τὸ ἀντιεξουσιαστικὸ φρόνημα στὴν Παλαιὰ Διαθήκη

Ἄλλωστε, πρέπει νὰ ποῦμε γιὰ τὴ βασιλεία στὸ Ἰσραὴλ καὶ ἄλλα δυὸ σημαντικὰ πράγματα: τὸ πρῶτο, μποροῦμε νὰ τὸ συνοψίσουμε εὔκολα: μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι, στὸ σύνολο τῶν βιβλικῶν ἱστορικῶν ἀφηγήσεων, οἱ «καλοὶ βασιλεῖς» ἡττῶνται πάντα ἀπὸ τοὺς ἐχθροὺς τοῦ Ἰσραὴλ καὶ οἱ «μεγάλοι βασιλεῖς», αὐτοὶ ποὺ νικοῦν, ποὺ μεγαλώνουν τὴν ἐπικράτεια κτλ., παρουσιάζονται πάντα ὡς «κακοί». «Καλοί», σημαίνει ἀφ’ ἑνὸς δίκαιοι ἀπέναντι στὸ λαό, ποὺ δὲν καταχρῶνται τὴν ἐξουσία καὶ ἀφ’ ἑτέρου λατρεύουν τὸν ἀληθινὸ Θεὸ τοῦ Ἰσραήλ. «Κακοί», σημαίνει εἰσάγουν τὴν εἰδωλολατρία, ἀπορρίπτουν τὸν Θεὸ καὶ συγχρόνως εἶναι ἄδικοι καὶ μοχθηροί. Ἡ παρουσία αὐτοῦ τοῦ «ζεύγους στοιχείων» εἶναι τόσο συστηματική, ὥστε οἱ σύγχρονοι ἱστορικοὶ ἔχουν συμπεράνει ἀπ’ αὐτὸ ὅτι ὅλα αὐτὰ τὰ γραπτὰ γράφηκαν ἀπὸ συγγραφεῖς ἀντιμοναρχικοὺς καὶ ἐλευθερόφρονες. (Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι στὰ βιβλία τῶν Βασιλειῶν ἡ παρουσιάση γίνεται μὲ πολὺ μικρότερη ὀξύτητα.) Ἀλλὰ αὐτὸ ποὺ θεωρῶ ἀποσβολωτικὸ εἶναι τὸ ἑξῆς: τὰ κείμενα αὐτὰ συντάχθηκαν, ἐκδόθηκαν καὶ ἐγκρίθηκαν ἀπὸ τοὺς ραβίνους καὶ ἀπὸ τοὺς «ἐκπροσώπους» (ἂν μποροῦμε νὰ τὸ ποῦμε) τοῦ λαοῦ, ἐνῶ οἱ βασιλεῖς γιὰ τοὺς ὁποίους γίνεται λόγος βασίλευαν! Θὰ πρέπει, ἐν τούτοις, νὰ ὑπῆρχαν λογοκρισία καὶ ἔλεγχος· πρᾶγμα ποὺ δὲν ἐμπόδισε τὴ μεταβίβαση τῶν γραπτῶν αὐτῶν. Ἐπιπλέον, τὰ γραπτὰ αὐτὰ ὄχι μόνο διατηρήθηκαν, ἀλλὰ θεωροῦνταν καὶ θεόπνευστα, ἀποκάλυψη / φανέρωση τοῦ Θεοῦ τοῦ Ἰσραήλ, ὁ ὁποῖος τότε παρουσιάζεται σὰν ἀντίπαλος τῆς βασιλικῆς ἐξουσίας καὶ τοῦ κράτους. Τὸ ὅτι τὰ κείμενα αὐτὰ ἀνακηρύχθηκαν ἱερὰ κείμενα […] αὐτὸ ἀκριβῶς μοῦ φαίνεται ἐκπληκτικὸ καὶ συνάμα ἐνδεικτικὸ τῆς «κυρίαρχης σκέψης» τοῦ ἑβραϊκοῦ λαοῦ κατὰ τὸν 8^ο καὶ  τὸν 9^ο αἰ. π.Χ.

