Σάββατο 27 Μαΐου 2017

καθολικὴ καὶ ἀρχέγονη κοινότητα

Φώτης Βάρθης
[…] ὅταν ὡς Μεμονωμένοι βυθιστοῦμε βαθιὰ στὸν ἑαυτό μας, τότε τελικὰ θὰ βροῦμε στὸν ἐσώτερο πυρήνα τῆς κρυμμένης οὐσίας μας τὴν πιὸ ἀρχέγονη καὶ πιὸ καθολικὴ κοινότητα: τὴν κοινότητα μὲ τὸ ἀνθρώπινο γένος καὶ μὲ τὸ σύμπαν. Ὅποιος ἔχει ἀνακαλύψει αὐτὴ τὴν εὐτυχῆ κοινότητα στὸν ἑαυτό του ἔχει πλουτίσει καὶ εὐτυχήσει γιὰ πάντα κι ἔχει ὁριστικὰ ἀπομακρυνθεῖ ἀπ’ τὶς κοινὲς συμβατικὲς κοινότητες τοῦ σύγχρονου κόσμου. […]
Ὁ δρόμος ποὺ πρέπει νὰ πάρουμε γιὰ νὰ ἔρθουμε σὲ κοινότητα μὲ τὸν κόσμο δὲν ὁδηγεῖ πρὸς τὰ ἔξω ἀλλὰ πρὸς τὰ μέσα. Πρέπει ἐπιτέλους ν’ ἀντιληφθοῦμε ὅτι ἐμεῖς δὲν παρατηροῦμε ἁπλὰ καὶ μόνο τὰ κομμάτια τοῦ κόσμου, ἀλλὰ ὅτι εἴμαστε καὶ οἱ ἴδιοι ἕνα κομμάτι τοῦ κόσμου. Ὅποιος θὰ μποροῦσε νὰ κατανοήσει ἐντελῶς τὸ λουλούδι, θὰ κατανοοῦσε τὸν κόσμο. Μόνο ὅταν ἐπιστρέψουμε πλήρως στὸν ἑαυτό μας θὰ βροῦμε τὸ σύμπαν αὐτούσιο. […]
Ἡ ὑπόδειξη, τὴν ὁποία συνεχῶς συναντᾶμε, εἶναι ὅτι κάποιος μπορεῖ νὰ γίνει Θεός, ὅτι κάποιος, ἀντὶ νὰ γνωρίσει τὸν κόσμο, μπορεῖ νὰ γίνει ἢ νὰ εἶναι κόσμος ὁ ἴδιος. Αὐτὴ εἶναι ἴσως ἡ πιὸ βαθιὰ ἑρμηνεία τῆς χριστιανικῆς παράδοσης· καὶ εἶναι ἴσως ἡ πιὸ βαθιὰ σημασία αὐτοῦ ποὺ δίδαξε ὁ ἴδιος ὁ Ἰησοῦς, ὅταν ὁ Meister Eckhart βάζει τὸν Θεό, ὁ ὁποῖος εἶναι ταυτόχρονα ἄνθρωπος, νὰ μᾶς λέει: «Ἐγὼ ὑπῆρξα γιὰ σᾶς ἄνθρωπος· ἐσεῖς, ἂν δὲν εἶστε γιὰ μένα Θεοί, μὲ ἀδικεῖτε.» Ἂς κοιτάξουμε λοιπόν, πῶς θὰ μπορέσουμε νὰ βροῦμε τὸν κόσμο ποὺ ὑπάρχει μέσα μας. […]


Γκούσταβ Λαντάουερ, Τὸ μήνυμα τοῦ Τιτανικοῦ, ἐπιλεγμένα δοκίμια, μτφρ. Γιάννης Καραπαπᾶς, ἐκδ. Τροπή, Ἀγρίνιο 2000

