Παρασκευή 28 Ιουλίου 2017

ὑποβιβασμὸς στὴν ἐθνότητα

[…] Πρέπει νὰ ἔχουμε τὴ συνείδηση τοῦ Χριστοῦ, ποὺ φέρει μέσα Του ὁλόκληρο τὸν κόσμο· σ’ αὐτὸ ἔγκειται ἡ καθολικότητα τῆς ἀνθρωπίνης ὑποστάσεως. Ὁ λόγος τοῦ Χριστοῦ «οὐ δέδεται», δὲν ἔχει ὅρια.
Ἄν, ὅπως ὁμολογοῦμε στὸ Σύμβολο τῆς πίστεως, ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ ἀληθινὸς Θεός, ὁ Σωτήρας τοῦ κόσμου, ὁ Δημιουργὸς τοῦ σύμπαντος -«δι’ Οὗ τὰ πάντα ἐγένετο»-, πῶς μποροῦμε νὰ συμβιβάσουμε αὐτὴ τὴ θεωρία μας μὲ τὴν ἰδέα τῆς ἐθνικότητας, τοῦ τόπου, τῆς ἐποχῆς…;
Δὲ γνωρίζω Χριστὸ Ἕλληνα, Ρῶσο, Ἄγγλο, Ἄραβα… Ὁ Χριστὸς εἶναι γιὰ μένα τὸ πᾶν, τὸ ὑπερκόσμιο Εἶναι.
Στὴ Γραφὴ ἀναφέρεται συχνὰ ὅτι ὁ Χριστὸς πέθανε γιὰ ὅλο τὸν κόσμο, γιὰ τὶς ἁμαρτίες ὅλων τῶν ἀνθρώπων. Μόλις περιορίσουμε τὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, μόλις τὸ κατεβάσουμε στὸ ἐπίπεδο τῶν ἐθνοτήτων, χάνουμε τὸ πᾶν καὶ βυθιζόμαστε στὸ σκοτάδι. Τότε ἀνοίγει ὁ δρόμος πρὸς τὸ μίσος ἀνάμεσα στὰ ἔθνη, πρὸς τὴν ἔχθρα μεταξὺ τῶν κοινωνικῶν ὁμάδων. […]


Ἀρχιμ. Σωφρονίου Σαχάρωφ, Περὶ πνεύματος καὶ ζωῆς, ἐκδ. Ἱ. Μ. Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας, 1995

