ὁ θεϊσμὸς ὡς πρόδρομος τοῦ ἀθεϊσμοῦ

[…] Χάρη στὴν κοσμολογικὴ ὀντολογία του ὁ Ἀκινάτης καθιερώνει τὶς ἀποδείξεις γιὰ τὴν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ, τὴν περίφημη «πενταπλὴ ὁδό», τὴ λεγομένη «φυσικὴ θεολογία» (theologia naturalis) ποὺ καθορίζει ἀποφασιστικὰ τὸ ρωμαιοκαθολικισμὸ καὶ τὸν ὁριοθετεῖ ἔναντι τοῦ προτεσταντισμοῦ.

[…] Ἡ αἴσθηση τῆς προσωπικῆς ἐλευθερίας, ἡ ἔννοια τῆς χάριτος καὶ τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ, καθὼς καὶ ἡ ἔμφαση στὶς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ μέσα στὸν κόσμο φαίνεται ὅτι ἀτονοῦν στὴ θωμιστικὴ ἐκδοχὴ τῆς χριστιανικῆς πίστης.

Ἔτσι δικαιώνεται ἡ ἐκκοσμίκευση, στὶς κριτικὲς προθέσεις της τουλάχιστον. Ὁ Κὰντ μὲ τὴν κριτική του ἐπὶ τῆς «φυσικῆς θεολογίας» ἐπισημαίνει πειστικὰ καὶ εὔλογα τὰ μεταφυσικὰ κενὰ τῆς θωμιστικῆς ἐπιχειρηματολογίας. Δικαιώνεται ἡ κρίση τοῦ Χάιντεγκερ ὅτι «Θεός, ἡ ὕπαρξη τοῦ ὁποίου χρειάζεται ἀποδείξεις, εἶναι τελικὰ ἕνας πολὺ ἄθεος Θεὸς καὶ ἡ ἀπόδειξη τῆς ὕπαρξής του εἶναι καρπὸς βλασφημίας». Ὁ Νίτσε μὲ τὴ διακήρυξή του γιὰ τὸ «θάνατο τοῦ Θεοῦ» καταγγέλλει τὴ «φυσικὴ θεολογία» τοῦ θωμισμοῦ, ἡ ὁποία κατέστησε ἀναπόφευκτη τὴν ἀνάδυση τῆς «φυσικῆς θρησκείας» τοῦ νεότερου εὐρωπαϊκοῦ διαφωτισμοῦ. Ἔτσι ὁ κοσμολογικὸς θεϊσμὸς τοῦ θωμισμοῦ ἔγινε ὁ ἀθέμιτος «πρόδρομος» τοῦ νεότερου κοσμολογικοῦ ἀθεϊσμοῦ. Μὲ τὴν ἴδια λογικὴ ποὺ ἀποδεικνυόταν βέβαια ἡ ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ στὸ Μεσαίωνα, οἱ διανοητὲς τῶν Ν. Χρόνων τεκμηρίωσαν τὴν ἀνυπαρξία ἑνὸς ὑπέρτατου ὄντος στὸ μεταφυσικὸ ὑπερπέραν, χωρὶς παρεμβολὴ στὴ φύση καὶ στὴν ἱστορία. […]

Μάριος Μπέγζος, Ἐλευθερία ἢ Θρησκεία; Οἱ ἀπαρχὲς τῆς ἐκκοσμίκευσης στὴ φιλοσοφία τοῦ δυτικοῦ μεσαίωνα, ἐκδ. Γρηγόρης, Ἀθήνα 1991