συσώρρευση κεφαλαίου - ἀποξενωμένη ζωὴ

 

    […] Αὐτὴ η ἐπιστήμη τῶν θαυμάτων τῆς βιομηχανίας εἶναι ταυτόχρονα ἡ ἐπιστήμη τοῦ ασκητισμοῦ, καὶ τὸ πραγματικό της ἰδανικὸ εἶναι ὁ ἀσκητὴς ποὺ εἶναι ἁρπακτικὸς καὶ φιλάργυρος καὶ ὁ ἀσκητὴς ποὺ εἶναι παραγωγικὸς δοῦλος. Τὸ ἠθικό της ἰδανικὸ εἶναι ὁ ἐργάτης ποὺ τοποθετεῖ ἕνα μέρος ἀπὸ τοὺς μισθούς του σὲ ἀποταμιεύσεις καὶ ἀνακάλυψε μάλιστα καὶ μιὰ τέχνη πρόθυμη νὰ ἐξυψώσει αὐτὴ τὴν εὐχάριστη μικρὴ ἰδέα καὶ νὰ παρουσιάσει μιὰ συγκινητικὴ παραλλαγή της στὴ σκηνή. Ἔτσι ἡ πολιτικὴ οἰκονομία εἶναι -μ’ ὅλη τὴν κοσμική της καὶ ἐπιδεικτικὴ ἐμφάνιση- μιὰ πραγματικὴ ἠθικὴ ἐπιστήμη, ἡ πιὸ ἠθικὴ ἐπιστήμη. Ἡ αὐταπάρνηση, ἡ ἄρνηση τῆς ζωῆς καὶ ὅλων τῶν ἀνθρώπινων ἀναγκῶν, εἶναι τὸ πρωταρχικό της δόγμα. Ὅσο λιγότερο τρῶς, πίνεις, ἀγοράζεις βιβλία, πηγαίνεις στὸ θέατρο, στὸ χορό, στὴν μπυραρία, ὅσο λιγότερο ἀγαπᾶς, σκέφτεσαι, γενικεύεις, τραγουδᾶς, ζωγραφίζεις, κτλ., τόσο περισσότερο ἀποταμιεύεις καὶ τόσο μεγαλύτερος, θὰ γίνει αὐτὸς ὁ θησαυρὸς ποὺ δὲ μποροῦν νὰ τὸν καταναλώσουν οὔτε ὁ σκῶρος, οὔτε τὰ σκουλήκια – τὸ κεφάλαιό σου.

Ὅσο λιγότερο εἶσαι ἐσὺ ὁ ἴδιος, τόσο λιγότερη εἶναι ἡ ἔκφραση ποὺ δίνεις στὴ ζωή σου, ὅσο περισσότερα ἔχεις, τόσο περισσότερο ἀλλοτριώνεται ἡ ζωή σου καὶ τόσο περισσότερο ἀποθηκεύεις τὴν ἀποξενωμένη σου ζωή. Κάθε τι ποὺ ὁ πολιτικὸς οἰκονομολόγος παίρνει ἀπὸ σένα σὲ ζωὴ καὶ ἀνθρωπιά, σοῦ τὸ ἀποδίδει μὲ τὴ μορφὴ χρήματος καὶ πλούτου. […] 

 

Κὰρλ Μάρξ, Οἰκονομικὰ καὶ Φιλοσοφικὰ Χειρόγραφα    

ἡ ἐλευθερία καὶ ἡ αὐτοκαταδίκη της

 