Κυριακή 23 Ιουλίου 2017

τὸ ἀπελευθερωτικὸ ἦθος τῆς Βασιλείας

Θανάσης Τσίγκος
[…] Αὐτὸ ποὺ τελικὰ μᾶς προτείνει τὸ Εὐαγγέλιο εἶναι κάτι παραπάνω ἀπὸ μιὰ σειρὰ ἐντολῶν τὶς ὁποῖες ὀφείλουμε νὰ ἀκολουθήσουμε· εἶναι ἕνας τρόπος ζωῆς ὁλότελα καὶ ἀνατρεπτικὰ νέος ποὺ προαναγγέλλει τὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἕνας καινούργιος τρόπος νὰ ζεῖ κανεὶς σὲ κοινωνία μὲ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀνθρώπους, μιὰ διαφορετικὴ κλίμακα ἀξιῶν ποὺ κορυφώνεται στὴν ἀγάπη καὶ τὴν κένωση τοῦ ἐγώ. Σὲ αὐτὸν τὸν καινὸ βίο, ποὺ ἀναγγέλθηκε μὲ τὸ κήρυγμα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, οἱ «τυφλοὶ ξαναβλέπουν, καὶ [οἱ] κουφοὶ ἀκοῦν, [οἱ] νεκροὶ ἀνασταίνονται καὶ [οἱ] φτωχοὶ ἀκοῦνε τὸ χαρμόσυνο ἄγγελμα» (Μτ 11:5), γι’ αὐτὸ καὶ ὅταν οἱ πιστοὶ παίρνουν στὰ σοβαρὰ τὴν πίστη τους, δὲν διστάζουν νὰ μοιραστοῦν τὰ ὑλικὰ ἀγαθὰ καὶ νὰ παραιτηθοῦν ἀπὸ τὴν ἰδιωτική τους περιουσία (Πρξ 4:32-35). Σὲ αὐτὴ τὴν προοπτική, τὰ σχετικὰ μὲ τὴν καταδίκη τῶν πλουσίων καὶ τῆς τοκογλυφίας ἢ μὲ τὴν ἐνθάρρυνση γιὰ δανεισμὸ δίχως τὴν προσμονὴ ἐπιστροφῆς τοῦ δανεισθέντος ποσοῦ χωρία, δὲν ἀποτελοῦν ἐξαίρεση ἀνάμεσα στὰ καινοδιαθηκικὰ κείμενα, ἀλλὰ ἀποτελοῦν κατ’ ἐξοχὴν χαρακτηριστικὰ τοῦ καινοῦ βίου τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, τοῦ καινοῦ ἤθους τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς κοινοκτημοσύνης. Στὴν προοπτικὴ ποὺ ἀνοίγει ἡ Βασιλεία αὐτὴ ἡ ἀγάπη συνιστᾶ τὸ ὑπέρτατο κριτήριο, ἕνα κριτήριο πολὺ ἀνώτερο ἀπὸ κάθε εἴδους θρησκευτική, τελετουργικὴ ἢ νομικὴ τυπολατρία, ὅπως μᾶς τὸ ὑπενθυμίζει καὶ τὸ 25ο κεφάλαιο τοῦ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγελίου, ὅπου ἡ ὑπεράσπιση τῶν φτωχῶν, τῶν ξένων ἢ τῶν φυλακισμένων, μὲ μία φράση τῶν θυμάτων τῆς Ἱστορίας, μαρτυρεῖ γιὰ τὴν ἀληθινὴ πιστότητα τοῦ πιστοῦ στὴ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, καθὼς στὸ πρόσωπο τῶν θυμάτων αὐτῶν εἰκονίζεται ὁ ἴδιος ὁ Θεός, ὁ κατ’ ἐξοχὴν ἄλλος: «Σᾶς βεβαιώνω ὅτι ἀφοῦ τὰ κάνατε αὐτὰ γιὰ ἕναν ἀπὸ τοὺς ἄσημους ἀδελφούς μου, τὰ κάνατε γιὰ μένα» (Μτ 25:40). Συναντοῦμε ἐδῶ τὴ συνέχεια τῆς πλούσιας προφητικῆς καὶ ἐλεήμονος παράδοσης τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καὶ τὴ μέριμνα ποὺ αὐτὴ ἐκφράζει γιὰ τὴν προστασία καὶ υπεράσπιση τῶν φτωχῶν, τῶν ξένων, τῶν χηρῶν καὶ τῶν ὀρφανῶν, ὅπως καὶ τῶν θυμάτων κάθε εἴδους ἀδικίας. […]


Παντελὴς Καλαϊτζίδης, Εὐαγγελικὸ ἦθος καὶ πολιτικὲς χρέους στὴ μετα-χριστιανικὴ Εὐρώπη, μτφρ. Σοφία Κουνάβη, περ. Σύναξη, τ. 129, Ἰανουάριος-Μάρτιος 2014

Παρασκευή 14 Ιουλίου 2017

ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης γιὰ τὴ «χριστιανικὴ» ἀδικία

