οἱ λεύτεροι τὸν θάνατο τὸν χορεύουνε

 

ὁλοκληρωτισμός - λογικὸς καὶ βελούδινος

 

Βυθόμετρο - Μαρία Πασσαλῆ

 Συλλαμβάνοντας βαθύτερα ἀπ’ ὅλους τοὺς συγγενεῖς του συγγραφεῖς τὴν οὐσία τοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ, ὁ Ζαμιάτιν ἐστιάζει ἀπευθείας στὴν καρδιά του: τὴν ἐργαλειακὰ ὀρθολογική, τεχνοεπιστημονική του φύση. Ὡς κοινωνικὸ ἰδεῶδες τοῦ ἀπόλυτου ἑτεροκαθορισμοῦ, ἑνὸς ἀπεριόριστου προγραμματισμοῦ τῶν ἀντιδράσεων καὶ τῶν συμπεριφορῶν ποὺ δὲν ἀνέχεται τὸ παραμικρὸ ἴχνος αὐθορμητισμοῦ καὶ ζωτικῆς ἀταξίας, ὁ ὁλοκληρωτισμὸς βρίσκει τὸ ἀρχέτυπό του στὴν ἴδια τὴ λογικὴ/μαθηματικὴ τάξη, στὸν ἀνόργανο κόσμο τῶν καθαρῶν μαθηματικῶν. […]

Διορατικὰ μᾶς λέει ὅτι δὲν πρέπει νὰ σκεφτόμαστε τὸν ὁλοκληρωτισμὸ μὲ ὅρους δικτατορίας, ὠμῆς καταστολῆς καὶ βίαιης ἐξωτερικῆς καταπίεσης –στοιχεῖα τὰ ὁποῖα, ἐὰν ὑπάρχουν, εἶναι μᾶλλον ἐνδείξεις τοῦ δοκιμαστικοῦ του χαρακτήρα‒ ὅσο μὲ ὅρους ἐπιστημονικὰ μεθοδευμένης ἐξάλειψης τῆς ἐσωτερικότητας στὴν ὁποία θὰ μποροῦσε νὰ ριζώσει ἡ παραμικρὴ δύναμη ἀντίστασης. Καὶ αὐτὸ μοιάζει νὰ σημαίνει ὅτι ὅρος δυνατότητας τοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ, ἢ στοιχεῖο τοῦ ὁρισμοῦ του, εἶναι ἀκριβῶς ἡ ἀδυναμία νὰ τὸν ἀντιληφθοῦν ὡς τέτοιον τὰ θύματά του: ζεῖς πραγματικὰ σὲ ὁλοληρωτικὸ καθεστὼς ἐὰν καὶ μόνο ἐὰν δὲν μπορεῖς νὰ σκεφτεῖς ὅτι ζεῖς σὲ ὁλοκληρωτικὸ καθεστώς!

 

Φώτης Τερζάκης, Ὁ ἀναρχισμὸς στὸν κομμουνισμό, Ἐμμένοντας στὴν ἐπαναστατικὴ ἀνάγκη, ἐκδ. Πανοπτικόν, Θεσσαλονίκη 2014

«Εἶμαι ἄνθρωπος, σημαίνει…»

 

    Εἶμαι ἄνθρωπος, σημαίνει τείνω νὰ εἶμαι Θεός, ἤ, ἂν προτιμᾶτε, ὁ ἄνθρωπος συγκροτεῖται θεμελιωδῶς σὰν ἐπιθυμία νὰ εἶναι Θεός. […]

Ἡ ἀνθρώπινη πραγματικότητα εἶναι καθαρὴ προσπάθεια νὰ γίνει Θεός, χωρὶς νὰ διαθέτει κάποιο δεδομένο ὑφεστὼς αὐτῆς τῆς προσπάθειας, χωρὶς νὰ ὑπάρχει τίποτα ποὺ νὰ προσπαθεῖ μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο. Ἡ ἐπιθυμία ἐκφράζει αὐτὴ τὴν προσπάθεια.

[…] Ἔτσι ἡ ἐλευθερία μου συνιστᾶ ἐκλογὴ νὰ εἶμαι Θεὸς καὶ ὅλες μου οἱ πράξεις, ὅλα μου τὰ σχέδια, ἐκδηλώνουν αὐτὴ τὴν ἐκλογὴ καὶ τὴν ἀντανακλοῦν μὲ μύριους τρόπους, διότι εἶναι μιὰ ἀπειρία τρόπων νὰ εἶναι καὶ τρόπων νὰ ἔχει.

