Αὐτὴ ἡ ἐλευθερία ποὺ ἐγὼ προτάσσω, γιὰ νὰ
μπορέσει νὰ ἐμφανιστεῖ ὡς μιὰ ἐξωτερικὴ πραγματικότητα, πρέπει ἀρχικὰ νὰ
γεννηθεῖ καὶ νὰ καλλιεργηθεῖ στὸ ἐσωτερικὸ τοῦ ἀνθρώπου.
(Γκ. Λαντάουερ, Ἀναρχικὲς σκέψεις πάνω στὸν
ἀναρχισμὸ)⃰
[…] Ἡ
κοινωνικὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου ἐνσαρκώνει τὴν πνευματική του κατάσταση. Γι’ αὐτὸ
καὶ ἡ ἀντιμετώπιση τῶν κοινωνικῶν προβλημάτων τελεσφορεῖ, ὅταν λαμβάνει ὑπ’
ὄψιν τὰ πνευματικά τους αἴτια. Τὸ κυριότερο αἴτιο τῶν κοινωνικῶν προβλημάτων
κατὰ τὸν Ἅγιο Γρηγόριο Παλαμᾶ εἶναι ἡ πλεονεξία. Ποιὸς ἀγνοεῖ, λέει
χαρακτηριστικά, ὅτι «ἡ φωτιὰ τῆς πλεονεξίας καίεται ἐπάνω μας καὶ ἀνυψώνεται
καὶ φθάνει σχεδὸν παντοῦ, στοὺς δημόσιους φόρους, στὶς κοινὲς ἀγορές, στὰ
γεωργικὰ προϊόντα, στὶς συναλλαγές, στὸ ἔμπόριο. Τώρα μάλιστα προχώρησε καὶ
μέσα στοὺς ἱεροὺς χώρους καὶ ἔθιξε τὶς ἑορτάσιμες ἡμέρες μας, κάνοντας ἀνέορτες
καὶ τὶς ἑορτές μας μὲ τὴν ἔντονη καὶ γελοία μανία καὶ ματαιότητα τῶν πολλῶν».
(Ὁμιλία 38, PG 151,
484Β)
Ἡ πλεονεξία
ὠθεῖ τὸν ἄνθρωπο νὰ διατηρεῖ γιὰ τὸν ἑαυτό του ὅλα ὅσα ἔχει, ἔστω καὶ ἂν αὐτὰ
εἶναι περιττά, ἐνῶ ἄλλοι στεροῦνται καὶ πεινοῦν. Μιὰ τέτοια συμπεριφορὰ ὅμως
εἶναι βάναυση καὶ ἀντιχριστιανική. Ὁ Χριστός, λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος, δὲν
κατατάσσει στοὺς κολασμένους τοὺς ἅρπαγες, ἀλλὰ αὐτοὺς ποὺ δὲν μεταδίδουν τὰ
ἀγαθά τους στοὺς ἐνδεεῖς. Οἱ ἅρπαγες δὲν κρίνονται κἄν, γιατὶ ἐξ ἀρχῆς
βρίσκονται σὲ μεγαλύτερο κρίμα. Ἀλλὰ καὶ ὁ πλούσιος τῆς εὐαγγελικῆς παραβολῆς,
ποὺ εὐφόρησε ἡ χώρα του καὶ σκεφτόταν νὰ μεγαλώσει τὶς ἀποθῆκες του, ὅπως καὶ ὁ
πλούσιος ποὺ ζοῦσε πολυτελῶς ἀδιαφορώντας γιὰ τὸν φτωχὸ Λάζαρο, δὲν
καταδικάζονται ἀπὸ τὸν Χριστὸ γιατὶ ἀδίκησαν κάποιους, ἀλλὰ γιατὶ δὲν βοήθησαν
ἄλλους μὲ αὐτὰ ποὺ δικαίως ἀπέκτησαν. (Ὁμιλία 13, PG 151, 164ΑΒ)
Ὁ ἄνθρωπος δὲν
ἔχει τίποτε ποὺ νὰ τοῦ ἀνήκει πραγματικά. Ὅλα ἀνήκουν στὸν Θεό. Γι’ αὐτό,
ὅποιος ἔχει περισσότερα ἀπὸ ὅσα χρειάζεται ὀφείλει νὰ τὰ χρησιμοποιήσει γιὰ τὴν
βοήθεια τῶν ἄλλων. Αὐτὸ ἐπιβάλλει ἡ ἀναγνώριση τοῦ πλησίον ὡς ἀδελφοῦ, μὲ κοινὸ