Δευτέρα 22 Μαΐου 2017

ἡ θρησκεία ὡς κατανάλωση



Δημήτρης Κούκος
[…] ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὁ «καταναλωτὴς» δὲν γεννήθηκε στὸν εἰκοστὸ αἰῶνα. Πρῶτος καταναλωτὴς ἦταν ὁ ἴδιος ὁ Ἀδάμ. Δὲν πλησίασε τὸν κόσμο ὡς ἱερέας, ἀλλὰ ὡς καταναλωτής: προτίμησε «νὰ φάει» ἀπὸ αὐτόν, νὰ τὸν χρησιμοποιήσει καὶ νὰ τὸν κυριέψει γιὰ τὸν ἑαυτό του, νὰ ὠφεληθεῖ ἀπὸ αὐτόν. Προτίμησε νὰ μὴν προσφέρει, νὰ μὴ θυσιάσει, νὰ μὴν τὸν ἔχει γιὰ Θεὸ καὶ «ἐν τῷ Θεῷ». Καὶ ὁ πιὸ τραγικὸς καρπὸς αὐτῆς τῆς προπατορικῆς ἁμαρτίας εἶναι ὅτι μετέβαλε ὁ ἄνθρωπος τὴν ἴδια τὴ θρησκεία σὲ «καταναλωτικὸ ἀγαθὸ» προορισμένο νὰ ἱκανοποιήσει τὶς «θρησκευτικὲς ἀνάγκες», νὰ βοηθήσει ὡς σωσίβιο καὶ θεραπεία, νὰ τὸν ἐφοδιάσει μὲ φτηνὴ αὐτοδικαίωση καὶ φτηνὲς ἐγωκεντρικὲς καὶ αὐτο-ἐξυπηρετικὲς «πνευματικότητες»· καὶ ὁ πλέον αὐταπόδεικτος ἐφοδιαστὴς ὅλων αὐτῶν ἔγινε ὁ ἱερέας, ποὺ οἱ εἰδικὲς καὶ ἱερές του δυνάμεις ὑπάρχουν γιὰ νὰ ἐγγυῶνται τὴ χρησιμότητα τῆς θρησκείας σὲ μιὰ κοινωνία καὶ σ’ ἕναν πολιτισμό, ποὺ δὲν ἔχουν τὸ παραμικρὸ ἐνδιαφέρον γιὰ τὴ θεϊκὴ κλήση τοῦ ἀνθρώπου καὶ ὅλης τῆς κτίσης.
Δὲν χρειάζεται νὰ ποῦμε ὅτι αὐτὴ οὔτε ἦταν οὔτε εἶναι ἡ πραγματικὴ χριστιανικὴ κατανόηση τοῦ ἀνθρώπου, τῆς θρησκείας καὶ τῆς ἱερωσύνης. […]


π. Ἀλεξάνδρου Σμέμαν, Ἐξ ὕδατος καὶ Πνεύματος, μτφρ. Ἰωσὴφ Ροηλίδης, ἐκδ. Δόμος, Ἀθήνα 1984

Δευτέρα 15 Μαΐου 2017

ἡ ἁμαρτία τῆς ἰδιοκτησίας

Nicola Sarić (Μτθ. 19, 16-30)

[…] Ἡ κλίσις πρὸς ἰδιοκτησίαν ἐγεννήθη ἐκ τῶν ἔνδον, ἐκ τῆς ὀντολογικῆς ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ἀλλοιώσεως. Αὕτη ἡ κλίσις εἶναι φυσικὴ συνέπεια τοῦ αἰσθήματος τῆς αὐτεπιγνώσεως τοῦ πεπερασμένου τῆς ὑπάρξεως, τῆς ἀνασφαλείας καὶ τῆς ἀγωνίας τοῦ θανάτου, τὰ ὁποῖα ἐδημιούργησεν ἡ ἁμαρτία. Σχηματικῶς ἡ ροπὴ πρὸς ἰδιοκτησίαν δύναται νὰ περιγραφῇ ὡς ἑξῆς: Πτῶσις - ὀντολογικὴ ἀλλοίωσις – φόβος θανάτου – αἴσθημα αὐτοσυντηρήσεως – δίψα ἰδιοκτησίας. Τοιουτοτρόπως διὰ τῆς οἰκειοποιήσεως τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν ἠθέλησεν ὁ ἄνθρωπος νὰ ἐπιτύχῃ τὴν βεβαίωσιν τοιῦ ἑαυτοῦ του, τὴν ἐν τῇ παρούσῃ ζωῇ διατήρησίν του καὶ τὴν ἐν τῷ ἰδίῳ εγὼ αὐτάρκειαν. Μακρὰν τοῦ Θεοῦ ὅμως ὁ ἄνθρωπος, ὄχι μόνον δὲν ἠδυνήθη νὰ βεβαιώσῃ τὴν ὕπαρξίν του, ἀλλ’ ὡδηγήθη εἰς τὸ μηδέν, τὸ ὁποῖον ἐκφράζει ἡ ὑπαρκτικὴ ἔκπτωσις εἰς τὴν φυσικὴν ἀτομικότητα. […]
Ὅσον περισσότερον φέρεται ὁ ἄνθρωπος πρὸς τὴν ἁμαρτίαν, τόσον περισσότερον ἐπιθυμεῖ τὴν διὰ τὸ ἴδιον ἐγὼ κτῆσιν ὑλικῶν ἀγαθῶν, τὴν διὰ τῆς ἰδιοποιήσεως τῶν ἐπιγείων πλήρωσιν τῆς προσωπικῆς ὑπάρξεώς του.


Ἀρχιμ. Νεκταρίου Χατζημιχάλη, Αἱ περὶ ἰδιοκτησίας ἀπόψεις ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ κατὰ τοὺς τρεῖς πρώτους αἰῶνας, ἔκδ. Πατριαρχικὸν Ἵδρυμα Πατερικῶν Μελετῶν, Θεσσαλονίκη 1972

Σάββατο 6 Μαΐου 2017

«θρησκευτικότητα εἶναι ὅλη ἡ ζωὴ»


Νίκος Νικολάου - Χατζημιχαὴλ

Μιὰ θεμελιώδης μορφὴ (τοῦ παραλόγου) εἶναι ἡ ἀντιμεταφυσικὴ τάση τῆς σύγχρονης ζωῆς μὲ βάση τὴν τεχνο-επιστημονικὴ ἀνάπτυξη, ποὺ ὅμως, ἀντὶ νὰ πλουτίζει τὴν ἐσωτερικότητα τοῦ ἀνθρώπου, τὴ φτωχαίνει ἀπελπιστικὰ καὶ μεγαλώνει τὴν πολεμική μας ἀπέναντι στὸν θάνατο. (1966)

[…] ἐκεῖνο ποὺ θὰ ἤθελα εἶναι νὰ ξεπεράσω τὸν θάνατο. Ἀλλὰ ὁ θάνατος δὲν ξεπερνιέται. Ἐκεῖνο ποὺ ξεπερνᾶ τὸν θάνατο εἶναι ἡ ἁγιότητα. Τότε μονάχα μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ βρεθεῖ ἔξω ἀπὸ τὸν φόβο τοῦ θανάτου. Μὲ τὰ ποιήματα δὲν κατανικιέται. Εἶναι σὰν νὰ πυροβολεῖς τὴ θάλασσα. Βράσ’ τα. (1979)

[…] Ἡ ἀλήθεια πάντως εἶναι ὅτι μᾶς κουβαλάει ὅλους ἕνας θεός. Τὶ εἶναι ὁ θεός; Εἶναι τὸ ἀγαπητικὸ στοιχεῖο, ποὺ ἐπιβάλλει τὴν ἀγαπητικὴ κοινωνία. Τὸ ἴδιο τὸ σύμπαν ἔχει ἀγαπητικὲς σχέσεις. Ἡ παγκόσμια ἕλξη, οἱ τροχιὲς τῶν ἄστρων δὲν εἶναι ἀγαπητικὰ ἐνεργήματα; Τὸ πᾶν εἶναι ἀγαπητικό. Μὲ τοὺς ἀνθρώπους ὅμως ἔχει στραβώσει ἡ δουλειὰ καὶ τώρα πρέπει νὰ τὴν ξεστραβώσουμε. Θὰ μοῦ πεῖς, γιατὶ στράβωσε ἡ δουλειά; Γιατὶ ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ ἕνα σημεῖο τῆς προϊστορίας καὶ πέρα εἶχε τὴν τάση νὰ εἶναι ἰδιοκτήτης. Ἔτσι περάσαμε στὴν ἐκμεταλλευτικὴ νοοτροπία, τὴν ὁποία πρέπει νὰ ἀνατρέψουμε. (1986)


 Συνεντεύξεις τοῦ Νίκου Καρούζου, ἐκδ. Ἴκαρος, Ἀθήνα 2002

Δευτέρα 1 Μαΐου 2017

ἡ Παλαιὰ Διαθήκη γιὰ τὸν πλοῦτο II


[…] Σὰν τὶ λογῆς ἡ εἰρήνη τῆς ὕαινας μὲ τὸ σκύλο; Καὶ τὶ λογῆς ἡ εἰρήνη τοῦ πλούσιου μὲ τὸν φτωχό; Οἱ ὄναγροι στὴν ἔρημο, εἶναι τὸ θήραμα τῶν λιονταριῶν· τὸ ἴδιο κι οἱ φτωχοί, εἶναι ἡ λεία τῶν πλουσίων. Εἶναι ἀποκρουστικὸ γιὰ τὸν περήφανο καθετὶ παρακατιανό· τὸ ἴδιο ἀποκρουστικὸς κι ὁ φτωχὸς εἶναι γιὰ τὸν πλούσιο. Ὁ πλούσιος ὅταν κλονίζεται, βρίσκει ὑποστήριξη ἀπὸ τοὺς φίλους του· μὰ ὅταν πέσει ὁ ταπεινός, οἱ φίλοι του τὸν κάνουν πέρα. Ὅταν γλιστρήσει ὁ φτωχός, τὸν βρίζουν κι ἀπὸ πάνω· μιλάει μὲ φρόνηση κι οὔτε τοῦ δίνουν σημασία καμιά. Μιλάει ὁ πλούσιος κι ὅλοι σιωποῦν καὶ ἐκθειάζουν ὣς τὸν οὐρανὸ τὰ λόγια του. Μιλάει ὁ φτωχός, καὶ λένε, «ποιὸς εἶναι αὐτός;» κι ἂν τύχει καὶ σκοντάψει, τὸν σπρώχνουν γιὰ νὰ πέσει κάτω. […]


Σοφ. Σειρὰχ 13, 18-24