Μεταμόρφωση-τὸ τέλος τῆς «πνευματικότητας»

Θεοφάνης

[…] ὁ αὐθεντικὸς ὀρθόδοξος ἡσυχασμὸς μπορεῖ νὰ μᾶς βοηθήσει νὰ καταλάβουμε πὼς ἐντὸς τῆς ἱστορίας «πνευματικότητα» δὲν σημαίνει καμμιὰ ἰδεαλιστικὴ ὑπέρβαση ἀλλὰ μεταμόρφωση τοῦ τρόπου τοῦ Εἶναι τοῦ κτιστοῦ. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ μποροῦμε νὰ μιλήσουμε γιὰ μιὰ ἐσχατολογικὴ ὑπέρβαση τῆς (πάντοτε πλατωνικῆς στὴν οὐσία της) «πνευματικότητας»: ὁ ὀρθόδοξος ἡσυχασμὸς εἶναι τὸ τέλος τῆς «πνευματικότητας», χάρη στὴν ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι μεταβολὴ τοῦ τρόπου τοῦ Εἶναι σύμπαντος τοῦ κτιστοῦ δηλαδὴ τὴν χριστοποίηση (διότι αὐτὸ εἶναι ἡ θέωση) ὅλων τῶν αἰσθήσεων καὶ λειτουργιῶν καὶ ἐπιπέδων τοῦ λογικοῦ ὄντος. Αὐτὸ φυσικὰ δὲν σημαίνει πώς, ὅπως μιὰ κακὴ κατανόηση τῶν γραφομένων στὸ δοκίμιο αὐτὸ θὰ μποροῦσε νὰ ὑποβάλλει, δὲν ἰσχύει πάντοτε ἡ ἰδιάζουσα ἀνθρωπολογικὴ ἱεράρχηση ψυχῆς-σώματος ἢ νοός-λόγου-αἰσθήσεως, ὅπως μᾶς εἶναι αὐτὰ γενικὰ γνωστὰ ἀπ’ τὴν ἀσκητικὴ γραμματεία. Σημαίνει ὅμως πὼς δὲν ὑπάρχουν ἐντὸς τοῦ ὄντος διακρίσεις ὀντολογικοῦ (παρὰ μόνον λειτουργικοῦ) χαρακτήρα, τὸ κτιστὸ ὂν δὲν εἶναι ἀνάγκη νὰ διασχισθεῖ, ἡ φύσις παραμένει ὁλόκληρη στὴν ἐσχατολογικὴ πληρωματική της ἔκφραση. Καὶ μποροῦμε νὰ ποῦμε πὼς αὐτὴ ἡ δυνατότητα τῆς ἀπόλυτης φυσικῆς καθολικότητας, τῆς σωτηρίας τῆς φύσεως τοῦ κτιστοῦ ὁλόκληρης, ἀποτελεῖ τὴ μεγάλη καὶ εἰδοποιὸ διαφορὰ τοῦ χριστιανισμοῦ ἔναντι ὅλων τῶν γνωστῶν ἀνθρωπίνων φιλοσοφιῶν καὶ θρησκειῶν. Ἀπὸ τὴν ἄποψη αὐτὴ μποροῦμε λοιπὸν νὰ ποῦμε, πὼς τὸ ἀντίθετο τοῦ ἡσυχασμοῦ εἶναι ἡ θέληση γιὰ δύναμη καὶ πὼς κάθε εἶδος «θεωρίας» καὶ «θέας» τοῦ Θεοῦ ποὺ διατηρεῖ τὴν ἀντίληψη τοῦ Ἐγώ, ὡς ὑπόγεια βουλητικὴ ἰδεαλιστικὴ ὑπέρθεση, ἀνήκει σ’ αὐτὸ τὸ μὴ χριστοκεντρικὸ ἀλλὰ «φιλοσοφικὸ στὺλ» θεωρίας, τὸ ὁποῖο μὲ τὴν ἰδιόμορφη ἀφομοίωση τοῦ νεοπλατωνισμοῦ κομίζει ὁ Αὐγουστίνος καὶ ἐκκοσμικεύει ἀντιστρέφοντάς το σὲ κοινὴ χρήση ὁ Nietzsche. […]

π. Νικόλαος Λουδοβίκος, Ἡ κλειστὴ πνευματικότητα καὶ τὸ νόημα τοῦ ἑαυτοῦ, Ὁ μυστικισμὸς τῆς ἰσχύος καὶ ἡ ἀλήθεια φύσεως καὶ προσώπου, ἐκδ. Ἑλληνικὰ Γράμματα, Ἀθήνα ²1999.