στὴν καθολικότητα τοῦ μηδενὸς

Λειμὼν μακάριε, φυτὰ θεόφυτα,

 Παραδείσου τερπνότητος 

νῦν ἐπ’ἐμέ,

δάκρυα σταλάξατε,

 ἐκ φύλλων ὥσπερ ὀφθαλμῶν,

 τὸν γυμνόν, καὶ ξένον δόξης Θεοῦ.

Μιχαὴλ Ἄγγελος

Κρατώντας τὸν νοῦ σου στὴν κόλαση ταπεινώνεσαι, ὄχι ψυχολογικά, ἀλλὰ ὀντολογικά. Συμμετέχεις στὴν ἄβυσσο τοῦ μηδενός, ὅπου βρισκόσουν πρὶν ὁ Θεὸς σὲ φέρει στὴν ὕπαρξη. Βιώνεις τὴν ἀπουσία τοῦ Θεοῦ ὡς ὑπαρξιακὸ κενὸ καὶ ἐκεῖ, σ’ αὐτὸ τὸ κενό, συναντᾶς τὸν προγεννήτορά σου Ἀδὰμ νὰ κλαίει καὶ νὰ θρηνεῖ γιὰ τὴν ἀπώλεια τοῦ Παραδείσου (ἕνα θέμα τόσο ἀγαπητὸ στὸν ἅγ. Σιλουανό.) Ταυτίζεσαι ἔτσι μὲ ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα, ἰδιαίτερα στὴν πεπτωκυῖα κατάστασή της, καὶ ταυτιζόμενος μ’ αὐτὴν στὴν πτώση της ἀποκτᾶς τὴν ἀληθινὴ αὐτογνωσία καὶ παύεις νὰ εἶσαι περήφανος γιὰ τὸν ἑαυτό σου -αὐτὴ εἶναι ἡ ἀληθινὴ ταπείνωση-, ἐνῶ τὴν ἴδια στιγμὴ νιώθεις συμπάθεια πρὸς ὅλους ἐκείνους ποὺ σὰν ἐσένα εἶναι ἁμαρτωλοί, συμπεριλαμβανομένων τῶν ἐχθρῶν σου, κι ἔτσι τοὺς ἀγαπᾶς ὅλους, ὄχι συναισθηματικὰ ἀλλὰ ὑπαρξιακά, ὄχι ὑποχρεωμένος νὰ τὸ κάνεις αὐτὸ λόγῳ κάποιας ἠθικῆς ἐπιταγῆς, ἀλλὰ συμμετέχοντας στὴ δική τους ὕπαρξη, στὸν χωρισμό τους ἀπὸ τὸν Θεό, στὸν θάνατό τους. […]

Ἡ φράση τοῦ ἁγ. Σιλουανοῦ «κράτα τὸ νοῦ σου στὴν κόλαση καὶ μὴν ἀπελπίζεσαι» δὲν εἶναι ἁπλῶς μιὰ μέθοδος, ἀλλὰ ὁ χριστολογικὸς λόγος ὕπαρξης (raison d’ être) τοῦ ἀσκητισμοῦ. Ὁ ἀσκητισμὸς ἐμπνέεται καὶ δικαιώνεται ἀπὸ τὴ Χριστολογία καὶ ὄχι ἀπὸ τὴν ἠθική. Δίχως τὴ Χριστολογία ὅλος ὁ χριστιανικὸς ἀσκητισμὸς θὰ γινόταν μιὰ μαζοχιστικὴ ἐμπειρία δαιμονικοῦ χαρακτήρα. 

Μητροπ. Ἰωάννης [Ζηζιούλας], Ἡ θεολογία τοῦ Ἁγίου Σιλουανοῦ τοῦ Ἀθωνίτου, στὸ Ὁ Ἅγιος Σιλουανὸς τῆς οἰκουμένης, ἐκδ. Ἀκρίτας, 2001