[…] Ἂν οἱ δοῦλοι καθ’ ὑπόθεσιν κλέπτουν ἀπὸ τοὺς αὐθέντες των, τοῦτο ἔχει ὑπομονήν· διότι αὐτοὶ ἔχουσι κἄποιον φαινόμενον δίκαιον· ἐπειδὴ οἱ αὐθένται αὐτῶν καὶ μάλιστα ὅταν τύχουν φιλάργυροι δὲν τοὺς ἀναπαύουν οὐδὲ τοὺς εὐχαριστοῦν, ἀλλὰ καὶ πολλάκις τοὺς δέρνουν καὶ ἱμάτια ἀρκετὰ δὲν τοὺς κατασκευάζουν καὶ μὲ αὐτάρκειαν δὲν τοὺς τρέφουν. Μὰ ἐσεῖς οἱ τεχνῖται ποῖον δίκαιον ἔχετε νὰ κλέπτετε ἀπὸ τοὺς πτωχοὺς ἢ τοὺς πλουσίους; […] Ὑπερβαίνουν ὅμως καὶ τοὺς καπήλους καὶ τοὺς πραγματευτὰς εἰς τὰς κλεψίας καὶ ἁρπαγὰς καὶ ἀδικίας οἱ πρωτομαΐστορες τῶν ρουφετίων καὶ ἐκεῖνοι ὅπου ἐξουσιάζουν τὰ χωράφια καὶ ἀμπέλια καὶ περιβόλια καὶ τὰ ἄλλα ὑποστατικὰ εἰς τὰ ὁποῖα ἔχουν ἄλλους καὶ τὰ δουλεύουν. Διότι οἱ μὲν πρωτομαΐστορες καθήμενοι ἀργοὶ καὶ μηδὲν δουλεύοντες ἀποκτοῦν καὶ κερδίζουν ἀπὸ τοὺς κόπους καὶ τοὺς ἱδρῶτας τῶν μαθητῶν καὶ συντρόφων τους· ἐκεῖνοι δὲ οἱ πτωχοὶ καὶ ταλαίπωροι ὅπου δουλεύουν, μένουν ὑστερημένοι· οἱ δὲ οἰκοκυροὶ πάλιν ὅπου ἔχουν τὰ ὑποστατικὰ κατατρώγουν καθημερινῶς τοὺς δυστυχεῖς γεωργοὺς ὅπου δουλεύουν τὰ χωράφια καὶ ἀμπέλια των, τοὺς ἀγγαρεύουν ἀπανθρώπως μὲ ἀγγαρείας παντοτεινὰς καὶ ἀνυποφόρους· μεταχειρίζονται τὰ σώματά των ὡσὰν ἄλογα ζῶα μᾶλλον εἰπεῖν, ὡσὰν ἀναισθήτους πέτρας· τοὺς ἔχουν ὡσὰν ἀγορασμένους δούλους καὶ σκλάβους καὶ φέρονται πρὸς αὐτοὺς μὲ περισσοτέραν σκληρότητα παρὰ ὅπου ἐφέρετο ὁ Φαραὼ πρὸς τοὺς σκλαβωμένους Ἑβραίους εἰς τὴν Αἴγυπτον. […] οἱ γεωργοὶ ἐκεῖνοι ἢ οἰκοκυροὶ τῶν ὑποστατικῶν, ὅπου δὲν ἀφήνουν τοὺς ξένους καὶ τὰ ὀρφανὰ καὶ τὰς χήρας καὶ τοὺς ἄλλους πτωχοὺς νὰ μαζώξουν ἀπὸ τὰ στάχυα τῶν θερισμένων χωραφίων τους ἢ ἀπὸ τὰ σταφύλια ὅπου μένουν ἀπὸ τὰ τρυγημένα ἀμπέλια των ἢ ἀπὸ τὰς ἐλαίας καὶ τοὺς ἄλλους καρποὺς καὶ πωρικὰ τῶν μαζωμένων δένδρων τους, καὶ αὐτοὶ παρομοίως φονεῖς γίνονται καὶ αἵματα χύνουσι· διότι ὑστεροῦν τὴν τροφὴν τῶν ξένων καὶ ὀρφανῶν καὶ χηρῶν καὶ πτωχῶν […]


Ἁγίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου, Χρηστοήθεια τῶν χριστιανῶν, Λόγος Η´, Διαλαμβάνων ὅτι ὅλοι οἱ Χριστιανοὶ τεχνῖται πρέπει κατὰ Θεὸν καὶ χωρὶς καμμίαν κακίαν νὰ δουλεύουν τὰς τέχνας των, ἐκδ. Βασ. Ρηγόπουλου, Θεσσαλονίκη 1999  

