ὁ ἐπαναστάτης R. Wagner

 

[…] ἄρχισαν νὰ τοῦ κινοῦν (σημ. τοῦ R. Wagner) τὸ ἐνδιαφέρον τὰ ριζοσπαστικὰ κινήματα τῆς Εὐρώπης. Ἔδωσε κάποια διάλεξη περὶ δημοκρατισμοῦ σὲ μιὰ μεγάλη σοσιαλιστικὴ συγκέντρωση καὶ εἶχε πάρε-δῶσε μὲ τὸν ἐξόριστο Ρῶσο ἀναρχικὸ καὶ μηδενιστῆ Μπακούνιν. Ἔτσι συνέλαβε τὴν ἰδέα μιᾶς ὄπερας μὲ τίτλο Ὁ θάνατος τοῦ Ζίγκφριντ, ὅπου ὁ ἥρωας τοῦ γερμανικοῦ μύθου θὰ ἔπαιρνε τὴ μορφὴ ἑνὸς σοσιαλιστῆ ἐπαναστάτη. Τὸν Μάϊο τοῦ 1849, ἔγινε μιὰ βίαιη διαδήλωση στοὺς δρόμους, ὅπου μέχρι ἑνὸς σημείου ἀναμίχθηκε καὶ ὁ ἴδιος. Ὁ Μπακούνιν καὶ ἄλλοι (μεταξὺ αὐτῶν καὶ ὁ -φίλος καὶ βοηθὸς τοῦ Wagner- Röckel) καταδικάστηκαν σὲ θάνατο, ἂν καὶ ἀργότερα τοὺς δόθηκε ἀναστολή, καὶ ὁ Wagner τὸ ἔσκασε προσπαθώντας ν’ ἀποφύγει ἕνα ἔνταλμα σύλληψης. […] πέρασε στὴν Ἐλβετία, ὅπου ἔμελλε νὰ μείνει ὡς πολιτικὸς ἐξόριστος γιὰ δώδεκα χρόνια. […]

 

Christopher Headington, Ἱστορία τῆς δυτικῆς μουσικῆς ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα ὣς τὶς μέρες μας, τ. 2., πρόλογος-μετάγραση Μάρκος Δραγούμης, ἐκδ. Gutenderg, Ἀθήνα 1993

