Τό... δραστικότερο ὄπιο τοῦ λαοῦ

 

    Δὲν ξέρω ποιὸς μὲ ἔβαλε σ’ αὐτὸν τὸν κόσμο, οὔτε τὶ εἶναι αὐτὸς ὁ κόσμος οὔτε τὶ εἶμαι ἐγὼ ὁ ἴδιος· βρίσκομαι σὲ μιὰ φριχτὴ ἄγνοια γιὰ ὅλα τὰ πράγματα· δὲν ξέρω τὶ εἶναι τὸ σῶμα μου, οἱ αἰσθήσεις μου, ἡ ψυχή μου κι αὐτὸ τὸ μέρος τοῦ ἑαυτοῦ μου ποὺ στοχάζεται αὐτὰ ποὺ λέω, σκέφτεται γιὰ ὅλα καὶ γιὰ τὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό του, μὴν ξέροντας τίποτα περισσότερο ἀπ’ ὅ,τι γιὰ τὰ ὑπόλοιπα. Βλέπω αὐτὲς τὶς τρομαχτικὲς διαστάσεις τοῦ σύμπαντος ποὺ μὲ περιβάλλουν καὶ βρίσκομαι δεμένος σὲ μιὰ γωνιὰ αὐτοῦ τοῦ πελώριου χώρου, δίχως νὰ ξέρω γιατὶ εἶμαι ριγμένος σ’ αὐτὸν τὸν τόπο κι ὄχι σὲ κανέναν ἄλλο οὔτε γιατὶ καθορίστηκε νὰ μοῦ δοθεῖ νὰ ζήσω αὐτὸν τὸν λίγο χρόνο σ’ αὐτὴ τὴ στιγμὴ κι ὄχι σὲ μιὰ ἄλλη ἀπὸ ὁλόκληρη τὴν αἰωνιότητα ποὺ προηγήθηκε καὶ ἀπ’ αὐτὴ ποὺ θὰ ἀκολουθήσει. Αὐτὸ ποὺ ξέρω ὅλο κι ὅλο εἶναι ὅτι θὰ πεθάνω ἀμέσως, ἀλλὰ αὐτὸ ποὺ ἀγνοῶ ἐξολοκλήρου εἶναι ὁ ἴδιος ὁ θάνατος ποὺ δὲν θὰ μποροῦσα νὰ τὸν ἀποφύγω. Ὅπως δὲν ξέρω ἀπὸ ποῦ ἔρχομαι, ἔτσι δὲν ξέρω ποῦ πηγαίνω· […]

Τίποτα δὲν εἶναι τόσο σπουδαῖο στὸν ἄνθρωπο ὅσο ἡ κατάστασή του, καὶ τίποτα δὲν τοῦ εἶναι τόσο φοβερο ὅσο ἡ αἰωνιότητα·[…] Ὁ ἴδιος λοιπὸν ἄνθρωπος ποὺ περνάει τόσες μέρες καὶ νύχτες μέσα στὴ λύσσα καὶ στὴν ἀπελπισία γιὰ τὸ χάσιμο ἑνὸς ἀξιώματος ἢ γιὰ μιὰ φανταστικὴ προσβολὴ ἐναντίον τῆς τιμῆς του, εἶναι αὐτὸς ποὺ ξέρει πὼς θὰ χάσει τὰ πάντα μὲ τὸν θάνατο, δίχως ἀνησυχία καὶ συγκίνηση. Εἶναι πράγμα τερατῶδες νὰ βλέπει κανεὶς στὴν ἴδια καρδιὰ καὶ τὸν ἴδιο χρόνο αὐτὴ τὴν αὐαισθησία γιὰ τὰ ασήμαντα πράγματα καὶ αὐτὴ τὴν παράξενη ἀναισθησία γιὰ τὰ τόσα μεγάλα. Πρόκειται γιὰ μὰ ἀκατανόητη μαγεία, καὶ γιὰ μιὰ ὑπερφυσικὴ νάρκωση, ἡ ὁποία μαρτυρᾶ μιὰ ἀκατανίκητη δύναμη ποὺ τὴν ξεπερνᾶ.

 

Blaise Pascal, Στοχασμοί, μτφρ. Νίκου Ματσούκα, Πουρναρᾶς, Θεσσαλονίκη 1986

τὸ ἐπάγγελμα τῆς θρησκείας καὶ τὸ τοῦ πατριωτισμοῦ

 

    Ἀνάμεσα σὲ τόσα νεοπλάσματα τῶν ποικιλωνύμων συλλόγων, κοντὰ εἰς τὰς διαφόρους Ἀναστάσεις, Ἀναμορφώσεις, Ἀναγεννήσεις, Ἀναζυμώσεις καὶ Ἀναπλάσεις, τὰς ἐπαγγελομένας τὴν διόρθωσιν - ἐπειδὴ μεταξὺ ὅλων τῶν ἐπαγγελμάτων, εἰς ὅλον τὸ Γένος, περνᾷ ἐξόχως τὸ ἐπάγγελμα τῆς θρησκείας, καθὼς καὶ τὸ τοῦ πατριωτισμοῦ - ἐδοκίμασε καὶ ὁ περὶ οὗ ὁ λόγος, ὁ Θεόδωρος Χρυσοβουλλίδης, νὰ συστήσῃ καὶ αὐτὸς ἕνα σύλλογον. Εἶναι ἀληθὲς ὅτι ἐχρημάτισε πρὸς καιρὸν μέλος εἰς ὅλους τοὺς ἄνω ρηθέντας συλλόγους καὶ εἰς πολλοὺς ἄλλους ἀκόμη, πλὴν δὲν εὐδοκίμησεν. Ἡ «μπογιά του δὲν περνοῦσε», καθὼς εἶπεν εἷς ἀδιάκριτος φίλος του. […]

Ἐντοσούτῳ ὁ Θεόδωρος δὲν ἀπογοητεύετο, κ’ ἐξηκολούθει νὰ περιφέρεται εἰς ἐκκλησίας καὶ εἰς ὁμηγύρεις, νὰ βγάζῃ λόγους καὶ νὰ κηρύττῃ. Ὁ «ἀδιάκριτος φίλος του» τοῦ εἶπε μιᾷ τῶν ἡμερῶν: Τὸ βῆμα τῆς ἐκκλησίας δὲν εἶναι, ὅπως τὸ βῆμα τὸ δικανικόν, τὸ βῆμα τὸ πολιτικόν, […] Ὄχι νὰ κάμετε "ποριμὸν τὴν εὐσέβειαν", ἄνθρωποι λαϊκοί, κοσμικοί, μὲ στριμμένους μύστακας, μὲ ὀρθὰ κολλάρα. Τὶ καινοτομίαι, τὶ ξενισμοί, τὶ λεσχηνεῖαι εἶναι αὐτά; Προτεστάνται εἴμαστε ἐμεῖς ἐδῶ;

 

Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Ὁ Διδάχος

 

πλησίον - ὁ σκοπός τῆς αὐτονομίας

 

  Ἐκεῖνος ὁ σπινθὴρ ὁ ἐνοικῶν ἐν τῷ βάθει τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεως, ἀλλ’ ἀνίσχυρος ὢν ν’ ἀκτινοβολήσῃ ἕνεκα τοῦ παχέους τείχους τῆς ἐκ τοῦ χρηματισμοῦ ὑλοφροσύνης, θὰ ἐκπέμψῃ ἄπλετον φῶς καὶ ἡ προσωπικότης θὰ ἀναλάμψῃ ἐν ἰσοθέῳ μεγαλειότητι. Τοιαύτη μεταμόρφωσις θὰ συντελεσθῇ διότι ἡ μεταβολὴ τοῦ συστήματος τῆς κυκλοφορίας τοῦ πλούτου, θὰ ἐξασφαλίσῃ ἐν πρώτοις εἰς τὸ ἄτομον τὴν εὐκαιρίαν νὰ οἰκοδομήσῃ χαρακτῆρα. […]

Ὁ χαρακτὴρ κατορθοῦται καὶ τελειοποιεῖται μόνον ὑπὸ τὸν ἥλιον τῆς αὐτονομίας ἑκάστου ἀτόμου. Ἀλλ’ ἡ αὐτονομία τοῦ ἀτόμου εἶνε ἀδύνατος ἐνόσῳ δὲν ἀναγνωρίζεται ἡ ἀρχὴ ὅτι λόγος ὑπάρξεως ἑκάστου εἶνε ἡ ὀλβιότης ὅλων. Μόνον ἐπιτυγχάνων τις τὴν αὐτονομίαν του, ἥτις ἀποτελεῖ τὰ πρωτοτόκια τοῦ ἀνθρώπου, θὰ δυνηθῃ νὰ βλέπῃ ἑαυτὸν ἐν τῷ προσώπῳ τοῦ πλησίον.

 

Πλάτων Δρακούλης, Ἡ προσεχὴς ἐπανάστασις