 

Ζάν - Πὼλ Σάρτρ, Τὸ Εἶναι καὶ τὸ Μηδέν, μτφρ. Κωστῆς Παπαγιώργης, ἐκδ. Παπαζήση, Ἀθήνα 2007

 

Πίσω ἀπὸ τὶς μασκαρεμένες λέξεις

 

    

«Σας θυμίζω ότι η χώρα μας έχει ένα από τα πιο υπερσυγκεντρωτικά εκπαιδευτικά συστήματα στην Ευρώπη. Αυτό το αλλάζουμε και θα το αλλάξουμε προσεχώς και με ένα άλλο νομοσχέδιο, στο οποίο αποκεντρώνουμε διαρκώς εξουσίες». (Ν. Κεραμέως)

    «Η Παιδεία έχει ανάγκη από πιο αυτόνομα και δημιουργικά σχολεία. Με μεγαλύτερη ελευθερία στην οργάνωση, στη διαχείριση πόρων, στην επιλογή διδακτικού προσωπικού, στην κατάρτιση προγράμματος σπουδών. Να ξεφύγουμε από την τυραννία του ωρολογίου προγράμματος… και αξιολόγηση παντού». (Κ. Μητσοτάκης)

    Μιὰ ἐκ τῶν πλέον χαρακτηριστικῶν διαφορῶν μεταξὺ αυταρχισμοῦ καὶ δημοκρατίας εἶναι οἱ μασκαρεμένες λέξεις. Σὲ βαθμὸ μάλιστα ὥστε αὐτὸς ποὺ δὲν ἔχει σχέση μὲ τὴ σχολιαζόμενη πραγματικότητα (ἐν προκειμένω τοῦ σχολείου) νὰ πιστεύει ὅτι σὲ λίγο θὰ ζήσουμε στὴν ἐκπαίδευση τὴν οὐτοπία σχεδὸν τῆς ἀπόλυτης ἐλευθερίας καὶ αὐτοπραγμάτωσης…

    Ἡ λεγόμενη «ἀποκέντρωση» τῶν ἐξουσιῶν δὲν εἶναι παρὰ ἡ εἰσαγωγὴ τῶν πλέον ἐξουσιαστικῶν ἀντιλήψεων καὶ πρακτικῶν τῆς ἀνενδοίαστα πιὰ εἰσαγωγῆς τῆς ἐπιχειρηματικῆς λογικῆς στὰ σχολεῖα. Στὰ ἐκπαιδευτήρια-μαγαζιὰ τὸ τελευταῖο ποὺ ἐνδιαφέρει εἶναι ἡ ὁλόπλευρη μόρφωση, ἡ ἱκανὴ νὰ προσφέρει τὶς στοιχειώδεις προϋποθέσεις τῆς κριτικῆς ἀνάπτυξης τῶν μαθητῶν/-τριῶν μὲ ἀντανακλαστικὰ ἀνυποχώρητης δημοκρατικῆς εὐαισθησίας καὶ ἀλληλεγγύης. Στὰ ἐκπαιδευτήρια- προθάλαμους τῶν ἀναλώσιμων καὶ ἐκμεταλλεύσιμων ὑπερεξειδικευμένων - ἀνειδίκευτων θὰ ἐκπαιδευτεῖ ἡ πρώτη ὕλη τῆς ἀδηφάγου ἀγορᾶς.

    Ὅσο γιὰ τὴν περιλάλητη «αὐτονομία» τῆς σχολικῆς μονάδας οἱ αὐταπάτες ἔχουν ἤδη ἀρχίσει νὰ ξηλώνονται μὲ θόρυβο (ἐν πολλοῖς ὅμως σὲ ὦτα μὴ ἀκουόντων…). «Αὐτονομία» σημαίνει παραίτηση τῆς πολιτείας ἀπὸ τὶς συνταγματικὲς ὑποχρεώσεις της γιὰ καθολική, δωρεάν, δημόσια ἐκπαίδευση, ασφυγκτικὴ ἐξάρτηση ἀπὸ ἐξωεκπαιδευτικὰ ἰδιωτικὰ κέντρα καὶ φορεῖς, ποὺ θὰ τὴν ὑποκαταστήσουν. Ἡ δὲ πολύφερνη νύφη - «αξιολόγηση» θὰ ἀξιολογεῖ ἀκριβῶς τὸν βαθμὸ καὶ μόνο προσαρμογῆς τῆς ἐκπαιδευτικῆς κοινότητας στὰ νέα ἤθη καὶ κελεύσματα τῶν ἰδιωτῶν χορηγῶν.

