κομμουνισμὸς ὑπὸ τὴ σκέπη τοῦ Ταξιάρχη

[…] Τὸ 19^ο αἰώνα καὶ μέχρι τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Λέσβου, τὸ μοναστήρι τοῦ Ταξιάρχη ἀναλάμβανε νὰ πληρώνει τοὺς μισθοὺς τοῦ προσωπικοῦ του καὶ τῶν δασκάλων τῆς κοινότητας. Συμμετέχει στὰ ἔξοδα κατασκευῆς καὶ συντήρησης τοῦ ὁδικοῦ καὶ ὑδραυλικοῦ δικτύου τῆς κοινότητας. Ἔτσι ὁ Ταξιάρχης τοῦ Μανταμάδου μετέχει ἐνεργὰ στὴ ζωὴ τῆς κοινότητας.

[…] Τὸ κοινοτικὸ ἐλαιοτριβεῖο συνέχισε νὰ λειτουργεῖ μέχρι τὴ δεκαετία τοῦ 1960. Ὁ ρόλος του ἦταν διπλός: πρῶτον, νὰ ἀλέθει τὶς ἐλιὲς σὲ τιμὲς εὐνοϊκὲς γιὰ τοὺς παραγωγοὺς καὶ δεύτερον νὰ δίνει δουλειὰ στοὺς πιὸ φτωχοὺς ἀπὸ τοὺς κατοίκους τοῦ χωριοῦ. Μάλιστα, μετὰ τὸν ἐμφύλιο, τὸ κοινοτικὸ ἐλαιοτριβεῖο ἀποτέλεσε καταφύγιο γιὰ τοὺς κομμουνιστὲς τοῦ χωριοῦ ποὺ δὲν μπόρεσαν νὰ βροῦν ἀλλοῦ ἐργασία ἐξαιτίας τῶν πολιτικῶν τους φρονημάτων. […]

Σὲ αὐτὴν τὴ φάση ὀφείλουμε νὰ ἀπαντήσουμε στὸ βασικὸ ἐρώτημα τῆς ἐργασίας μας. Πῶς σ’ αὐτὴν τὴν κοινότητα τῶν φανατικῶν πιστῶν ὁ κομμουνισμὸς μπόρεσε νὰ βρεῖ γόνιμο ἔδαφος γιὰ νὰ ἀναπτυχθεῖ. Πῶς οἱ Μαναταμαδιῶτες μπόρεσαν νὰ κρατήσουν μιὰ ἰσορροπία ἀνάμεσα στὴν πίστη τους καὶ τὶς πολιτικοκοινωνικές τους ἀντιλήψεις; […]

«Οἱ ἄνθρωποι στὸ Μανταμάδο ἀνήκαν στὴν ἀριστερὰ γιατὶ ἦταν πολὺ φτωχοὶ ἀλλὰ καὶ γιατὶ ἦταν γεμάτοι καλοσύνη. Εἴμασταν ὅλοι κομμουνιστὲς ἀλλὰ πιστεύαμε καὶ στὸν Ταξιάρχη. Δὲν μποροῦσες νὰ ξεχωρίσεις αὐτὰ τὰ δυό. Μπορεῖ νὰ φαίνεται παράξενο ἀλλὰ ἐμεῖς δὲν εἴμασταν ἐνάντια στὴ θρησκεία. Εἴμασταν ἴσως πιὸ ἔξυπνοι ἀπ’ τοὺς ἄλλους.» (συνέντευξη μὲ τὴ Νίκη Κ.- συνταξιοῦχος ἐτῶν 65)

Ὅμως καὶ οἱ μὴ κομμουνιστὲς δὲν παρατήρησαν στοιχεῖα «ἀντιθρησκευτικότητας» στοὺς κομμουνιστές. Ὅπως μᾶς εἶπε ὁ Ἰγνάτις Κ.: «Κι οἱ κομμουνιστὲς πίστευαν στὸν Ταξιάρχη, ἔρχονταν στὴν ἐκκλησία καὶ σὲ ὅλες τὶς γιορτές. Δὲν ἄκουσα ποτὲ νὰ ποῦν γιὰ κάποιον νὰ ποῦνε πὼς εἶναι ἄθεος. Ἐξάλλου ὑπῆρχαν καὶ ἐπίτροποι τῆς ἐκκλησίας καὶ ψάλτες ποὺ ἦταν κομμουνιστές. Στὸ Μανταμάδο, ἐμεῖς, τὴν πολιτικὴ καὶ τὴ θρησκεία τὰ ξεχωρίζαμε».

[…] Μέσα σ’ αὐτὴν τὴν ὀπτικὴ τῶν πραγμάτων εἶναι εὐκολότερο νὰ κατανοήσουμε γιατὶ οἱ κομμουνιστὲς τοῦ Μανταμάδου φώναξαν σὲ μιὰ συγκέντρωσή τους τὸ 1958: «Κι ὁ Ἅγιος εἶναι μαζί μας». Μὲ ἄλλα λόγια ἂν ὁ Ταξιάρχης εἶναι δίκαιος, δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ εἶναι κομμουνιστής. […] Γιὰ τοὺς Μανταμαδιῶτες, λοιπόν, δὲν ὑπάρχει καμιὰ ἀντίφαση ἀνάμεσα στὸ χριστιανισμὸ καὶ τὸν κομμουνισμό. Ὁ παράδεισος καὶ ἡ ἀταξικὴ κοινωνία εἶναι περίπου τὰ ἴδια πράγματα […].

Νίκος Μαραντζίδης, Τὸ θρησκευτικὸ μέσα στὸ πολιτικό: Θρησκεία καὶ πολιτικὴ σὲ μιὰ ἀγροτικὴ κοινότητα τῆς Λέσβου, περ. Νέα Κοινωνιολογία, τ. 20, Χειμώνας 1994-95