Σάββατο 8 Ιουλίου 2017

Σάρκωση καὶ ἰμπεριαλισμὸς

[…] Ὁ κλασικὸς ἰμπεριαλισμὸς εἶναι τόσο κραυγαλέος καὶ τόσο ὠμός, ποὺ ἡ ρηματικὴ καταδίκη του δὲν εἶναι δύσκολη ὑπόθεση, ίδίως ἀπὸ ὅσους ζοῦν ἔξω ἀπὸ τὸν χορό, τοπικὰ καὶ χρονικά. Ἀκριβῶς, ὅμως, αὐτὴ ἡ εὐκολία δὲν πρέπει νὰ λειτουργήσει σὰν εὐσεβὲς λεξοτανὶλ ποὺ θὰ μᾶς χαρίζει ἕναν προμελετημένο ὕπνο τοῦ δικαίου. Ἄν, γιὰ παράδειγμα, δὲν εἰσβάλλεις μὲν σὲ μιὰ χώρα μὲ τὰ ἐθνικὰ στρατεύματά σου, ἀλλὰ στηρίζεις ἰδεολογικά, οἰκονομικά, κ.λ.π. ἐπ’ ἀμοιβαιότητι τοὺς ἀποικιοκράτες καὶ τοὺς ἀχυρανθρώπους τους, πόσο μπορεῖς νὰ νίπτεις τὰς χεῖρας σου στὸ νερὸ τοῦ ἐνδόξου παρελθόντος σου; Δὲν ἀσκεῖς, ἄραγε, ἰμπεριαλισμὸ νέου τύπου ὅταν δὲν μπορεῖς νὰ φανταστεῖς τὴν ἐκκλησία ἔξω ἀπὸ τὸν πολιτισμικό σου ὀρίζοντα καὶ ὅταν, συνακόλουθα, κατανοεῖς καὶ ἐνεργεῖς τὴν ἱεραποστολὴ ὡς ἐξαγωγὴ τοῦ ἐθνικοῦ σου πολιτισμοῦ, ὅταν θέλεις νὰ μετατρέψεις τοὺς Ἀφρικανοὺς σὲ Ἕλληνες ἐπὶ παντὸς ἐπιπέδου (ἐκκλησιαστικῆς ζωγραφικῆς, τρόπου ψαλμώδησης, δόμησης τῆς λειτουργίας, ἱερατικῶν ἀμφίων καὶ -τὸ σποιυδαιότερο- τρόπου θεολόγησης) καὶ ὅταν μαζὶ μὲ τὰ εἰκονάκια καὶ τὶς καραμέλλες τοὺς μοιράζεις ἑλληνικὲς σημαῖες καὶ συνδέεις τὴν ὀρθοδοξία τους μὲ τὴν 28η Ὀκτωβρίου; Ἂς μποῦμε τουλάχιστον στὸν κόπο νὰ διερωτηθοῦμε μήπως γινόμαστε μικροϊμπεριαλιστὲς καὶ νεοαποικιοκράτες μέσῳ ἄλλων, ἐκσυγχρονισμένων καὶ εἰρηνόμορφων ὁδῶν. Δὲν ζοῦμε στὴν ἐποχὴ τῆς Κομπανίας, ζοῦμε ὅμως στὴν ἐποχὴ τοῦ Μάρκετινγκ!
[…] Ὅταν ἡ Ἐκκλησία μίλησε γιὰ τὴ σάρκωση, τὴν ἀπερινόητη ἔλευση τοῦ Υἱοῦ, μίλησε γιὰ κένωση καὶ γιὰ ξενιτεία του.
Κένωση εἶναι νὰ εἶμαι πρόθυμος νὰ κενώσω τὴ λευκότητά μου, τὴν εὐρωπαϊκότητά μου καὶ τὸν ἐθνικισμό μου καὶ νὰ γίνω, λόγου χάρη, ἀφρικανὸς στὴν Ἀφρική, γιὰ νὰ οἰκοδομηθεῖ πραγματικὰ τοπικὴ ἐκκλησία, κι ὄχι ὑποκατάστημα κάποιου ἐθνικοῦ ἢ πολιτισμικοῦ κέντρου. […]
Ξενιτεία εἶναι κάτι πολὺ διαφορετικὸ ἀπὸ τὰ ταξίδια ἑνὸς μάνατζερ. Εἶναι νὰ δεχτῶ νὰ γίνω ξένος σ’ ἕναν ξένο τόπο, κι ἔτσι νὰ ζήσω στὸ πετσί μου τὴν ἀποξένωση καὶ τὴ διαίρεση τῆς ἀνθρωπότητας, κρατώντας ὅμως ταυτόχρονα τὴν πίστη ὅτι ὅλη ἡ οἰκουμένη εἶναι πατρίδα τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἀνθρώπου, ἀφοῦ «τοῦ Κυρίου εἶν’ ἡ γῆ καὶ ὅτι τὴ γεμίζει· ἡ οἰκουμένη κι ὅσοι μένουνε σ’ αὐτὴν» (Ψαλμ. 24 [23]:1). […]


Θανάσης Ν. Παπαθανασίου, Ἡ Ἐκκλησία γίνεται ὅταν ἀνοίγεται, ἡ ἱεραποστολὴ ὡς ἐλπίδα καὶ ὡς ἐφιάλτης, ἐκδ. Ἐν πλῷ, Ἀθήνα 2008, σ. 290-291·297-299    

Κυριακή 2 Ιουλίου 2017

ἐλευθεροκεντρικῶς

Φώτης Βάρθης
[…] ὁ βυζαντινὸς πολιτισμὸς διατηρεῖ τὸ ἐλευθεροκεντρικὸ πρόταγμα: Πιστεύει στὴν ἀτομικὴ αὐτεξουσιότητα καὶ διατηρεῖ τὸ σύστημα τῶν Κοινῶν, τὸ ὁποῖο τὴν ἐνσαρκώνει στὸ κοινωνικὸ καὶ στὸ πολιτικὸ πεδίο. Εἶναι δηλαδὴ ἑλληνικὸς πολιτισμός.
Τὸ ἐπιχείρημά μας γιὰ τὴν ἑλληνικότητα τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ στηρίζεται ἔτσι στὴν ἀποκλειστικὴ ταύτιση τῆς ἑλληνικότητας μὲ τὸ ἐλευθεροκεντρικὸ πρόταγμα καὶ στὴν ἀντίστοιχη ἀποκλειστικὴ διαφοροποίησή της ἀπὸ τὸ δεσποτισμὸ (τὸν ἀνατολικὸ καὶ τὸν δυτικὸ-φεουδαρχικό). Στὴ βάση αὐτή, ἀναιρεῖται πλήρως τὸ ἐπιχείρημα ὅτι ἡ χριστιανικότητα τοῦ Βυζαντίου ἀποκλείει τὴν ἑλληνικότητά του. Ὁ ἑλληνικὸς-ἐλευθεροκεντρικὸς χαρακτήρας τοῦ Βυζαντίου δὲν αἴρεται ἀπὸ τὴ λειτουργία τῶν προσωποκεντρικῶν ἑλκυστῶν, ποὺ τοῦ ἔχει ἐμφυτεύσει ὁ χριστιανισμός. Ἀπεναντίας: ἡ ἀπόλυτη ἐλευθερία, ἡ τροφοδοτούμενη ἀπὸ τὴν ἕλξη τοῦ χριστιανικοῦ προτύπου, ἑδραιώνει τὸ αὐτεξουσιαστικὸ κεκτημένο, ἐξασφαλίζοντας ἔτσι τὴ διατήρηση τῆς ἑλληνικότητας καὶ ἐπιπλέον τὴν ἀνάπτυξη τῆς οἰκουμενικῆς ἐλευθεροκεντρικῆς της δυναμικῆς καὶ ἄρα λειτουργικότητας.
Βεβαίως θὰ μπορούσαμε νὰ προσφύγουμε στὴν εὔκολη λύση: τὴν ἀπόδειξη τῆς ἑλληνικότητας τοῦ Βυζαντίου μὲ τὴν ἀδιαμφισβήτητη ἑλληνοφωνία του. Ὅπως, κατὰ κανόνα, συνηθίζει ἡ ἑλληνοκεντρικὴ διανόηση. Αὐτὸ ὅμως εἶναι μέγα λάθος, διότι ἡ ἐθνικότητα δὲν ὁρίζεται ἀπὸ τὴ γλώσσα. Ἡ ἀναγωγὴ τῆς ἑλληνικότητας στὴν ἑλληνοφωνία εἶναι ὄχι μόνο ἐννοιολογικὸ σφάλμα, ἀλλὰ καὶ ἀντίθετη στὰ ἱστορικὰ δεδομένα. Ἡ ἑλληνικὴ ἡγεμονία στὸ Βυζαντινὸ ἱστορικὸ σχῆμα ἀποδεικνύεται μόνο ἀπὸ τὸν ἐλευθεροκεντρικὸ χαρακτήρα τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ.  


Θεόδωρος Ἰ. Ζιάκας, Ὁ σύγχρονος μηδενισμός, μικρὴ ἀφήγηση γιὰ τὴ μοίρα τῆς ἐλευθερίας, ἐκδ. Ἁρμός, Ἀθήνα 2008