    Κι ἂν ὅλα αὐτὰ φαντάζουν σὲ κάποιους συνδικαλιστικὲς ἐμμονὲς πρὸς διαφύλαξη τῶν κεκτημένων μιᾶς τεμπέλικης ἀκινησίας, ἂς ἐνημερωθοῦν ὅτι ἡ ἀπλήρωτη ἐργασία τῶν ἐκπαιδευτικῶν τὰ ἀπογεύματα ξεκίνησε «ἐθελοντικὰ» στὸ ὄνομα τῶν ὁμίλων εκπαίδευσης καὶ μὲ δόλωμα τὴ μοριοδότηση στὴν ἐπικείμενη ἀξιολόγηση! Πρὸς ἐπίρρωσιν ὅλων τῶν παραπάνω…

Ἀνδρέας Βιτούλας

γεν. γραμματέας ΕΛΜΕ Καστοριᾶς

ὁ ἀντικοινωνικὸς χαρακτήρας τῆς ἰδιοκτησίας

 

Γιῶργος Σικελιώτης - Οἰκογενειακὸ

Ξενομερίτες εἴμαστε καὶ περαστικοὶ ἀπὸ τὴ γῆ. Ὅσο δὲ γιὰ τὸ «δικό μου» καὶ τὸ «δικό σου» εἶναι μόνο ψιλὰ λόγια, ποὺ δὲν ἰσχύουν στὴν πραγματικότητα. Κι ἂν ίσχυρίζεσαι ὅτι ἡ οἰκία σου εἶναι δική σου, εἶναι λόγος ἄνευ περιεχομένου. Διότι καὶ ὁ ἀέρας καὶ ἡ γῆ καὶ ἡ ὕλη εἶναι τοῦ Δημιουργοῦ, ἀκόμα κι ἐσὺ ποὺ κατασκεύασες ὅλα αὐτὰ καὶ τὰ πάντα. Κι ἂν ἡ χρήση εἶναι δική σου, ἀλλὰ κι αὐτὴ εἶναι ἀβέβαιη, ὄχι μόνο λόγῳ τοῦ θανάτου, ἀλλὰ καὶ λόγω τῶν εὐμετάβλητων συνθηκῶν τῆς ζωῆς. Αὐτὰ λοιπόν, ἀφοῦ τὰ συνειδητοποιήσουμε καλά, ἂς φιλοσοφήσουμε καὶ θὰ εἴμαστε διπλὰ κερδισμένοι. […]

Κοινὰ εἶναι (τὰ ἀγαθὰ) τὰ δικά σου καὶ τοῦ συνανθρώπου σου, ὅπως κοινὸς εἶναι ὁ ἥλιος, καὶ ὁ ἀέρας καὶ ἡ γῆ καὶ ὅλα τὰ ἄλλα. Καὶ ὅπως ἀκριβῶς ὅ,τι ἰσχύει γιὰ τὸ σῶμα μας, στὸ ὁποῖο τὰ πάντα εἶναι τοῦ σώματος ὁλόκληρου ἀλλὰ καὶ κάθε μέλους χωριστά, τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ τὴ χρήση τῶν χρημάτων: δηλαδὴ ἡ ἰδιοποίηση ἀπὸ ἕνα μέλος καταστρέφει τὴ ζωή.

Καὶ γιὰ νὰ γίνω σαφέστερος· […] ὅπως εἶναι κακὸ ἡ κοιλία νὰ κατέχει ἀποκλειστικὰ τὶς τροφὲς καὶ νὰ μὴ τὶς διανέμει στὰ ὑπόλοιπα μέλη, βλάπτοντας ὁλόκληρο τὸ σῶμα, ἴδια εἶναι καὶ ἡ κακία τῶν πλεονεκτῶν: νὰ κατακρατοῦν δηλαδὴ ὅ,τι διαθέτουν μόνο γιὰ τὸν ἑαυτό τους. Αὐτὸ καταστρέφει καὶ τοὺς ἑαυτούς τους καὶ τοὺς ἄλλους.