πατέρα τὸν Θεό. Ὅποιος τὰ κατακρατεῖ γιὰ τὸν ἑαυτό του, σφετερίζεται ἀγαθὰ τοῦ
Θεοῦ, ἔστω καὶ ἂν τὰ ἀπέκτησε μὲ ἐντιμότητα. Χαρακτηριστικὰ γιὰ τὸ θέμα αὐτὸ
εἶναι τὰ ἔντονα ἐρωτήματα ποὺ θέτει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «Τὶ ἔχεις ὃ οὐκ ἔλαβες;
Εἰ δὲ καὶ ἔλαβες, τὶ καυχᾶσαι ὡς μὴ λαβών»; (Α´ Κορ. 4, 7)
Βασική, ὅμως,
παράμετρος τῆς κοινωνικῆς ζωῆς εἶναι καὶ ἡ στήριξη τῶν ἀδικουμένων. Χωρὶς τὴν
παράμετρο αὐτή, ἡ χριστιανικὴ ἀγάπη παραμένει ἐλλιπής. Γι’ αὐτὸ ὁ ἅγιος
Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς προτρέποντας τοὺς πιστοὺς νὰ ἐπιδείξουν ἀγάπη πρὸς τοὺς ἀδελφούς
τους, ἐπισημαίνει ὅτι ὀφείλουν νὰ ὑπερασπίζονται τοὺς ἀδικουμένους. Τὸ ἴδιο
ἔκανε καὶ ὁ ἴδιος ὡς ἐπίσκοπος, καυτηριάζοντας καὶ τὴ συμπεριφορὰ τῶν ἰσχυρῶν
καὶ τῶν κρατούντων τῆς ἐποχῆς του.
[…] εἶναι,
ἀσφαλῶς, ἐπαναστατικὸ τὸ κήρυγμα τοῦ ἀσκητῆ ἱεράρχη. Εἶναι ριζοσπαστικὴ ἡ
κοινωνικὴ κριτική του. Ὅπως ἐπαναστατικὸ εἶναι καὶ τὸ ἴδιο τὸ Εὐαγγέλιο καὶ
ριζοσπαστικὴ ἡ κοινωνικὴ κριτική του. Καὶ συμβαίνουν ὅλα αὐτά, γιατὶ τὸ μέτρο
μὲ τὸ ὁποῖο κρίνει ὁ Χριστιανισμὸς τὸν κόσμο καὶ τὰ πράγματα τοῦ κόσμου εἶναι ἡ
βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτὸ ἡ χριστιανικὴ ἐπανάσταση εἶναι ἡ μεγαλύτερη καὶ
διαρκέστερη ἐπανάσταση μέσα στὸν κόσμο. Εἶναι ἡ ἐπανάσταση ποὺ δημιουργεῖ ἡ
φανέρωση τοῦ οὐρανοῦ πάνω στὴ γῆ. Σχετικοποιώντας τὸν κόσμο καὶ τὰ πράγματα τοῦ
κόσμου, καλεῖ τὸν ἄνθρωπο στὴν ἐλεύθερη ἀποδοχὴ τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ καὶ Πατέρα
του, ποὺ μεταμορφώνει καὶ καταξιώνει τὴν προσωπικὴ καὶ κοινωνική του ζωή. […]
Γεώργιος Ἰ.
Μαντζαρίδης, Οἱ προϋποθέσεις τῆς
κοινωνικῆς ζωῆς κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο Παλαμᾶ, περ. Νέα Κοινωνιολογία, Ἄνοιξη
2000
⃰ ἡ προσθήκη εἶναι τοῦ ἐρανιστῆ καὶ ὄχι τοῦ συντάκτη τοῦ κειμένου· φυσικὰ ὁ
Λαντάουερ δὲν ὑπονοεῖ τὴν ἐκκλησιοποίηση τοῦ ἀνθρώπου, δὲν παύει ὅμως τὸ αἴτημα
νὰ τίθεται σὲ μία βάση γιὰ τὴν ὁποία ἡ ἐκκλησιαστικὴ ἀσκητικὴ παράδοση διαθέτει
τὴν πλέον ρεαλιστικὴ καὶ δοκιμασμένη πρόταση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου