Π. Νέλλας - Ὀρθοδοξία καὶ πολιτικὴ

[…] σύμφωνα μὲ τὸ πρότυπο τῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος, οἱ ἄνθρωποι καλοῦνται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία νὰ κρατοῦν καὶ αὐτοὶ μόνιμα τὴν ἰσορροπία ἀνάμεσα στὸ γεγονὸς ὅτι ἔχουν μιὰ φύση, καὶ κατ’ ἐπέκταση πρέπει νὰ ἔχουν μιὰ καὶ κοινὴ ζωή, καὶ στὸ ὅτι ἀποτελοῦν πολλὰ ἐλεύθερα πρόσωπα, πρᾶγμα ποὺ κατοχυρώνει ὀντολογικὰ τὴν ἀνάγκη τοῦ ἀπόλυτου σεβασμοῦ τῆς προσωπικῆς ἐλευθερίας.

Δὲν ὑπάρχει ἀληθινὴ ἑνότης, ὅταν δὲν διασφαλίζεται ταὐτόχρονα ἡ προσωπικὴ ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου καὶ δὲν εἶναι πραγματικὴ ἡ ἐλευθερία ἐκείνη, ποὺ δὲν σέβεται καὶ δὲν ἀγωνίζεται γιὰ τὴν ἑνότητα. Αὐτὸ τὸ Τριαδικὸ ἰδανικὸ ἀποτελεῖ στὸν πυρήνα του τὸ κοινωνικὸ κήρυγμα τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, πιστὴ στὸ Ἀρχέτυπό της, καλεῖται κατὰ συνέπεια νὰ κηρύττη μὲ θάρρος μέσα στὸν ἐνθουσιασμὸ καὶ τοῦ πιὸ δίκαιου πολέμου τὴν ἀγάπη, τὴν κατανόηση, τὴν Εἰρήνη, ἀλλὰ καὶ μέσα στὸ πιὸ στυγνὸ δικτατορικὸ καθεστὼς τὸ ἀπαραβίαστο τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου, τὴν ἱερότητα τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου, τὴν Ἐλευθερία. Τὸ ἂν δὲ μιὰ Ἐκκλησία κηρύττει παντοῦ καὶ πάντοτε, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὶς ἱστορικὲς συνθῆκες στὶς ὁποῖες βρίσκεται, τὸ ἰδανικὸ αὐτὸ καὶ στὶς δυό του πτυχὲς ἀποτελεῖ κριτήριο τῆς ὀρθοδοξίας της… […].

Αὐτὰ τὰ κριτήρια -ὅπως π.χ. εἶναι: τὸ ἀπαράβατο θεμέλιο τῆς ἱερότητος τοῦ ἀνθρώπου· ὁ σὲ ὅλες τὶς περιπτώσεις σεβασμὸς τῆς ἐλευθερίας τοῦ προσώπου· ἡ μὴ χρήση βίας στὴν ἐπιβολὴ τῆς ὁποιασδήποτε λύσεως· ἡ μὲ ὅλους τοὺς τρόπους ἐξυπηρέτηση τῆς εἰρήνης· ἡ διαρκὴς ἀνανέωση καὶ πρόοδος, τὸ ἀσταμάτητο δηλαδὴ ξεπέρασμα ὅλων τῶν κατεστημένων μορφῶν· ἡ κοινωνικὴ δικαιοσύνη· ἡ ἰσότης κ.λπ.- αὐτὰ τὰ κριτήρια εἶναι ἀνάγκη νὰ τὰ μελετάη πάντοτε σὲ βάθος ἡ ὀρθόδοξη θεολογία καὶ νὰ τὰ συσχετίζη μὲ τὰ πολιτικὰ προβλήματα τῆς κάθε ἐποχῆς. Καλεῖται ἔτσι ἡ ὀρθόδοξη θεολογία -γιὰ νὰ δώσουμε μερικὰ παραδείγματα- νὰ δείξη στὶς μέρες μας ποιὰ εἶναι ἡ ἐφαρμογὴ τῆς ἀρχῆς τῆς δικαιοσύνης, στὸ πρόβλημα τοῦ Τρίτου Κόσμου (Tiers-Monde)· τῆς ἀξιοπρέπειας τοῦ ἀνθρώπου, στὸ πρόβλημα τῶν φυλετικῶν διακρίσεων· τῆς ἰσότητος, στὸ πρόβλημα τῆς «συμμετοχῆς» (partcipation)· τῆς ἐλευθερίας, στὸ πρόβλημα τοῦ καταναλωτικοῦ μηχανισμοῦ· τῆς πρωτοβουλίας, στὸ πρόβλημα τῆς ἀλλοτριώσεως τῆς παιδείας· να μελετήση θεολογικὰ τὸ πρόβλημα τῆς «ἀναπτύξεως» (developpment)· τῆς πολλαπλότητος (pluralisme)· τῆς ἐπαναστάσεως· τῆς κρίσεως τῆς νεότητος κ.λ.π. […].

Παναγιώτης Νέλλας, Ὀρθοδοξία καὶ πολιτική, τρεῖς βιβλικὲς προϋποθέσεις στὸ πρόβλημα, στὸ Μαρτυρία Ὀρθοδοξίας, ἐκδ. Βιβλιοπωλεῖον τῆς «Ἐστίας», Ἀθήνα 1971

Marx καὶ δικαιωματοκεντρισμὸς

Μαριλίτσα Βλαχάκη

[…] Ὁ ἄνθρωπος γιὰ τὸν ὁποῖο γίνεται λόγος στὶς Διακηρύξεις τοῦ 1791 καὶ τοῦ 1793 δὲν εἶναι ὁ ἄνθρωπος θεωρούμενος ὡς «ἕνα εἰδοποιὸ ὄν», ἀλλὰ ὁ ἄνθρωπος θεωρούμενος ὡς μιὰ «ἀπομονωμένη μονάδα, ἀναδιπλωμένη στὸν ἑαυτό της» (Ἑβραϊκὸ ζήτημα σελ. 364), «ἑδραζόμενη στὸν ἑαυτό της» (σελ. 365)· «τὰ δικαιώματα τοῦ ἀνθρώπου διακρινόμενα ἀπὸ τὰ δικαιώματα τοῦ πολίτη δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπὸ τὰ δικαιώματα τοῦ μέλους τῆς κοινωνίας τῶν πολιτῶν, δηλαδὴ τοῦ ἐγωιστῆ ἀνθρώπου, τοῦ χωρισμένου ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο καὶ τὴν κοινότητα ἀνθρώπου» (σελ. 364).

Ὁ ἄνθρωπος τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου εἶναι «τὸ ἐγωιστικὸ καὶ ἀνεξάρτητο ἄτομο» (σελ. 370), ὁ ἄνθρωπος ὅπως ὑπάρχει «ἀτομικά, ὑλικὰ καὶ ἄμεσα» στὴν ἀστικὴ κοινωνία. Ὁ ἀτομικὸς αὐτὸς ἄνθρωπος πεδικλωμένος στὸν «ὑλισμὸ τῆς κοινωνίας τῶν πολιτῶν» (σελ. 369) ἀντιπροσωπεύει τὴ μοναδικὴ πραγματικότητα, ὅμως ἡ πραγματικότητα αὐτὴ δὲν ἔχει καμμιὰ ἀλήθεια, διότι ὁ ἐξατομικευμένος, συρρικνωμένος σὲ μιὰν ἁπλὴ «μονάδα», εἶναι ἀποσπασμένος καὶ χωρισμένος ἀπὸ τὸ ἀληθινὰ «κοινοτικὸ» καὶ «εἰδοποιό» του εἶναι. […]

Καταλήγουμε ἔτσι στὴν κορυφαία αὐτὴ ἀντίφαση, ὅτι «αὐτὸ ποὺ ἀναγνωρίζεται ὡς πραγματικὸς ἄνθρωπος δὲν εἶναι ἄλλο ἀπὸ τὸ ἐγωιστικὸ ἄτομο, ἐνῶ ὅ,τι λογίζεται γιὰ ἀληθινὸς ἄνθρωπος ἐμφανίζεται ὑπὸ τὴ μορφὴ τοῦ ἀφηρημένου πολίτη». Σὲ τούτη τὴν ἀξεπέραστη ἀντίφαση ἀνάμεσα στὰ «ὑλικὰ» καὶ στὰ «πνευματικὰ στοιχεῖα» (σ.σ. 368 καὶ 369), ἀνάμεσα στὸν «ὑλισμὸ τῆς κοινωνίας τῶν πολιτῶν» καὶ στὸν «ἰδεαλισμὸ τοῦ πολιτικοῦ Κράτους», θὰ ἀποδώσει ὁ Marx τὴν τραγωδία τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης […]

Κώστας Παπαϊωάννου, Ἀπὸ τὴν κριτικὴ τοῦ οὐρανοῦ στὴν κριτικὴ τῆς γῆς, τὸ φιλοσοφικὸ ὁδοιπορικὸ τοῦ νεαροῦ Μάρξ, μτφρ. Ξενοφὼν Κομνηνός, ἐκδ. Ἴνδικτος, Ἀθήνα 2013

λαός, Ἐκκλησία καὶ φρακοφορεμένοι

Vladimir E. Makovskij

ἀπολογία τοῦ παπα-Πετρὼφ 

πρὸς τὸν Μητροπολίτη τῆς Πετρούπολης

 κατὰ τὴν Αˊ ἐπανάσταση τοῦ 1905

[…] Οἱ ἀνώτερες τάξεις κάθονται στὸ σβέρκο τῶν κατώτερων καὶ ἐνῶ ἀποτελοῦν ἐλάχιστη μειοψηφία, κρατοῦν ὑπόδουλο τὸν ὑπόλοιπο πληθυσμὸ ποὺ ἀνέρχεται σὲ δεκάδες καὶ ἑκατοντάδες ἑκατομμύρια κουρασμένους καὶ στραπατσαρισμένους ἀνθρώπους. Ἡ τάξι αὐτὴ τῆς ἀδηφάγου πλουτοκρατίας ἅρπαξεν ἀπὸ τὸ λαὸ τὰ πάντα: τὸν πλοῦτο, τὴν ἐξουσία, τὴν ἐπιστήμη, τὴν τέχνη καὶ αὐτὴν ἀκόμα τὴ θρησκεία ποὺ τὴν ἔκαμε ὑπηρέτριά της κι ἀφῆκε τὴ μεγάλη μάζα τῶν ἐργαζομένων ἀνθρώπων βουτηγμένη στὴ φτώχεια καὶ τὴν ἀμορφωσιά. […]

Ὅσα δὲ ἀγαθά, οἱ πλουτοκράτες αὐτοὶ ἅρπαξαν ἀπὸ τὸ φτωχὸ λαὸ μὲ τὸ δόλο τὴ βία καὶ τὴν ἀπάτη, τὰ κλοπιμαῖα, δηλαδή, τὰ ἀποκαλοῦν χωρὶς νὰ ἐντρέπωνται, ἱερὴ ἰδιοκτησία!

Ὅταν δὲ μὲ τὴν τακτικὴ αὐτή, τὰ πράγματα φθάσουν στὸ ἀπροχώρητο κι ὁ λαὸς δὲν ἀντέχει πιὰ στὴν πεῖνα, τὶς στερήσεις καὶ τοὺς παντοίους ἐξευτελισμούς, ποὺ πληγώνουν τὰ εὐγενέστερα ὁρμήματα τῆς ψυχῆς, καὶ ὑψώνει τὴν τραχειὰ φωνή του διεκδικώντας μόρφωσι, δουλειά, ψωμὶ καὶ γενικὰ στοιχειώδη ἱκανοποίηση τῶν ἀναγκῶν του, τότε οἱ φρακοφορεμένοι λωποδύτες τῶν σαλονιῶν ποὺ ἔχουν τὰ πάντα στὰ χέρια τους, ἐξαποστέλλουν ἐναντίον τοῦ πεινασμένου καὶ ἐπαναστατημένου αὐτοῦ λαοῦ, τὰ παιδιά του, ὡπλισμένα μὲ λόγχες καὶ κανόνια, σωστὲς φονικὲς μηχανές, γιὰ νὰ πνίξουν στὸ αἷμα τὴν πονεμένη φωνή του.

Ἐρωτᾶται: Αὐτὸ εἶναι λοιπὸν Χριστιανισμός;

Ὁ πραγματικὸς ὑπηρέτης τῆς ἀληθινῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, κατακρίνοντας τὴν παράλογη καὶ ἄδικη διανομὴ τοῦ πλούτου στὴν κοινωνία ἔλεγε: «Πᾶς πλούσιος εἶναι ἄνομος ἢ κληρονόμος ἀνόμου». […]

Τσαλαπατήθηκε, ὅπως εἶναι γνωστὸ σὲ ὅλους, ἡ στοιχειώδης κοινωνικὴ δικαιοσύνη. Ὁλόκληρες λαϊκὲς τάξεις, ἑκατομμύρια ἐργάζομενοι ἄνθρωποι, ἀδικοῦνται καὶ ληστεύονται. Οἱ μειονότητες καταπιέζονται, ἡ ἀξία τῶν ἀνθρώπων ἐξευτελίζεται. Ὅλα αὐτὰ ἄραγε δὲν ἐνδιαφέρουν τὸ Ἱερατεῖο; Καὶ ἐὰν ὄχι, τότε ποιὸν πρέπει νὰ ἐνδιαφέρουν; […]

Οἱ ἡγέτες τῆς Ἐκκλησίας χρυσοστόλιστοι Μητροπολίτες, μὲ τὰ ψυχρὰ καὶ ἄψυχα χέρια τῆς δεσποτικῆς τους διοικήσεως, συνέσφιξαν καὶ στραγγάλισαν ὁλόκληρη τὴ Ρωσικὴ Ἐκκλησία, σκότωσαν τὸ δημιουργικό της πνεῦμα.

Δὲν ὑπάρχει βία, δὲν ὑπάρχει κακούργημα, δὲν ὑπάρχει παρανομία τῶν Ἀρχόντων τῆς Πολιτείας, ποὺ νὰ μὴν τὰ ἐκάλυψαν, νὰ μὴν τὰ δικαιολόγησαν, νὰ μὴν τὰ εὐλόγησαν, νὰ μὴν τὰ ὑπέγραψαν μὲ τὰ ἴδια τους τὰ χέρια, οἱ ἀνάξιοι ἡγέτες τῆς Ἐκκλησίας! […]

Ἐγὼ πιστεύω σὲ μιὰ ἁγία, Συνοδική, Ἀποστολικὴ Ἐκκλησία, ἀπορρίπτω δὲ μὲ ὅλη μου τὴν ἀγανάκτησι τὴν δουλοπρεπῆ Δεσποτοκρατία, τὸν στεῖρο Βυζαντινισμό, τὴ νεκρὴ γραφειοκρατία.

Πιστεύω ὅτι ἡ δικαιοσύνη τοῦ Χριστοῦ θὰ νικήσει.

Θ. Κουρταλίδη, Ἡ ἀπολογία τοῦ ἱερέα Πετρὼφ πρὶν τὴν ἐπανάσταση - μὲ ἀφορμὴ τὰ 90 χρόνια τῆς ὀκτωβριανῆς ἐπανάστασης, ἐφ. Χριστιανική, 22/11/2007

DNA καὶ ἐλευθερία