ἡ ἀστικὴ τοξίνη τοῦ ἐθνικισμοῦ Β´ μέρος

[…] Ὁ Χριστιανὸς ἀγαπᾶ τὴν πατρίδα του καὶ τὴ φυλή του, ἐπειδὴ τὸν συνδέουν μ’ αὐτὰ ὁρισμένα περιστατικά, ὁρισμένες παραδόσεις καὶ ἀναμνήσεις. Ἂν δὲν ὑπῆρχε τὸ συναίσθημα, ποτὲ δὲν θἄφτανε ὁ Χριστιανὸς μὲ τὴ λογικὴ στὴν ἀγάπη τῆς πατρίδας καὶ τοῦ ἔθνους. Ἀγαπῶ τὴν πατρίδα μου, δηλ. ὁρισμένη ἐδαφικὴ περιοχὴ τῆς γῆς, αὐτὸ ὅμως δὲν σημαίνει πὼς δὲν θὰ μποροῦσα ν’ ἀγαπήσω κι ὁποιοδήποτε ἄλλο κομμάτι τῆς γῆς ὅπου θὰ τἄφερνε ἡ μοίρα νὰ ζήσω. Θἄθελα νὰ μποροῦσα νὰ γνωρίσω καὶ ν’ ἀγαπήσω ὅλες τὶς γωνιὲς τοῦ κόσμου, ὅπου λάμπει ὁ γλυκὺς ἥλιος καὶ ζοῦν δυὸ ἄνθρωποι ἀγαπημένοι καὶ καλοί. Νιώθω πατρίδα μου πιὸ πολὺ τὴν καλωσύνη καὶ τὴ χαρά, παρὰ τὰ ἄγρια βουνὰ καὶ τὰ ἄνυδρα ποτάμια μιᾶς χώρας, ὅπου συνέπεσε νὰ γεννηθῶ, ποὺ λέγεται πατρίδα καὶ γιὰ τὴν ὁποία διάφοροι ὕποπτοι τύποι συνθέτουν ὕμνους καὶ διθυράμβους. Κάθομαι καὶ σκέπτομαι: ἔχω κανένα λόγο ἐγὼ ν’ ἀγαπῶ τὴν πατρίδα καὶ τὸ ἔθνος μου παραπάνω ἀπ’ ὅτι κάθε ἄλλος κάτοικος τῆς γῆς τὴ δική του πατρίδα καὶ τὸ ἔθνος; Ὄχι. Αὐτὸ σημαίνει πὼς ὅλες οἱ πατρίδες τοῦ κόσμου εἶναι τὸ ἴδιο ἀξιαγάπητες καὶ πὼς ὁ λόγος ποὺ ἀγαπᾶ κανεὶς μία πατρίδα θὰ μποροῦσε νὰ τὸν κάμη ν’ ἀγαπήση καὶ κάθε ἄλλη πατρίδα τοῦ κόσμου. Ἔτσι φθάνουμε στὸ συμπέρασμα πὼς μιὰ εἶναι ἡ κοινὴ πατρίδα ὅλων τῶν ἀνθρώπων: ἡ γῆ· καὶ μιὰ ἡ φυλή τους: ἡ ἀνθρωπότητα.   

[…] Ποῦ ὑπάρχει ἐλευθερία καὶ καλοσύνη; Ἐκεῖ εἶναι ἡ πατρίδα μου καὶ ἐκείνην ἀγαπῶ, χωρὶς νὰ εἶναι ἀνάγκη νὰ μοῦ τὸ ἐπιβάλλη κανείς. Θεωρῶ ἀνέκφραστα γελοίους καὶ μηδαμινοὺς ὅλους ἐκείνους ποὺ ἐπιμένουν νὰ καθορίζουν τὴν πατρίδα μὲ βουνὰ καὶ ποτάμια καὶ συρματοπλέγματα, ὅπως στὴν παλιὰ ἐποχὴ οἱ Ἕλληνες θεωροῦσαν ἄλλη πατρίδα τὴ Σπάρτη, ἄλλη τὴν Κόρινθο, τὴν Ἀθήνα, τὴ Θήβα κ.λπ. Πῶς εἶναι δυνατὸ μετὰ τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ, ἐγὼ ὁ Χριστιανός, νὰ θεωρῶ πατρίδα μου μιὰ ὁρισμένη γωνιὰ τῆς γῆς, ποὺ περικλείεται μέσα σ’ ὁρισμένα ὅρια ποὺ καθόρισαν αὐθαίρετα ὕπουλοι διπλωμάτες καὶ νὰ μὴν θεωρῶ πατρίδα μου ὅλην τὴν ἀνθρωπότητα, τὴν μεγάλην οἰκογένειαν τοῦ Θεοῦ, γιὰ τὴν ὁποία ὁ Χριστὸς ἀπέθανε κι οἱ μάρτυρες τοῦ Χριστιανισμοῦ, τὸν κόσμο τοῦ πνεύματος μέσα στὸν ὁποῖον ζῶ καὶ κινοῦμαι καὶ εἶμαι;

N. Ψαρουδάκης, Χριστιανικὴ ἐπανάσταση - Ἡ φιλοσοφία τῆς ἐπανάστασης