Γουλιέλμος Ὄκκαμ - dominium commune

    […] προϋπόθεση τῆς τελειότητας εἶναι ἡ φτώχεια. Αὐτὴ ἡ οὐσιαστικὴ προϋπόθεση γιὰ τὸν ἄνθρωπο ὑπῆρξε οὐσιαστικὴ καὶ γιὰ τὸν Χριστό: «Ὁποιοσδήποτε ἀπὸ σᾶς δὲν ἀπαρνηθεῖ ὅλα τὰ ὑπάρχοντά του, δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι μαθητής μου». Τὸ ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο δὲν ἐπιδέχεται ἑρμηνευτικὲς ταχυδακτυλουργίες. Δὲν σημαίνει ἁπλῶς παραίτηση ἀπὸ τὴ χρήση μιᾶς περιουσίας στὴν ὁποία ὑπάρχουν δικαιώματα. Ἀποτελεῖ, τὸ δίχως ἄλλο, π λ ή ρ η παραίτηση ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν περιουσία ὡς τ έ τ ο ι α. Ὁ Χριστὸς δὲν δίδαξε τὴν (ἀφηρημένη) θεωρία τῆς πενίας: ἔδωσε στὴ θεωρία τῆς ἀπόλυτης paupertas συγκεκριμένο νόημα, πραγματώνοντας καὶ ὁ ἴδιος τὴν πενία ὡς βασικὴ ἀξία. […] Οἱ Ἀπόστολοι, ἀρνούμενοι νὰ σφετεριστοῦν ὁτιδήποτε, ἀκολούθησαν καὶ μιμήθηκαν τὸν Ἰησοῦ. Ἔτσι, υἱοθέτησαν ἕνα παρόμοιο τρόπο ζωῆς (ἀνάλογο, ὄχι ἴδιο) μὲ ἐκεῖνον ποὺ οἱ ἄνθρωποι θὰ εἶχαν ἀκολουθήσει, καὶ θὰ ἔπρεπε νὰ εἶχαν ἀκολουθήσει, ἂν ὁ Ἀδὰμ δὲν εἶχε ὑποπέσει στὸ ἁμάρτημα: μιὰ ζωὴ χωρὶς ἰδιοκτησίες, χωρὶς δικαιώματα ἰδιοκτησίας ἐκ μέρους ἰδιωτῶν ἢ κάποιων ὀμάδων ἀνθρώπων, μὲ ταυτόχρονο ἀποκλεισμὸ τῶν ὑπολοίπων. Δηλαδή, ὅπως ὁ Ἰησοῦς, ἔτσι καὶ οἱ Ἀπόστολοι, -ἡ ἀρχικὴ ἐκκλησία-κοινότητα- χρησιμοποίησαν αὐτὴ τὴ μοναδικὴ νόμιμη ἐξουσία στὰ ἀγαθά, ποὺ εἶναι κοινὴ σὲ ὅλο τὸ ἀνθρώπινο γένος, τὴν ὁποία ὁ Θεὸς στὴν ἀρχὴ παραχώρησε σὲ ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα καὶ συνίσταται στὴν κοινή, σὲ ὅλο τὸ ἀνθρώπινο γένος, ἐξουσία τῆς χρήσης τῶν ἀγαθῶν. Ἀντίθετα δὲν συνίσταται καθόλου, πέρα ἀπ’ αὐτό, στὴ δυνατότητα τοῦ καθενὸς (ἢ κάποιων) νὰ ἰδιοποιοῦνται πράγματα ἀποκλείοντας ἄλλους, δηλαδή, νὰ κατέχουν κάτι ὡς προσωπικὴ περιουσία. Ἐκεῖνο, ἑπομένως, ποὺ ὑπάρχει πράγματι στὴν ἀρχὴ εἶναι ἡ κοινὴ χρήση τῶν ἀγαθῶν (dominium commune), καὶ ὄχι ἡ ἴδια ἡ ἰδιοκτησία (proprietas, dominium proprium). Ἡ τελευταία προστίθεται στὴν πρώτη, ἀρχέγονη καὶ μοναδικὴ νόμιμη dominium commune ὡς κάτι καινούργιο ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἐξαχθεῖ ἀπὸ τὴ μοναδικὴ νόμιμη dominium commune. Πρόκειται γιὰ ἀδικαιολόγητη καινοτομία ποὺ ἐμφανίζεται, ὄχι ἐξαρχῆς, ἀλλὰ ἀργότερα καὶ ἀποτελεῖ συνέπεια τοῦ π ρ ο π α τ ο ρ ι κ ο ῦ  ἁ μ α ρ τ ή μ α τ ο ς. Ἡ ἰδιοποίηση, ποὺ εἶναι σφετερισμός, ἀπέχει πολὺ ἀπὸ τὴ θεμελίωση καὶ δικαιολόγησή της μὲ βάση τὴ Βούληση τοῦ Θεοῦ. Ἀποτελεῖ ὑβριστικὴ διαστροφὴ τῶν παραινέσεων τοῦ Θεοῦ, οἱ ὁποῖες καθιστοῦν ὅλους τοὺς ἀνθρώπους εὐργετούμενους καὶ κανέναν συγκεκριμένα ἰδιοκτήτη ἀγαθῶν. […]

 

Franco Alessio, Ἱστορία τῆς μεσαιωνικῆς φιλοσοφίας, μτφρ. Ἀναστασία Μεσσάρη, Γιάννης Καροῦζος, ἐκδ. Τραυλός, Ἀθήνα 2007

ἡ ἐναλλακτικὴ κοινωνία τῆς Εὐχαριστίας

 

     […] Ὁ Παῦλος ζήτησε ἀπὸ τοὺς ἄλλους χριστιανούς, ἀπὸ τοὺς ἀδελφοὺς ἐν Χριστῷ, νὰ ἔχουν γεῦμα ἐν ἑνότητι καὶ μὲ πνεῦμα ἀλληλεγγύης, παρὰ τὶς κοινωνικὲς ἢ ἄλλες διαφορές τους. Ἡ ρίζα «ἀδελφ-» ἐδῶ δὲν σημαίνει μόνο τὸν ἀδελφό/τὴν ἀδελφή, ἀλλὰ τὸν συμμέτοχο στὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ὁ Ἀπόστολος ἀντιτάσσεται στὴν κυρίαρχη πολιτικὴ καὶ τὸν πολιτισμὸ τῆς ἐποχῆς του. Ὁ Παῦλος δὲν διέδωσε μία νέα λατρεία, ἀλλὰ μία νέα ἐναλλακτικὴ κοινωνία. Αὐτὴ ἡ νέα ἐναλλακτικὴ κοινωνία θὰ μποροῦσε νὰ λειτουργήσει ἐπὶ τῇ βάσει τῆς ἑνότητας καὶ τῆς ἀλληλεγγύης ὅλων τῶν μελῶν της.