Μανώλης Πολυμέρης

    Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ διανύση τὸ δρόμο τῆς ἐλευθερίας, ἀλλὰ ἡ ἐλευθερία μεταβάλλεται σὲ δουλεία καὶ καταστρέφει τὸν ἄνθρωπο, ὅταν αὐτὸς στὴν ἄγρια ὁρμὴ τῆς ἐλευθερίας δὲν ἀναγνωρίζη τίποτα πιὸ πάνω ἀπὸ τὸν ἑαυτό του. Κι ὅταν δὲν ὑπάρχει τίποτα πιὸ ψηλὰ ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο, τότε οὔτε καὶ ὁ ἴδιος ὑπάρχει. Κι ὅταν ἡ ἐλευθερία δὲν ἔχη κανένα περιεχόμενο, κανένα ἀντικείμενο, κανένα δεσμὸ ἀνάμεσα σ’ αὐτὴν τὴν ἴδια καὶ τὴ θεία ἐλευθερία, τότε καὶ ἡ ἴδια ἡ ἐλευθερία ἐκμηδενίζεται. Κι ὅταν τὰ πάντα ἐπιτρέπωνται στὸν ἄνθρωπο, τότε ἡ ἐλευθρία ὑποδουλώνεται μέσα στὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό της. Κι αὐτὴ ἡ ὑποδούλωση σημαίνει τὴν καταστροφὴ τοῦ ἀνθρώπου.

[…] ὁ Χριστὸς δὲν εἶναι ἐξωτερικὸς νόμος, ὀργάνωση ζωῆς στὰ πλαίσια τὰ νομικά. Ἡ βασιλεία του δὲν ἔχει μέτρα κοσμικά. Ὁ Ντοστογιέφσκι ἐν προκειμένῳ ἐπισημαίνει αὐστηρότατα ὅλους τοὺς ἐκτροχιασμοὺς τοῦ Χριστιανισμοῦ πρὸς τὴν περιοχὴ μιᾶς θρησκείας τῆς ἀνάγκης καὶ τοῦ καταναγκασμοῦ. […]

Αὐτὴ λοιπὸν εἶναι ἀπὸ τὶς πιὸ μεγάλες ἀποκαλύψεις τῆς μεγαλοφυΐας τοῦ Ντοστογιέφσκι: εἶναι πέρα γιὰ πέρα ἀκατόρθωτο στὸν ἄνθρωπο νὰ διατηρήσῃ τὴν ἀρχικὴ ἐλευθερία τοῦ πνεύματος, ὅταν βαδίζῃ στὸ δρόμο τῆς αὐθαιρεσίας. Ὁ στραγγαλισμὸς τῆς ἐλευθερίας τοῦ πνεύματος εἶναι γεγονὸς ἀναπόδραστο. «Ἀρχίζοντας μὲ τὴν ἐκδήλωση τῆς ἀπόλυτης ἐλευθερίας», λέγει ὁ Σιγκαΐλοφ, «κατέληξα στὸν ἀπεριόριστο δεσποτισμό».

 

 

Νικόλαος Μπερδιάγιεφ, Τὸ πνεύμα του Ντοστογιέφσκι, μτφρ. Νίκου Ματσούκα, ἐκδ. Πουρναρᾶ

 

τὰ κατὰ Ματθαῖον Πάθη (Π. Π. Παζολίνι)

 «Ἔκανα τὸ πᾶν γιὰ νὰ διαφυλάξω καὶ ν’ ἀντλήσω τὴν πραγματικότητα τῆς διήγησης τοῦ Ματθαίου, κι αὐτό, μὲ πολεμικὴ διάθεση: ἐνάντια στὸν φανατισμὸ ἑνὸς ὁρισμένου μαρξισμοῦ κι ἑνὸς ὁρισμένου λαϊκισμοῦ». (Π. Π. Παζολίνι)

Ὅτε ἐν τῷ τάφῳ σαρκικῶς, θέλων συνεκλείσθης […] 

ἅπαντα ἐκένωσας, Χριστὲ βασίλεια.