 

ἅγ. Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Ὁμιλία Ι´ εἰς τὴν Α´ πρὸς Κορινθίους

πρώιμος χριστιανισμὸς και ἐργατικὸ κίνημα

 

Ἡ ἱστορία τοῦ πρώτου Χριστιανισμοῦ ἔχει σημαντικὰ σημεῖα ὁμοιότητας μὲ τὸ σύγχρονο ἐργατικὸ κίνημα. Ὅπως τὸ τελευταῖο, ὁ Χριστιανισμὸς ἦταν ἀρχικὰ ἕνα κίνημα τῶν καταπιεζομένων: πρωτοεμφανίστηκε σὰν θρησκεία τῶν δούλων καὶ τῶν χειραφετημένων δούλων, τοῦ φτωχοῦ λαοῦ ποὺ εἶχε στερηθεῖ κάθε δικαιώματος, τῶν λαῶν ποὺ εἶχαν ὑποταχθεῖ ἢ διασκορπιστεῖ ἀπὸ τὴ Ρώμη. Τόσο ὁ Χριστιανισμὸς ὅσο καὶ ὁ ἐργατικὸς σοσιαλισμὸς κηρύσσουν τὴν προσεχῆ σωτηρία ἀπὸ τὴ δουλεία καὶ τὴν ἀθλιότητα. […]

Πραγματικά, ὁ ἀγώνας ἐνάντια σ’ ἕνα κόσμο ποὺ ἀρχικὰ ἦταν ἀνώτερος σὲ δύναμη καὶ ταυτόχρονα ἐνάντια στοὺς ἴδιους τοὺς ἀνακαινιστές, εἶναι κοινὸς στοὺς πρώτους Χριστιανοὺς καὶ τοὺς Σοσιαλιστές. […]

Τὶ εἴδους ἄνθρωποι ἦσαν οἱ πρῶτοι στρατολογημένοι Χριστιανοί; Κύρια εἶχαν στρατολογηθεῖ ἀπὸ τοὺς «ἐργαζόμενους καὶ ἐπιβαρυμένους», μέλη τῶν κατώτερων στρωμάτων τοῦ λαοῦ, ποὺ εἶχαν γίνει ἐπαναστατικὸ στοιχεῖο. […]

Ἡ φορολογικὴ πίεση καὶ ἡ ἀνάγκη γιὰ χρήματα ποὺ προκαλοῦσε σὲ περιοχὲς ὅπου κυριαρχοῦσε μονάχα ἢ κυρίως ἡ φυσικὴ οἰκονομία, βύθιζε τοὺς χωρικοὺς σ’ ἀκόμα βαθύτερη δουλεία στοὺς τοκογλύφους, δημιουργοῦσε μεγάλες περιουσιακὲς διαφορές, ποὺ ἔκαναν τὸν πλούσιο πλουσιώτερο καὶ ἀπογύμνωνε τέλεια τὸν φτωχό. Κάθε ἀπόπειρα ἀντίστασης ἀπομονωμένων μικρῶν φυλῶν ἢ πόλεων, στὴ γιγαντιαία Ρωμαϊκὴ παγκόσμια δύναμη ἦταν χωρὶς ἐλπίδα. Ποῦ ὑπῆρχε ἡ διέξοδος, ἡ σωτηρία, γιὰ τοὺς ὑπόδουλους, τοὺς καταπιεζόμενους καὶ ἐξαθλιωμένους, μιὰ διέξοδος κοινὴ γιὰ ὅλες αὐτὲς τὶς ἀνθρώπινες ὁμάδες ποὺ τὰ συμφέροντά τους ἦσαν ἀμοιβαία ξένα ἢ κι ἀκόμα ἀντιτιθέμενα; Κι ὅμως ἔπρεπε νὰ βρεθεῖ ἕνα μεγάλο ἐπαναστατικὸ κίνημα ποὺ νὰ τοὺς ἀγκαλιάσει ὅλους αὐτούς. 

Ἡ διέξοδος εἶχε βρεθεῖ πράγματι.

 

Φρειδερίκου Ἔνγκελς, Σχετικὰ μὲ τὴν ἱστορία τοῦ πρώτου Χριστιανισμοῦ