τὸ ἐλλιπὲς τῆς ἐπανάστασης

[…] Εἶναι ἀναμφισβήτητο ὅτι ὁ μαρξισμὸς εἰσέφερε ἐδῶ καὶ ἑκατὸ χρόνια ἕνα τεράστιο δυναμισμὸ στὴ σύγχρονη ἱστορία. Καὶ ἔτσι ὅπως τὸν βρίσκουμε στὴ θεωρία τοῦ Μὰρξ καὶ ἔτσι ὅπως τὸν συναντᾶμε στὴν προσπάθεια πραγματώσεως τῆς θεωρίας αὐτῆς, βλέπουμε τὴν ἀπελευθέρωση μιᾶς τεράστιας δίψας γιὰ τὴν ἐλευθερία, γιὰ τὴν ἀγάπη, γιὰ τὴν ἰσότητα, γιὰ τὴν ἀδελφοσύνη. Εἶναι μιὰ ἔκρηξη ἐλευθερίας, ἡ ὁποία προσπάθησε, καὶ πολλὲς φορὲς κατόρθωσε, νὰ σπάσει δομές, νὰ γκρεμίσει ὁλόκληρα συστήματα τοῦ κατεστημένου, μιὰ ἔκρηξη ἀγάπης ὅμως -καὶ αὐτὸ εἶναι τὸ τραγικὸ αὐτῆς τῆς ἀγάπης, ἡ τραγωδία της- ἡ ὁποία πολλὲς φορὲς ὁδήγησε στὸ ἀντίθετο τῆς ἀγάπης, στὸ μίσος. Αὐτὴ ἡ ἀρχικὴ ἔκρηξη ἐλευθερίας μετετράπη δυστυχῶς στὴν πρωτάκουστη γιὰ τὴν ἐποχή μας τυραννία μιᾶς μειονότητος πάνω στὴν πλειονότητα τῶν ἀνθρώπων.

Καὶ αὐτὸ εἶναι ἀναπόφευκτο. Γιατὶ ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο προσεπάθησε ἡ ἐπανάσταση νὰ πραγματοποιήσει τοὺς νόμιμους καὶ ἱεροὺς θὰ ἔλεγα σκοπούς της, εἶναι -ὅταν τώρα τὰ σκεφτόμαστε ἀναδρομικά- ταυτόσημος μὲ τὸν τρόπο τὸν ὁποῖο χρησιμοποίησε ἡ Ἱερὰ Ἐξέταση τὸν Μεσαίωνα καὶ μὲ τὸν τρόπο ποὺ χρησιμοποίησε ἀργότερα ἡ γαλλικὴ ἐπανάσταση. Ἔτσι μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι καὶ ἡ γαλλικὴ καὶ ἡ ὀκτωβριανὴ ἐπανάσταση ἔχουν τὶς πνευματικὲς ρίζες τους στὴν Ἱερὰ Ἐξέταση. Αὐτὸ εἶναι ἕνα στοιχεῖο ποὺ πολλὲς φορὲς ξεχνιέται καὶ πολλοὶ χτυποῦν τὴν Ἱερὰ Ἐξέταση –καὶ ἔχουν ἀσφαλῶς ἀπόλυτο δίκιο- ἀλλὰ ξεχνοῦν πόσα τέκνα πολὺ πιὸ τερατώδη ἔχει στὴ μεταγενέστερη ἱστορία. Εἶναι σημαντικὸ νὰ ὑπενθυμίσουμε αὐτὸ ποὺ λέει ὁ Ντοστογιέφσκι γιὰ τὴ «ρωμαϊκὴ ἰδέα» γιὰ τὴ δίψα δηλαδὴ τῆς ἐπεκτάσεως ποὺ χαρακτήριζε τὴν ἀρχαία Ρώμη, γιὰ τὴ δίψα τῆς ἑνωμένης οἰκουμένης, ποὺ θὰ ἐπραγματοποιεῖτο μὲ τὴ βία. Αὐτὸ τὸ στοιχεῖο τῆς βίας στὴν πραγμάτωση τῆς ἑνότητας εἰσχώρησε στὸ πνεῦμα τοῦ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ καὶ ἔτσι γεννήθηκε ἡ Ἱερὰ Ἐξέταση ὡς μιὰ νοθεία τοῦ χριστιανισμοῦ, ἀναπόφευκτη μέσα στὰ πλαίσια τῆς ρωμαϊκῆς ἰδέας. Ὁ Ντοστογιέφσκι συνεχίζει λέγοντας ὅτι ὁ σοσιαλισμὸς τῆς γαλλικῆς ἐπανάστασης, μολονότι ἦταν ἐκκοσμικευμένος καὶ ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἄποψη εἶχε ἄλλους σκοποὺς καὶ ἄλλα μέσα, στὴν οὐσία εἶχε τὶς ἴδιες ρίζες, τὴν ἴδια πολιτιστικὴ δομὴ τοῦ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ. Καὶ αὐτὸ ἰσχύει καὶ γιὰ τὴν ὀκτωβριανὴ ἐπανάσταση.

Ὑπάρχει λοιπὸν καὶ στὸ σημεῖο αὐτὸ ριζικὴ διαφορὰ μεταξὺ τοῦ μαρξισμοῦ καὶ τοῦ γνήσιου Χριστιανισμοῦ. Ὁ Χριστιανισμὸς ἔχει μιὰ ἀκατάλυτη ἀρχή: Τὸ καλὸ τὸ ὁποῖο δὲν γίνεται μὲ καλὸ τρόπο παύει νὰ εἶναι καλό. Ἡ ἀγάπη ποὺ δὲν χρησιμοποιεῖ ἀγαθὰ μέσα, παύει νὰ εἶναι ἀγάπη, μετατρέπεται σὲ μίσος, καταστρέφει ἀντὶ νὰ δημιουργεῖ. Ἀγάπη πραγματικὴ εἶναι ἐκείνη ποὺ δὲν ζητάει τὰ δικά της, ἡ ἀγάπη ποὺ θυσιάζεται, ποὺ θυσιάζει τὸν ἑαυτό της, ποὺ δὲν θυσιάζει τοὺς ἄλλους. Ἡ ἀγάπη ποὺ θυσιάζει τὸν ἄλλο μεταστρέφεται σὲ μίσος καὶ ἀπανθρωπία. Ξεριζώνει, σκοτώνει, ἀποπροσωποποιεῖ, καταστρέφει.

Θὰ μοῦ πεῖτε ἴσως, ὅτι αὐτὴ ἡ χριστιανικὴ ἀγάπη εἶναι κάτι τὸ ἀκατόρθωτο. Πιθανόν· παραμένει ὡστόσο ἡ μοναδικὴ ἐλπίδα τοῦ κόσμου καὶ τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ νομίζω πὼς ὁ σύγχρονος κόσμος μὲ ὅλα τὰ τρωτά, μὲ ὅλες τὶς παρανομίες καὶ τὰ ἐγκλήματά του, στὰ ἐνδόμυχα βάθη του, αὐτὴ τὴν ἀγάπη πλέον ζητάει. […]

Ἱερομόναχος Ἀμφιλόχιος Ράντοβιτς, «Ἵνα πάντες ἓν ὦσι», μπορεῖ νὰ εἶναι ὁ μαρξισμὸς ἕνας νόστος γιὰ τὴν Ἐκκλησία;, περ. Σύναξη (1984)