ἀνύπαρκτη ἡ συνεπὴς ἀθεΐα

 

«ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ βασιλεία τῆς ἐλευθερίας, εἶναι ἀναρχία […]

Essai d’ autobiographie spirituelle

 

    […] Πρέπει νὰ ἀναγνωρισθεῖ πὼς παντελῶς συνεπὴς ἀθεΐα δὲν ὑπάρχει. Ὁ ἄνθρωπος περισσότερο κλίνει πρὸς τὴν εἰδωλολατρία, παρὰ πρὸς τὴν ἀθεΐα. Ἀναγνωρίζει τὸ «θεῖο» ἀκόμη κι ὅταν ἀρνεῖται τὸν Θεό, καὶ ὑπάρχει ἐντός του μιὰ ἀνάγκη τοῦ «θείου», ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ τὴν ὑπερνικήσει. Θεοποιεῖ τὰ πιὸ διάφορα ἀντικείμενα· θεοποιεῖ τὸν κόσμο, τὸν ἄνθρωπο, τὴν ἀνθρωπότητα· θεοποιεῖ τὴν κοινωνία, τὸ Κράτος, τὸ ἀφηρημένο καλὸ ἢ τὴν ἀφηρημένη δικαιοσύνη, ἢ τὴν ἐπιστήμη· θεοποιεῖ τὴν φυλή, τὴν ἐθνικότητα ἢ τὴν κοινωνικὴ τάξη· θεοποιεῖ μιὰ συγκεκριμένη κοινωνικὴ δομή, τὸν σοσιαλισμό, καὶ κατασκευάζει ἕναν Θεὸ ἀπὸ τὴν ἀθεΐα του.

Ἡ ὕπαρξη τοῦ θείου καὶ τοῦ ἱεροῦ βρίσκονται a priori σ’ ὅλες τὶς ἀνθρώπινες ἀξιολογικὲς κρίσεις καὶ σὲ κάθε στάση τοῦ ἀνθρώπου ἔναντι τῆς ζωῆς. Ὁ ἄθεος μπορεῖ ἀπὸ τὴ φύση του νὰ εἶναι πολὺ θρησκευτικὸς τύπος. Οἱ ἄθεοι μαρξιστὲς εἶναι μεγάλοι πιστοί. […]

 

Νικόλαος Μπερντιάεφ, Ἀλήθεια και Ἀποκάλυψη, εἰσαγωγὴ-μετάφραση-σημειώσεις Χρήστου Μαλεβίτση, ἐκδ. Ἁρμός

ἡ διαύγεια τοῦ νιτσεϊκοῦ ἀντίχριστου

 

· Σὲ ὁλόκληρη τὴν ψυχολογία τοῦ «Εὐαγγελίου» λείπει ἡ ἔννοια τῆς ἐνοχῆς καὶ τῆς τιμωρίας· τὸ ἴδιο καὶ ἡ ἔννοια τῆς ἀνταμοιβῆς. Ἡ «ἁμαρτία», κάθε σχέση ἀπόστασης μεταξὺ Θεοῦ καὶ ἀνθρώπου ἐξαλεί
φεται - ἀκριβῶς αὐτὸ εἶναι οἱ «καλὲς εἰδήσεις». Δὲν δίνονται ὑποσχέσεις γιὰ τὴ μακαριότητα, αὐτὴ δὲν ἐξαρτᾶται ἀπὸ ὅρους: εἶναι ἡ μοναδικὴ πραγματικότητα – τὰ ὑπόλοιπα εἶναι σημάδια γιὰ νὰ μιλοῦμε γι’ αὐτήν…

· Ἡ «βασιλεία τῶν οὐρανῶν» εἶναι μιὰ κατάσταση τῆς καρδιᾶς - ὄχι κάτι ποὺ ἔρχεται «πάνω ἀπὸ τὴ γῆ» ἢ «μετὰ τὸν θάνατο».

· ὁ αὐθεντικός, ὁ πρωταρχικὸς χριστιανισμὸς θὰ εἶναι δυνατὸς σὲ ὅλες τὶς ἐποχές… Ὄχι μιὰ πίστη, ἀλλὰ μιὰ πρακτική, προπαντὸς ἕνα «νά-μήν-κάνεις-πολλά», νὰ εἶσαι ἀλλιῶς…

· Ἡ ἠθικὴ εἶναι ὁ καλύτερος τρόπος γιὰ νὰ σέρνεις ἀπὸ τὴ μύτη τὴν ἀνθρωπότητα.