Ἀλλὰ ὑπάρχει καὶ κάτι ἄλλο· αὐτὰ τὰ κείμενα καὶ μετὰ ὅλα τὰ βιβλία τῶν προφητῶν, ἀναδεικνύουν ἕνα πολιτικὰ παράξενο φαινόμενο: ἀπέναντι σὲ κάθε βασιλέα ὀρθώνεται ἕνας προφήτης. Ὁ προφήτης εἶναι τὸ πιὸ συχνὰ (περιλαμβάνεται σὲ αὐτοὺς καὶ ὁ Δαυὶδ) αὐστηρὸς ἐπικριτὴς τῆς δράσης τοῦ βασιλέα. Δηλώνει πὼς ἔρχεται ἐκ μέρους τοῦ Θεοῦ καὶ εἶναι φορέας τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ: ἒ λοιπόν, ὁ λόγος αὐτὸς ἐναντιώνεται πάντα στὴν πολιτικὴ τοῦ βασιλέα. Βέβαια συχνὰ αὐτοὶ οἱ προφῆτες διώθηκαν, ἐξορίστηκαν, φυλακίστηκαν, ἀπειλήθηκαν μὲ θανάτωση κτλ., ἀλλὰ αὐτὸ δὲν ἀλλάζει τίποτα. Ἡ κρίση τους θεωρεῖται ἡ Ἀλήθεια. Καὶ ἐδῶ ἀκόμη τὰ γραπτά τους, πολὺ συχνὰ ἀντιεξουσιαστικά, διατηροῦνται, θεωροῦνται ἀποκάλυψη / φανέρωση τοῦ Θεοῦ καὶ γίνονται ἀκουστὰ ἀπὸ τὸν λαό. Ποτὲ κανένας δὲν ἔρχεται πρὸς βοήθεια τοῦ βασιλέα, ποτὲ δὲν εἶναι σύμβουλος τοῦ βασιλέα, δὲν εἶναι «ἐνσωματωμένος», ἐνταγμένος στὸ βασιλικὸ σύστημα. Κοντολογίς, ἀποτελεῖ αὐτὸ ποὺ σήμερα θὰ λέγαμε «ἀντι-ἐξουσία». Καὶ αὐτὴ ἡ «ἀντι-ἐξουσία» ἀντιπροσωπεύει ὄχι τὸν λαό, ἀλλὰ τὸν Θεό. […]

Μερικὲς φορὲς οἱ βασιλεῖς καλοῦν ἄλλους ἀνθρώπους, ποὺ δηλώνουν κι αὐτοὶ ὅτι μιλοῦν ἐν ὀνόματι τοῦ Θεοῦ καὶ εἶναι προφῆτες. […] ἔχουμε κι ἐδῶ τὸ ἴδιο παράξενο γεγονὸς ποὺ περιγράψαμε πιὸ πάνω: καμία ἀπὸ τὶς προφητεῖες τὶς εὐνοϊκὲς γιὰ τὸν βασιλέα, ποὺ ἔκανε ἕνας «ψεύτικος» προφήτης, δὲν ἔχει διασωθεῖ στὰ «ἱερὰ βιβλία», ἐνῶ οἱ μάχες ποὺ διεξήγαγν οἱ προφῆτες ἔχουν διασωθεῖ ἐπακριβῶς, πρᾶγμα ποὺ μαρτυρεῖ ὅτι κι ἐδῶ οἱ ἄνθρωποι μπόρεσαν ν’ ἀναγνωρίσουν στὶς δηλώσεις αὐτὲς τὸν Λόγο τοῦ Θεοῦ, ἐνῶ λογικὰ αὐτὲς θὰ ἔπρεπε νὰ εἶχαν ἐξαφανιστεῖ ἐξ αἰτίας τῆς βασιλικῆς ἐξουσίας. Φρονῶ ὅτι αὐτὸ τὸ σύνολο γεγονότων δείχνει ξεκάθαρα τὴ μονιμότητα τοῦ ἀντι-βασιλικοῦ ἂν ὄχι ἀντι-ἐξουσιαστικοῦ φρονήματος.  

Ζὰκ Ἐλλύλ, Ἀναρχία καὶ χριστιανισμός, μτφρ. Βασίλης Τομανᾶς, ἐκδ. Νησίδες