Ἕλληνες καὶ κράτος

Γιάννης Τσαρούχης

Ἡ ἑλληνικὴ πόλις δὲν εἶναι «Κράτος» μὲ τὴ σύγχρονη ἔννοια τοῦ ὅρου. Ἡ ἴδια ἡ λέξη «Κράτος» δὲν ὑπάρχει στὰ ἀρχαῖα ἑλληνικὰ (ἔχει σημασία ἀπ’ αὐτὴν τὴν ἄποψη τὸ ὅτι οἱ Νεοέλληνες ἔπρεπε νὰ ἐπινοήσουν μιὰ λέξη γι’ αὐτὸ τὸ καινούργιο πρᾶγμα καὶ κατέφυγαν στὸ κράτος, ποὺ σημαίνει καθαρὴ δύναμη). Ἡ Πολιτεία (στὸν τίτλο τοῦ βιβλίου τοῦ Πλάτωνος, παραδείγματος χάρη) δὲν σημαίνει der Staat [τὸ κράτος], ὅπως στὴν κλασικὴ γερμανικὴ μετάφραση, (τὸ λατινικὸ respuplica [Δημόσιο, Δημοκρατία] εἶναι λιγότερο sinnwidring [βλαβερὸ τοῦ νοήματος], ἀλλὰ κατονομάζει συγχρόνως τὴν πολιτικὴ θέσμιση/σύσταση καὶ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἀσχολεῖται ὁ λαὸς μὲ τὶς κοινὲς ὑποθέσεις. Τὸ ὅτι ἐπμένουν νὰ μεταφράζουν τὸν τίτλο τῆς πραγματείας τοῦ Ἀριστοτέλους Ἀθηναίων πολιτεία μὲ τὸ «σύνταγμα τῶν Ἀθηνῶν» ἀποτελεῖ ντροπὴ γιὰ τὴ σύγχρονη φιλολογία: Εἶναι συγχρόνως κατάφωρο γλωσσικὸ λάθος καὶ ἀνεξήγητο σημάδι ἄγνοιας ἢ μὴ κατανόησης ἐκ μέρους ἀνθρώπων πολὺ εὐρυμαθῶν.Ὁ Ἀριστοτέλης ἔγραψε τὸ Σύνταγμα τῶν Ἀθηναίων. Ο Θουκυδίδης εἶναι ἀπόλυτα ρητὸς σ’ αὐτὸ τὸ θέμα: Ἄνδρες γὰρ πόλις, «ἐπειδὴ ἡ πόλις εἶναι οἱ ἄνδρες» […]

Ἡ ἰδέα ἑνὸς «Κράτους», δηλαδὴ ἑνὸς θεσμοῦ διακεκριμένου καὶ χωρισμένου ἀπὸ τὸ σῶμα τῶν πολιτῶν, ἦταν ἀδιανόητη γιὰ ἕναν Ἕλληνα.

Κορνήλιος Καστοριάδης, Ἡ Ἑλληνικὴ πόλις καὶ ἡ δημιουργία τῆς Δημοκρατίας