 

Φρίντριχ Νίτσε, Ὁ Ἀντίχριστος, μτφρ. Ζήσης Σαρίκας, ἐκδ. Πανοπτικὸν

«Ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶχε δίκιο»

 

    […] δὲν εἶπε ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς στοὺς μαθητές του: «Μὴν μαζεψεις γιὰ τὸν ἑαυτό σου θησαυροὺς πάνω στὴ γῆ, γιατὶ ἐκεῖ ποὺ εἶναι ὁ θησαυρός σου ἐκεῖ θὰ εἶναι πάντα καὶ ἡ καρδιά σου» καὶ «Εὐκολότερο εἶναι νὰ περάσει ἀπὸ τὸ μάτι μιᾶς βελόνας ἕνα χοντρὸ σκοινὶ παρὰ νὰ μπεῖ στὸ βασίλειο τοῦ Θεοῦ ἕνας πλούσιος»; (Μπορῶ πολὺ καλὰ νὰ φανταστῶ τὴν ἔκφραση στὶς φάτσες τῶν εὐσεβῶν μας καὶ πλούσιων ἀστῶν προτεσταντῶν τῆς Ἀγγλίας, τῆς Ἀμερικῆς, τῆς Γερμανίας καὶ Ἑλβετίας, ὅταν διαβάζουν αὐτὲς τὶς φράσεις τοῦ Εὐαγγελίου, ποὺ εἶναι τόσο κατηγορηματικὲς καὶ δυσάρεστες γι’ αὐτούς).

Ἡ παραγωγὴ τοῦ πλούτου εἶναι κατ’ ἀνάγκην κοινωνικὴ πράξη καὶ ἀσυμβίβαστη μὲ τὴν προσωπικὴ σωτηρία. Ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶχε δίκιο: ἡ ἐπιθυμία γιὰ ὑλικὰ πλούτη καὶ ἡ σωτηρία τῆς ἀθάνατης ψυχῆς εἶναι ἀπόλυτα ἀσυμβίβαστες, καὶ ἂν κανεὶς πιστεύει στὴν ἀθανασία τῆς ψυχῆς, δὲν εἶναι καλύτερο νὰ ἀποποιηθεῖ τὴν ἄνεση καὶ τὴν πολυτέλεια ποὺ τοῦ παρέχει ἡ κοινωνία καὶ νὰ ζεῖ μόνο μὲ ρίζες, ὅπως ἔκαναν οἱ ἅγιοι ἐρημῖτες, προσπαθώντας νὰ σώσουν τὶς ψυχές τους ἐσαεί, ἀπὸ τὸ νὰ ἀπωλέσει τὴν ψυχή του, ὡς τίμημα γιὰ μερικὰ χρόνια ὑλικῶν ἀπολαύσεων; Ὁ ὑπολογισμὸς αὐτὸς εἶναι τόσο ἁπλός, τόσο φανερὰ σωστός, ποὺ μᾶς ὑποχρεώνει νὰ σκεφτοῦμε ὅτι οἱ εὐσεβεῖς καὶ πλούσιοι ἀστοί, οἱ τραπεζῖτες, βιομήχανοι καὶ ἔμποροι, ποὺ κάνουν τόσο θαυμάσια δουλειὰ μὲ μέσα τόσο γνωστά, καὶ ποὺ συνεχίζουν νὰ ἐπαναλαμβάνουν τὶς ρήσεις τῶν Εὐαγγελίων, παραιτοῦνται ἀπὸ τὴν ἀθανασία τῆς ψυχῆς, ἀφήνοντάς την γενναιόδωρα στὸ προλεταριᾶτο, ἐνῶ οἱ ἴδιοι ταπεινὰ κρατοῦν γιὰ τὸν ἑαυτό τους αὐτὰ τὰ μίζερα ὑλικὰ ἀγαθὰ ποὺ μαζεύουν πάνω σ’ αὐτὴ τὴ γῆ.

 

Μιχαὴλ Μπακούνιν, Φιλοσοφία-Θρησκεία-Ἠθική, μτφρ. Ζήσης Σαρίκας, ἐκδ. Πανοπτικόν