πτώση καὶ ἐλευθερία

[…] Τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἐπίσης ἕνα ζῶον, ὅπως μᾶς ὑπενθυμίζει ὁ Δαρβίνος, χωρὶς καθόλου αὐτὸ νὰ εἶναι ὕβρις γιὰ τὸ ἀνθρώπινο γένος, ἀποτελεῖ -σὲ πείσμα ἴσως τῶν προθέσεων τοῦ Δαρβίνου- τὸν sine qua non ὅρο γιὰ τὴν ἔνδοξη ἀποστολή του στὴν κτίση. Ἂν ὁ ἄνθρωπος ἐγκατέλειπε τὸ δικαίωμα στὴν ἀπόλυτη ἐλευθερία, ὅλη ἡ δημιουργία αὐτόματα θὰ ἔχανε τὴν ἐλπίδα της γιὰ σωτηρία. Αὐτὸ μᾶς ἐπιτρέπει νὰ ποῦμε ὅτι εἶναι καλύτερα ποὺ ὁ Ἀδὰμ ἔπεσε διατηρώντας τὸ δικαίωμά του στὴν ἀπόλυτη ἐλευθερία, παρὰ ἂν εἶχε παραμείνει ἄπτωτος ἀρνούμενος αὐτὸ τὸ δικαίωμα, πρᾶγμα ποὺ θὰ τὸν ὑποβίβαζε στὴ θέση τοῦ ζώου. […]

Συνήθως δεχόμαστε, ἰδιαίτερα κάτω ἀπὸ τὴν ἐπίδραση τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου, ὅτι ὁ θάνατος ἦλθε στὴν κτίση σὰν τιμωρία γιὰ τὴν ἀνυπακοὴ τοῦ Ἀδάμ. Αὐτὸ ὅμως συνεπάγεται πάρα πολλὰ ἀπαράδεκτα πράγματα. Σημαίνει ὅτι ὁ ἴδιος ὁ Θεὸς εἰσήγαγε αὐτὸ τὸ τρομερὸ κακό, τὸ ὁποῖο κατόπιν προσπάθησε, διὰ τοῦ Υἱοῦ του, νὰ ἀποσύρει. Ἐπίσης δίνεται ἡ ἐντύπωση ὅτι πρὶν ἀπὸ τὴν ἄφιξη τοῦ ἀνθρώπου στὴ δημιουργία, δὲν ὑπῆρχε καθόλου ὁ θάνατος. Αὐτὴ ἡ τελευταία ὑπόθεση θὰ ἦταν ἐντελῶς ἀντίθετη μὲ ὁλόκληρη τὴ βιολογικὴ ἐπιστήμη, καὶ ἰδιαίτερα μὲ τὴ θεωρία γιὰ τὴν ἐξέλιξη στὴ δημιουργία. Καὶ θὰ ἦταν, ἐπίσης, πολὺ σκληρὸ καὶ παράλογο ἐκ μέρους τοῦ Δημιουργοῦ νὰ τιμωρήσει ὅλα τὰ δημιουργήματα γιὰ ὅ,τι ἔκανε ἕνα ἀπὸ αὐτά.

Αὐτὲς οἱ δυσκολίες μᾶς ὁδηγοῦν στὸ συμπέρασμα ὅτι ἡ θέση τοῦ Ειρηναίου, τοῦ Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, κ.ἄ., εἶναι ἡ πιὸ σωστὴ ἀπὸ κάθε ἄποψη, περιλαμβανομένης καὶ τῆς θεωρίας τῆς ἐξελίξεως. Αὐτὴ ἡ θέση βλέπει τὴ δημιουργία νὰ ὑπόκειται ἐξ ἀρχῆς στὴ θνητότητα -ποὺ ὀφείλεται, ὅπως εἴπαμε στὴν προηγούμενη διάλεξη, στὸ ὅτι ἡ δημιουργία ἔχει μιὰ ἀρχή- καὶ νὰ περιμένει τὴν ἔλευση τοῦ ἀνθρώπου, γιὰ νὰ ξεπεράσει τὴ δυσάρεστη αὐτὴ κατάσταση. Ἡ πτώση τοῦ Ἀδὰμ ἔφερε τὸ θάνατο ὄχι σὰν κάτι καινούργιο στὴ δημιουργία, ἀλλὰ σὰν τὴν ἀνικανότητα νὰ ξεπεράσει τὴν ἔμφυτη θνητότητά της. […]

Μητρ. Περγάμου Ἰωάννου Δ. Ζηζιούλα, Ἡ κτίση ὡς εὐχαριστία, θεολογικὴ προσέγγιση στὸ πρόβλημα τῆς οίκολογίας, ἐκδ. Ἀκρίτας, αˊ ἀνατ., Ἀθήνα 1998