ἡ κοινότητα τοῦ ἑορτολογικοῦ σοσιαλισμοῦ

Χρῆστος Μποκόρος

[…] Τὸ ἐλεύθερο ἦθος τῆς δουλωμένης ρωμιοσύνης βρίσκεται στοὺς ἀντίποδες κάθε ἱστορικοῦ ὀρθολογισμοῦ καὶ κάθε πολιτικοῦ «φιλελευθερισμοῦ», ὅπως τὸν κήρυξε αὐτὸν τὸ φιλελευθερισμὸ ἡ γαλλικὴ ἐπανάσταση, ὁ εὐρωπαϊκὸς διαφωτισμὸς (Aufklärung) ἢ ὁ μαρξισμός. Ὁ φιλελευθερισμὸς τοῦ κοινωνικοὺ ἤθους τῆς Ὀρθοδοξίας, ὅπως βιώθηκε στὰ χρόνια τῆς τουρκοκρατίας, ἔγκειται σὲ μιὰ οὐσιαστικὴ καταξίωση τῶν λαϊκῶν ἀξιῶν, στὴν ἐφαρμογὴ μέσα στὸν κοινωνικὸ βίο τῶν κριτηρίων τῆς λαϊκῆς παραδόσεως καὶ τῆς αὐθεντικῆς λαϊκῆς πνευματικότητος. Ὁ λαὸς γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία εἶναι ὁ θεματοφύλακας τῆς ἀλήθειας, καὶ κάτι περισσότερο: εἶναι τὸ σῶμα τῆς ἀλήθειας, ἡ ἐνσάρκωση τῆς ἀλήθειας, δὲν ὑπάρχει ἀλήθεια ἔξω ἀπὸ τὸ λαό. Ἀλλὰ ὁ λαὸς τῆς Ὀρθοδοξίας δὲν ἔχει καμιὰ σχέση μὲ τὸ «λαὸ» τῶν εὐρωπαϊκῶν ἐγχειριδίων τῆς κοινωνιολογίας· εἶναι ἡ κοινωνία τῶν προσώπων, ἡ λειτουργικὴ ἑνότητα τῶν πιστῶν, ἡ εἰκόνα τῆς ἀλήθειας τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, τὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτὸ τὸ σῶμα εἶναι ἡ μόνη ἱστορικὴ δυνατότητα γιὰ τὴ φανέρωση ἑνὸς γνήσιου «σοσιαλισμοῦ» ποὺ σέβεται τὴν προσωπικὴ μοναδικότητα καὶ ἀναδεικνύει τὴ λειτουργικὴ ἑνότητα τῆς ἀνθρώπινης κοινωνίας. Εἶναι ἕνας «ἑορτολογικὸς σοσιαλισμὸς», ἕνα γιορταστικὸ ἦθος, ἡ ἔνταξη τῆς κοινωνικῆς ζωῆς στὸν εὐχαριστιακὸ κύκλο τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, στὸν καθημερινὸ μυστικὸ θρίαμβο τῆς Ἐκκλησίας πάνω στὸ παράλογο τῆς φθορᾶς καὶ τῆς διαιρέσεως τοῦ κόσμου. Ἡ προέκταση τῆς Εὐχαριστίας στὴν καθημερινὴ ζωὴ ἐλευθερώνει τὴν ἀνθρώπινη ἐργασία ἀπὸ τὴ δουλεία στὴν ἀνάγκη, δηλαδὴ στὸ ἀπολυτοποιημένο ἀτομικὸ συμφέρον, τὴ μεταμορφώνει σὲ προσωπικὴ σχέση, σὲ πράξη κοινωνίας. Τὸ κορύφωμα αὐτῆς τῆς σχέσεως καὶ κοινωνίας εἶναι ἡ γιορτή. Στὴν παραδοσιακὴ ἑλληνικὴ ζωὴ ἡ γιορτὴ εἶχε πάντοτε σὰν κέντρο τὴν ἐκκλησιαστικὴ μνήμη ἑνὸς ἁγίου, ἤταν πάντοτε μιὰ «πανήγυρις». Γύρω ἀπὸ αὐτὸ τὸ ἐκκλησιαστικὸ γεγονὸς ἀδελφωνότανε ὁ λαός, τραγουδοῦσε, χόρευε, συνέτρωγε· ἐκεῖ διαλύονταν οἱ διαφορὲς καὶ οἱ παρεξηγήσεις, ἐκεῖ γεννιώταν ὁ ἔρωτας καὶ θεμελιώνονταν οἱ καινούργιες φαμίλιες. Κανένας σοσιαλισμὸς ὀρθολογικὰ ὠργανωμένος δὲν μπόρεσε ὣς τώρα νὰ ἀναστήση αὐτὴ τὴν αὐθεντικὴ διάσταση τῆς λαϊκῆς γιορτῆς, νὰ ἀνταποκριθῆ στὴ βαθύτατη ἀνάγκη ποὺ ἔχει ὁ ἄνθρωπος γιὰ γιορτή. […]

Ἀλλὰ ἡ ἱστορικὴ αὐτὴ καὶ πολιτιστικὴ πραγματοποίηση τοῦ λειτουργικοῦ ἤθους τῆς Ὀρθοδοξίας ἐμφανίστηκε συνδεδεμένη μὲ μιὰ ὡρισμένη μορφὴ κοινωνικῆς ζωῆς, τὴν ἀγροτική, ποὺ εἶναι σήμερα πιὰ ξεπερασμένη. […]

Χρῆστος Μποκόρος

Ἂν οἱ τοπικὲς ἐκκλησίες ἀποφασίσουν νὰ ἐπανέλθουν στὴν αὐθεντικὴ ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας, στὴ συνέχεια τῆς ἀποστολικῆς Παραδόσεως, δηλαδὴ στὴν ἐπανασύσταση τῆς ἐνορίας, τότε καὶ ἡ κοινωνικὴ - ἱστορικὴ διάσταση τοῦ λειτουργικοῦ ἤθους δὲν θὰ ἀργήση νὰ φανερωθῆ σὲ συγκεκριμένες πολιτιστικὲς πραγματοποιήσεις μέσα στὴ βιομηχανικὴ κοινωνία· πραγματοποιήσεις ποὺ τώρα δὲν μποροῦμε θεωρητικὰ νὰ τὶς προβλέψουμε. Ἐπανασύσταση τῆς ἐνορίας σημαίνει λειτουργικὲς τοπικὲς κοινότητες, ἀριθμητικὰ πολὺ περιωρισμένες, ὥστε νὰ εἶναι πραγματικὰ δυνατὴ ἡ κοινωνία καὶ ἡ σχέση τῶν πιστῶν μεταξύ τους καὶ μὲ τὸν ποιμένα τους. Καὶ  περιωρισμένες λειτουργικὲς κοινότητες σημαίνει ἀναπόφευκτα κατάργηση τῆς ἐπαγγελματικῆς ἱερωσύνης […]

Χρήστου Γιανναρᾶ, Ἡ ἐλευθερία τοῦ ἤθους, Ἀθήνα 1970