[…] ἡ Εὐχαριστία ὑπῆρξε κλήση γιὰ τὴ διάλυση τῶν κοινωνικῶν κανόνων καὶ εἴσοδος στὴ νέα κοινότητα/πραγματικότητα. Ἡ τροφὴ καὶ τὸ ποτὸ ἀποτελοῦν τὶς ὑλικὲς βάσεις τῆς ζωῆς. Ὑπ’ αὐτὴ τὴν ἔννοια τὸ Δεῖπνο τοῦ Κυρίου ἀποτελεῖ πολιτικὴ κριτικὴ τῆς κοινωνίας καὶ οἰκονομικὴ πρόκληση στὴν κοινωνία ποὺ ἀντιπροσωπεύεται μέσῳ τῆς κοινωνικῆς δομῆς τοῦ οἴκου.

Ἡ κριτικὴ τοῦ Παύλου στὸ Α´ Κορ. 11, 18-34 εἶναι ἐπίσης κριτικὴ τῶν ἐπικρατουσῶν δομῶν τῆς κοινωνίας στὴν Κόρινθο. Τὸ σύστημα τῆς ἀνισότητας πρέπει νὰ καταργηθεῖ στὴ Σύναξη τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου καὶ τὶς νέες πολιτικὲς περιστάσεις οἱ διαφορὲς ποὺ διαχωρίζουν τὴν κοινότητα πρέπει νὰ ὑπερνικηθοῦν ὄχι μόνο στὴν Εὐχαριστία, ἀλλὰ ἐπίσης στὴν εὐρύτερη κοινωνία. Καὶ αὐτὸ ἀκριβῶς εἶναι ποὺ ἀποκαλέσαμε «περιορισμένη ἐπανάσταση». Ὁ Παῦλος θέλει νὰ ἀνατρέψει τὶς δεδομένες ἀξίες τῆς κοινωνίας μέσῳ τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας. Καὶ ὁ τόπος ὅπου αὐτὴ ἡ διαδικασία πρέπει νὰ ἀρχίσει, βρίσκεται στὸ κέντρο τῆς Χριστιανικῆς ζωῆς, εἶναι ἡ Εὐχαριστία. […]

Ἡ Εὐχαριστία συχνὰ ἔχει γίνει κατανοητὴ στὴν προοπτικὴ μιᾶς ὑπερβάλλουσας πνευματικότητας, καὶ ἔχει μειωθεῖ σὲ πράξη καθήκοντος καὶ προσωπικῆς ἀφοσίωσης καὶ λατρείας, καὶ κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο, ἔχει ἀλλοτριωθεῖ ἀπὸ τὴν μεταμορφωτικὴ κοινωνικὴ καὶ πολιτική της πράξη. […]

Ἡ ἐλπίδα του (ἐν. τοῦ Παύλου) εἶναι αὐτή, ἡ νέα τάξη βαθμιαία νὰ ἐπικρατήσει σὲ ὅλη τὴν κοινωνία, ποὺ σημαίνει ὅτι ἡ νέα νοοτροπία ποὺ ὁ Παῦλος ἤθελε νὰ ἀναπτύξει ἐντὸς τῆς κοινότητας, ἔπρεπε νὰ ἀρχικὰ νὰ ἐφαρμοστεῖ στὰ πλαίσια τοῦ Δείπνου τοῦ Κυρίου. Μετὰ ἀπὸ αὐτό, ὅλοι ἐκεῖνοι ποὺ συγκεντρώνονταν μαζὶ καλοῦνταν νὰ μαρτυρήσουν αὐτὸ τὸ νέο ἦθος στὴν κοινωνία. Αὐτὴ ἡ μέθοδος εἶναι ἀκριβῶς ἐκεῖνο ποὺ ὁρίσαμε ὡς «περιορισμένη ἐπανάσταση». Πρόκειται γιὰ μιὰ ἐπανάσταση, ποὺ στὰ πλαίσια τῆς συνηγμένης κοινότητας βρίσκει τὸν τρόπο νὰ ὑπερβεῖ, καὶ κατὰ κάποιο τρόπο νὰ διαμαρτυρηθεῖ ἐναντίον τῆς ἐπικρατούσας κοινωνικῆς τάξης, ποὺ ἀντανακλᾶται στὸν οἶκο. […]

 

Ratco Jovits, Ἡ «περιορισμένη ἐπανάσταση» τοῦ Παύλου (Α´ Κορ. 11, 18-34), περ. Θεολογία, τόμος 85, τεῦχος 4^ο, Ὀκτ.-Δεκ. 2014    

Οἱ πανουκλιασμένοι