θεοειδὴς κυριότητα

 

Στὴν ἀσκητικὴ ἔρημο ὑπάρχει καὶ μιὰ ἄλλη ἀρχή, ἕνα ἄλλο γνώρισμα: «Οὔτε ἐσὺ ἐξουσιάζεις κανέναν, οὔτε κάποιος ἄλλος ἐξουσιάζει ἐσένα». Αὐτὸ λοιπὸν θεωρῶ ἀληθινὰ ὡς τὸ πιὸ μεγάλο «προνόμιο». Χωρὶς αὐτό, εἶναι ἀδύνατο νὰ ἔχει κανεὶς τὴν ἐμπειρία τῆς ἀληθινῆς ἐλευθερίας. Πράγματι, κάθε ἄνθρωπος χάνει ἀναπόφευκτα τὴν ἐλευθερία του, μόλις ἐμφανισθεῖ σὲ αὐτὸν ἡ ἐπιθυμία ἐξουσίας πάνω σὲ ὁποιονδήποτε ὅμοιό του. Δὲν μπορῶ νὰ βλέπω ἀνθρώπους ὑπόδουλους χωρὶς νὰ νιώσω βαθύτατο πόνο, ἀλλὰ μοῦ φαίνεται μεγαλύτερη συμφορὰ νὰ εἶμαι ἐγὼ ἐκεῖνος ποὺ τοὺς ὑποδουλώνει. Ἀδυνατῶ ἐντελῶς νὰ ἐννοήσω πῶς, σὲ ἀνθρώπους ποὺ δημιουργήθηκαν κατ’ εἰκόνα Θεοῦ, ἐμφανίστηκε ἡ ἐπιθυμία νὰ ἐξουσιάζουν καὶ νὰ κατακυριεύουν ὁμοίους τους. Μοῦ φαίνεται πὼς ἡ τάση αὐτὴ ἀποτελεῖ συνέπεια τῆς ἐσωτερικῆς δουλείας. Ἡ ἀληθινὴ αἴσθηση τῆς θεοειδοῦς κυριότητος ἀποκλείει τὴ δυνατότητα τῆς δουλοκτησίας, γιατὶ στὴν ὑποδούλωση δὲν ὑπάρχει ἀγάπη.

Ἁγίου Σωφρονίου τοῦ Ἔσσεξ, Γράμματα στὴ Ρωσία

ἐλευθερία καὶ αὐθαιρεσία

 

 Ὁ ἐλεύθερος ἄνθρωπος εἶναι αὐτὸς ποὺ θέλει χωρὶς αὐθαιρεσία. Πιστεύει στὴν πραγματικότητα· αὐτὸ σημαίνει: πιστεύει στὸν πραγματικὸ δεσμὸ τῆς πραγματικῆς δυάδας Ἐγὼ καὶ Ἐσύ. […]

Ὁ ἄνθρωπος τῆς αὐθαιρεσίας δὲν πιστεύει καὶ δὲν συναντᾶ. Δὲν γνωρίζει τὸν δεσμό, γνωρίζει μόνο τὸν πυρετώδη κόσμο ἐκεῖ ἔξω καὶ τὴν πυρετώδη ἐπιθυμία του νὰ τὸν χρησιμοποιεῖ· πρέπει νὰ δώσει κανεὶς στὴ χρήση μόνο ἕνα ἀρχαῖο ὄνομα, καὶ περιπατεῖ κάτω ἀπὸ τοὺς θεούς. Ὅταν λέει Ἐσύ, ἐννοεῖ: «Ἐσὺ δικό μου δύνασθαι χρησιμοποιεῖν». […] Εἶναι ἐντελῶς ἀνίκανος γιὰ τὴ θυσία, ἀκόμα καὶ νὰ μιλάει γι’ αὐτό. […]

Χωρὶς θυσία καὶ χωρὶς χάρη, χωρὶς συνάντηση καὶ χωρὶς παρόν, ἕνας σκόπιμος κόσμος τῆς μεσολάβησης εἶναι ὁ κόσμος του· κανένας ἄλλος δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι· καὶ αὐτὸ σημαίνει πεπρωμένο. Ἔτσι εἶναι μὲ ὅλη τὴν αὐταρχικότητά του ἀνίατα περιπεπλεγμένος στὸ μὴ πραγματικό.

Martin Buber, Ἐγὼ καὶ Ἐσύ, μτφρ. Παρασκευὴ Σιδερᾶ - Λύτρα, Ἄγις Σιδερᾶς, ἐκδ. ΕΝΕΚΕΝ

ἡ ἐφηβεία τοῦ ἑλληνικοῦ σοσιαλισμοῦ

Βάσω Κατράκη

     […] στὶς ποικίλες γραμμὲς τῶν Ἑλλήνων «αὐτόνομων» σοσιαλιστῶν, ποὺ διαμορφώνουν βέβαια τὴν ἰδεολογική τους ταυτότητας σὲ συσχετισμὸ μὲ τὶς ὁμότροπες κινήσεις τῶν λατινικῶν χωρῶν τῆς Δύσης, ἡ ἀνατρεπτικὴ πρόταση (ἀπὸ τὸν Ἀμπελικόπουλο ὣς τὸν Ἀντύπα) γιὰ τὴ νέα κοινωνία διαπλέκεται μὲ τὴν ἐγχώρια παράδοση τῶν αὐτοδιοικούμενων κοινοτήτων, στοὺς κόλπους μιᾶς ἀποκεντρωμένης κρατικῆς ἐξουσίας ποὺ ἐνισχύει τοὺς θεσμοὺς τῆς συνεταιριστικῆς παραγωγῆς· […]

Οἱ θεωρητικὲς ἐπεξεργασίες τῶν Ἑλλήνων σοσιαλιστῶν (1875-1907) προκύπτουν ὡς συνθέματα ἰδεῶν, ὅπως βέβαια συνέβαινε καὶ στὶς περισσότερες εὐρωπαϊκὲς χῶρες, μὲ πολύπλευρη καταγωγὴ ποὺ ἐνδεικτικὰ κατανέμεται ὡς ἑξῆς:

Ι. ἡ κοινωνικὴ προσέγγιση τοῦ τρίπτυχου τῆς γαλλικῆς Ἐπανάστασης («ἐλευθερία», «ἰσότητα», «ἀδελφότητα») ὅπως τὴν ἐπιχειροῦσε ὁ νεογιακωβινισμὸς τῆς λατινικῆς Εὐρώπης·

ΙΙ. ἡ σύζευξη κοινωνικοῦ καὶ ἐθνικοῦ ζητήματος κατὰ τὴν ὑπόδειξη τοῦ Mazzini·

ΙΙΙ. ὁ ἐμβολιασμὸς τοῦ σοσιαλισμοῦ ἀπὸ τὴ χριστιανικὴ διδασκαλία μὲ ἀποτέλεσμα ἡ ἐπαγγελία του νὰ ἀποκτᾶ σωτηριολογικὴ καὶ «ἀνθρωπιστικὴ» χροιά·

ΙV. ἡ κυριαρχικὴ παρουσία τῆς σκέψης τῶν ἀναρχικῶν (Μπακούνιν, Costa, Κροπότκιν, Grave κλπ.)·

Παναγιώτης Νοῦτσος, Ἡ σοσιαλιστικὴ σκέψη στὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὸ 1875 ὣς τὸ 1974, τ. Α´, ἐκδόσεις «Γνώση», Ἀθήνα, 1990

ἀστικὸς κόσμος καὶ ὕπαρξη

 

Οἱ μᾶζες διαφέρουν ἀπὸ τὶς ἱστορικὲς ὁμάδες ριζικά. Οἱ μᾶζες δὲν ἔχουν συγκροτημένη θεωρία· μιὰ κοσμοαντίληψη, βάσει τῆς ὁποίας νὰ ὀργανώσουν τὰ ἄτομά τους σὲ προσωπικότητες. Ποὺ νὰ διαπερνᾶ τὴ συμπεριφορά τους ἕνα βαθὺ νόημα. Οἱ μᾶζες εἶναι κελύφη ἀνθρώπινα προσκολλημένα σ’ ἕνα τεράστιο μηχανισμό, ποὺ δὲν τὸν κατανοοῦν κι οὔτε ἐνδιαφέρονται νὰ τὸν κατανοήσουν· ἀρκεῖ ποὺ τοὺς ταΐζει. Ἂν πάψη νὰ τοὺς ταΐζη, τὸ πολὺ ποὺ μποροῦν νὰ κάμουν εἶναι νὰ τὸν σπάσουν. Διότι μόνον νὰ ζητοῦν ξέρουν· ὁλοένα προβάλλουν δικαιώματα. […]

Ἐπιτέλους, (ἡ ἐμπειρικὴ ὕπαρξη) ὕστερα ἀπὸ μεγάλη προπαρασκευή, κατώρθωσε νὰ χτίση τὸν ἀστικὸ κόσμο. Ἕνα κόσμο ποὺ τὴν ἀπομακρύνει ἀπὸ τὶς φρικώδεις περιοχὲς τῶν ὁρίων της. Καὶ διαβιοῖ εὐάρεστα στὸ κέντρο τοῦ ἀσφαλοῦς ἀστικοῦ χώρου. Γι’ αὐτὸ ὁ ἀστικὸς χῶρος ἀσκεῖ μιὰ τόσο ἀκαταμάχητη ἕλξη. […]

Βεβαίως ὁ ἀστικὸς κόσμος δὲν μπορεῖ νὰ καταργήση τὰ ὅρια τῆς ὑπάρξεως. Κατήργησε ὅμως μιὰ μεγάλη σειρὰ ἀπὸ διαδοχικὲς προσεγγίσεις πρὸς τὰ ὅρια αὐτά· 

Χρήστου Μαλεβίτση, Προοπτικές