ἡ ἀπομύθευση τῆς ἐξουσίας στὴν Ἀποκάλυψη τοῦ Ἰωάννη (μέρος α´)

Βασίλι Καντίνσκι

(κατὰ τὸν 1^ο μ.Χ. αἰώνα στὸ ρωμαϊκὸ imperium) […] οἱ ἀρχαῖες θρησκεῖες στὸ σύνολό τους δὲν εἶχαν τὸ στενὸ δεσμὸ μὲ τὴν ἠθικὴ ποὺ ξέρουμε ἀπὸ τὴ βιβλικὴ παράδοση. […] Ἔτσι δημιουργήθηκε ἕνα κενό, ποὺ προσπαθοῦσαν νὰ καλύψουν οἱ ἀνατολικὲς μυστηριακὲς θρησκεῖες καὶ κυρίως ἡ χαμηλῆς στάθμης θρησκευτικότητα φαινομένων ὅπως ἡ μαγεία, ἡ ἀστρολογία καὶ κάθε λογῆς δεισιδαιμονίες. Τὸ τελικὸ ἀποτέλεσμα ἦταν ἡ κυριαρχία στὸ θρησκευτικὸ χῶρο ἑνὸς κλίματος ἀνορθολογισμοῦ, ψευδομυστικισμοῦ καὶ ἀτομισμοῦ, ἀνεξέλεγκτων ἀπὸ τὸ κράτος, ποὺ δὲν μποροῦσαν νὰ ὁδηγήσουν στὴ συνεκτικὴ ἰδεολογία, ὅπως ἐπιθυμοῦσαν οἱ ρωμαῖοι ἄρχοντες  τοῦ 1^ου μ.Χ. αἰώνα. Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ ἀναλαμβάνεται μιὰ ὀργανωμένη προσπάθεια προβολῆς τοῦ αὐτοκράτορα ὡς ἀνώτατου θρησκευτικοῦ καὶ πολιτικοῦ ἄρχοντα – κάτι παραπάνω, ὡς ἐπίγειου θεοῦ, κατὰ τὸ πρότυπο τῶν βασιλείων τῆς Ἀνατολῆς. […] περιβάλλοντας μὲ θρησκευτικοὺς ὅρους τὴν πολιτικὴ πράξη, μεταβάλλοντας οὐσιαστικὰ τὴν πολιτικὴ ἰδεολογία σὲ θεολογία.

[…] Κοντολογίς, οἱ ἀποδέκτες τῆς Ἀποκάλυψης βρίσκονται ἀντιμέτωποι μὲ τὴν κρατικὴ ἐξουσία καὶ τὴν ἰδεολογία της, μιὰν ἰδεολογία πολιτικὴ στὴν ἀφετηρία καὶ τὸν τελικὸ στόχο της, θρησκευτικὴ ὅμως στὴν ἔκφρασή της.

[…] Ἀπὸ τὶς ἀπαρχὲς κιόλας τοῦ Χριστιανισμοῦ οἱ πρῶτοι θεολόγοι ἀντιμετώπισαν τὸ πρόβλημα μὲ σαφήνεια προκλητικὴ θὰ λέγαμε ἔναντι τῆς κρατικῆς ἐξουσίας: στὴ «θεολογία» τῆς πολιτικῆς ἀντέταξαν τὴν πολιτικὴ τῆς Θεολογίας. Ἔτσι ἔχουμε ἀπὸ τὶς ἀρχὲς κιόλας μιὰ συνειδητὴ ἔκφραση τῆς χριστιανικῆς θεολογίας μὲ πολιτικοὺς ὅρους, καθὼς καὶ μιὰ κλιμακούμενη ἀπομύθευση τῆς αὐτοκρατορικῆς πολιτικῆς ἰδεολογίας, ποὺ γίνεται ριζικὴ στὴν Ἀποκάλυψη τοῦ Ἰωάννη.

Δὲν ἀρχίζει βέβαια μὲ τὴν Ἀποκάλυψη ἡ χρήση πολιτικῶν ὅρων γιὰ τὴν ἔκφραση τῆς χριστιανικῆς αὐτοσυνειδησίας. Αὐτὸ γίνεται πολὺ πιὸ πρίν. Ἔτσι ὁ ὅρος «ἐκκλησία» προέρχεται ἀπὸ τὸν χῶρο τῆς πολιτικῆς· συνειδητὰ ἐπιλέγεται γιὰ νὰ ἐκφράσει τὴ νέα πραγματικότητα, ἑνὸς καινούργιου λαοῦ ποὺ συγκαλεῖται ἀπὸ τὸ Θεὸ γιὰ νὰ ἀποτελέσει μιὰν ἀνθρωπότητα ποὺ ὑπερβαίνει τὶς ἐθνικές, θρησκευτικὲς καὶ πολιτικὲς διαιρέσεις τοῦ κόσμου. […]

Ἡ ἀπομύθευση τῆς πολιτικῆς, τὸ ξεμασκάρεμα τῆς ψευτοθεολογίας τῆς αὐτοκρατορικῆς λατρείας, ἡ κατάδειξη τοῦ τυραννικοῦ καὶ ἀπάνθρωπου χαρακτήρα τῆς ρωμαϊκῆς ἐξουσίας, ὅπως θὰ τὰ δοῦμε στὴ συνέχεια, ἀποτελοῦν σ’ ἔσχατη ἀνάλυση λυτρωτικὴ παρέμβαση τοῦ θεολογικοῦ λόγου, κι ὄχι πολιτικὴ μὲ τὴ στενὴ ἔννοια. Ὁ πειρασμὸς τῆς πολιτικῆς ἐξουσίας, ἐπενδυμένης μὲ χριστιανικὴ ὁρολογία, εἶναι ἄγνωστος γιὰ τὴν ἀρχέγονη Ἐκκλησία καὶ ἀσυμβίβαστος μὲ τὴν ἐμμονή της στὸ ἐσχατολογικὸ ὅραμα, ποὺ νοηματοδοτεῖ τὴ δική της πορεία καὶ τὴν πορεία τοῦ κόσμου.

Βασ. Π. Στογιάννος, Ἀποκάλυψη καὶ Πολιτική, Λόγος ποὺ ἐκφωνήθηκε στὴ γιορτὴ τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν στὶς 30/01/1985, Ἑρμηνευτικὰ Μελετήματα, ἐκδόσεις Πουρναρᾶ, Θεσσαλονίκη 1988