ἡ ριζοσπαστικὴ... μεταφυσικὴ τοῦ μαρξισμοῦ

Ποιὲς εἶναι, τελικά, οἱ συνέπειες γιὰ τὴ φιλοσοφία ἀπὸ τὴ μαρξιστικὴ ἀντιστροφὴ τοῦ ἐγελιανοῦ συστήματος;

Πρὶν ἀπὸ κάθε τὶ ἄλλο, μιὰ ὁπωσδήποτε καινούργια γιὰ τὴ φιλοσοφία γλώσσα, γλώσσα ἀμφισβήτησης καὶ ριζοσπαστικῆς κριτικῆς, ποὺ φιλοδοξεῖ νὰ ἀναστήσει τὴ φιλοσοφία ἀπὸ τὴν ἀφασία τῆς ἰδεαλιστικῆς ἀφαίρεσης, νὰ τῆς μεταγγίσει τὴν ἄμεση αἴσθηση τῆς πραγματικῆς ζωῆς. Ὁ μαρξισμὸς ἐμφανίζεται –τουλάχιστον στὰ κείμενα τῆς νεότητας τοῦ Marx- νὰ φέρνει περισσότερο ἕνα μήνυμα ἐπαναστατικῆς ἀλλαγῆς τῆς ἀνθρώπινης κοινωνίας καὶ λιγότερο μιὰ πληρέστερη πρόταση ἀφηρημένου στοχασμοῦ γιὰ τὴν ἑρμηνεία τῆς πραγματικότητας. Εἶναι μιὰ φιλοσοφία ποὺ ζητάει νὰ σαρκωθεῖ σὲ καθημερινὴ δυναμικὴ πράξη, δίνοντας στὸν ἄνθρωπο τὴ δυνατότητα νὰ πλάσει μὲ τὰ ἴδια του τὰ χέρια τὴν Ἱστορία, νὰ συντρίψει τὶς δομὲς τῆς καταπίεσης καὶ ἀλλοτρίωσής του, νὰ ἐλευθερώσει τὴν ἐργασία ἀπὸ τὴ δουλεία στὸ συμφέρον μιᾶς ὀλιγαρχίας, νὰ δείξει τὴν ἀξία ποὺ ἔχει ἡ ὑλικὴ ὄψη τῆς ζωῆς, μεταμορφώνοντας τὸν κόσμο, τὶς πλουτοπαραγωγικὲς πηγὲς καὶ τὰ ἀγαθά του, σὲ δῶρο ποὺ προσφέρεται σὲ ὅλους.

Ὡστόσο, αὐτὴ ἡ καινούργια γιὰ τὴ φιλοσοφία γλώσσα δὲν παύει νὰ δεσμεύεται ἀπὸ τὴν ἱστορική της καταγωγή. Γεννημένος μέσα απὸ τὴ μήτρα τοῦ ἐγελιανισμοῦ, εἶναι καὶ ὁ μαρξισμὸς  γνήσιο τέκνο τῆς δυτικῆς μεταφυσικῆς, ὅσο κι ἂν ὁ ἴδιος θέλει νὰ βρίσκεται στοὺς ἀντίποδες τοῦ μεταφυσικοῦ προβληματισμοῦ.

[…] Ἡ ἀπαίτηση γιὰ ὑποταγὴ τῆς πραγματικότητας στὴ νοητικὴ ἱκανότητα τοῦ ἀνθρώπινου ὑποκειμένου, ἡ ἐξάντληση τῆς ἀλήθειας μέσα στὰ ὅρια ἑνὸς στεγανοῦ συστήματος νοητικῶν προσδιορισμῶν ποὺ ἑρμηνεύουν ἀξιωματικὰ καὶ τελειωτικὰ τὴ σύνολη πραγματικότητα, ἡ μεθόδευση αὐτῆς τῆς ἑρμηνείας μὲ «ἀξιώματα» ἢ «ἀρχὲς» ἢ «νόμους» «ἐπιστημονικῆς» θετικότητας, εἶναι ἡ κοινὴ μεταφυσικὴ βάση τόσο γιὰ τὶς ἰδεαλιστικὲς ὅσο καὶ γιὰ τὶς ὑλιστικὲς καταλήξεις τῆς δυτικῆς φιλοσοφίας. Καὶ ἀπὸ αὐτὴ τὴ βάση δεν ξεφεύγει οὔτε ὁ μαρξισμός.

Χρήστου Γιανναρᾶ, Σχεδίασμα εἰσαγωγῆς στὴ φιλοσοφία, ἐκδ. Δόμος, Ἀθήνα ²1994