ἀφηρημένη συλλογιστική, μεταφραζόταν σὲ ἀξιωματικὴ ὑπεροχὴ
τοῦ ὑπερβατικοῦ ἔναντι τοῦ κοσμικοῦ καὶ αἰσθητοῦ, σὲ ἀπόλυτες ἐξουσίες τῶν ἐπίγειων
ἐκπροσώπων τῆς ὑπερβατικῆς αὐθεντίας.
Ἔτσι, ἡ ρήξη μὲ
τὸ μεσαιωνικὸ παρελθὸν προϋποθέτει αὐτονόητα τὴν ἀποδέσμευση ἀπὸ τὸν ὀντολογικὸ
προβληματισμό. Ὁ ἄνθρωπος τῆς νεωτερικῆς ἐποχῆς ἀρνεῖται νὰ ἐπιστρέψει σὲ ἐρωτήματα
ποὺ τὸν παγίδευσαν ἐπὶ αἰῶνες σὲ μιὰ ταπεινωτικὴ ὑποτέλεια, σὲ ἑρμηνευτικοὺς καὶ
κανονιστικοὺς νάρθηκες ἀξιωματικῶν ὑπαγορεύσεων. Ἡ ἀπώθηση καὶ περιθωριοποίηση τῆς
ὀντολογίας ταυτίζεται στοὺς νεωτερικοὺς χρόνους μὲ τὴ στροφὴ πρὸς τὴν ἐμπειρικὴ
ἀμεσότητα, τὴν ἐλευθερία τῆς σκέψης καὶ τῆς ἔρευνας, τὴν καταξίωση τῆς
μαθηματικῆς ἀποδεικτικῆς καὶ τῆς πειραματικῆς ἐγκυρότητας.
[…] Κάθε ἐπιστημονικὴ
πιστοποίηση, ὁσοδήποτε τεκμηριωμένη, ποὺ ἐνδέχεται νὰ παραπέμπει -ἔστω ἔμμεσα ἢ
ὑποθετικά- σὲ μιὰ μὴ-φυσιοκρατικὴ ἑρμηνεία τοῦ ὑπαρκτοῦ καὶ εἰδικότερα τῆς ἀνθρώπινης
ὕπαρξης καὶ συνείδησης, φαίνεται νὰ προκαλεῖ τὴν αὐτόματη ψυχολογικὴ ἀντίδραση
τοῦ νεωτερικοῦ ἀνθρώπου: ἀντίδραση λανθάνοντος ἄγχους γιὰ τὸ παραμικρὸ ἐνδεχόμενο
ἀναφορᾶς σὲ μεταφυσικὰ ὑποτιθέμενα. Εἶναι θέμα ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ μελετηθεῖ ἀπὸ τὴν
ἐπιστήμη τῆς κοινωνικῆς ψυχολογίας. Ἔστω κι ἂν τὸ μεταφυσικὸ ἐνδεχόμενο διαφαίνεται
μέσα ἀπὸ τὴν πιὸ αὐστηρὴ ἐπιστημονικὴ ἔρευνα, τείνει ἢ καταλήγει νὰ παραβλεφθεῖ,
νὰ ἀποσιωπηθεῖ, ἂν δὲν μππορεῖ νὰ ἀναραιθεῖ - δημιουργεῖ ψυχολογικὴ ἀνασφάλεια,
ἀπειλεῖ τὴ σύνολη λογικὴ ὀργάνωσης τοῦ ἀνθρώπινου βίου στὴ νεωτερικότητα. Δὲν εἶναι
νοητὸ γιὰ τὴ νοο-τροπία καὶ τοὺς παγιωμένους ἐθισμοὺς τοῦ νεωτερικοῦ ἀνθρώπου νὰ
ἀφήνονται περιθώρια φιλοσοφικῆς ἐπεξεργασίας μεταφυσικῶν ἐνδεχομένων. […]
Χρήστου Γιανναρᾶ, Μετα-νεωτερικὴ
Μετα-φυσική, ἐκδ. Δόμος, Ἀθήνα 1993
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου