ἡ ἔκπτωση τῆς τέχνης στὴν Ἐκκλησία

Θεόδωρος Ράλλης

[…] Στὴν ἀρχιτεκτονικὴ ἔκφραση τῆς Ἐκκλησίας ἡ ἔκπτωση εἶναι ἴσως ἡ χειρότερη καὶ ὀδυνηρότερη ἀπ’ ὅλες τὶς ἄλλες. Εἶναι πράγματι ὀδυνηρὸ νὰ βλέπει κανεὶς μὲ τὶ λειτουργικὰ ἀντικείμενα κάνει τὴ λειτουργία της ἡ Ἐκκλησία σήμερα. Ἀπὸ τὶ νὰ ξεκινήσεις; Ἀπὸ τὸ ἴδιο τὸ κτίσμα; Ἀπὸ τὴν εἰκονογράφηση, τὰ μανουάλια, τα καντήλια; Καὶ τὶ νὰ κοιτάξεις μέσα στὸν ναὸ ποὺ δὲν εἶναι περίπου πανομοιότυπο μὲ ὅ,τι βρίσκεις στὰ super-markets. Ἐνὼ ἡ Ἐκκλησία παλαιότερα ἦταν αὐτὴ ποὺ μάθαινε στὸν ἄνθρωπο τὴν ἑνωτικὴ ἀξία τῶν πραγμάτων καὶ τῶν ἀντικειμένων καὶ τὴν ἀναφορά τους στὸ Ἕνα, στὴν ἐποχή μας συμπαρατάχθηκε τελείως μὲ τὸ πνεῦμα ἐκεῖνο ποὺ θεωρεῖ τὰ ἀντικείμενα μόνο στὴ χρηστική τους διάσταση. Δηλαδὴ δὲν ἔχει σημασία τὶ εἶναι τὸ καντήλι ποὺ ἀνάβω, τὶ εἶναι τὸ μανουάλι, τὶ εἶναι ἡ εἰκόνα ποὺ βλέπω. Σημασία ἔχει ὅτι πρέπει νὰ ὑπάρχει μία εἰκόνα κι ἕνα καντήλι πρὸς χρήσιν… Λοιπόν, ὅταν ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία κινεῖται ἰδεοκρατικά, κάνει μιὰ πάλη ἰδεῶν, ὅταν δὲν ἐκφράζεται μέσα ἀπὸ αἰσθήσεις, μέσα ἀπὸ τὴν τέχνη, ἀλλὰ μὲ ἰδέες, ὅταν καὶ οἱ πιὸ βιωματικὲς παραδοσιακὲς λέξεις ἔχουν πιὰ χάσει τὴ σημασία τους, διότι κι αὐτὲς τὶς μεταχειριζόμαστε μὲ ἰδεοκρατικὸ περιεχόμενο, ὅταν ἡ Ἐκκλησία ἔχει χάσει τὴν τέχνη, τὶ μένει; Εἶναι δυνατὸν νὰ μιλήσει ἡ Ὀρθοδοξία χωρὶς τέχνη; […]

Ἀνδρέα Φωκᾶ, Ἡ χαμένη ἑνότητα τῶν πραγμάτων, ἐκδ. Ἁρμός, Ἀθήνα 2001