ἡ ἀμαρτία τῆς ἰδιοκτησίας καὶ τῆς αἰσχροκέρδειας

 

Ὁ ἄνθρωπος δηλαδή, ἀφοῦ ἀπώλεσε τὴν μετὰ τοῦ Θεοῦ κοινωνίαν, ᾐσθάνθη φόβον καὶ ἐστράφη εἰς τὸν διὰ τῆς κατακτήσεως τῆς ὕλης ἀνθρωποθεϊσμόν, ὅστις τὸν ὡδήγησεν εἰς τὴν ὑλολατρίαν. Εἰς τοιοῦτον δὲ σημεῖον πλεονεξίας ὡδήγησε τὸν ἄνθρωπον ἡ ἐκ τῆς ἁμαρτίας προελθοῦσα ἀσθένεια τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, ὥστε νὰ μὴ διστάζῃ νὰ ἐπιχειρῇ καὶ αὐτὴν τὴν ἁρπαγὴν καὶ καταδυνάστευσιν τῶν χηρῶν καὶ ὀρφανῶν, τὴν καταπίεσιν τῶν ἀσθενεστέρων τάξεων, τὴν ἐκμετάλλευσιν, τὴν ἀδικίαν καὶ τὴν παράνομον κατακράτησιν τῶν ἀγαθῶν τῶν ἐργατῶν. […] Κατὰ μείζονα λόγον ἡ ληστεία, ἡ ἐκ τοῦ ἐμπορίου αἰσχροκέρδεια, ὡς καὶ ὁ σχηματισμὸς ἰδιοκτησίας ἐκ τῆς κατακρατήσεως τοῦ μισθοῦ τῶν ἐργατῶν ἢ ὑπηρετῶν ἀποδοκιμάζονται ἀπολύτως ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας τῶν πρώτων αἰώνων.

 

Ἀρχιμ. Νεκταρίου Χατζημιχάλη, Αἱ περὶ ἰδιοκτησίας ἀπόψεις ἐν τῇ Ἐκλησίᾳ κατὰ τοὺς πρώτους τρεῖς αἰῶνας, Πατριαρχικὸν Ἵδρυμα Πατερικῶν Μελετῶν, Θεσσαλονίλκη 1972

σιωπηλὸς καὶ περήφανος ζητιάνος

  Εἶναι ψάλτης; Καθηγητὴς ξένων γλωσσῶν; Ἱεροκήρυκας; Οἱ παραξενιὲς τῆς ζωῆς του, μεγαλομένες ἀπὸ στόμα σὲ στόμα, τὸν ντύνουν μ’ ἕνα παράξενο φῶς μυστηρίου ποὺ διεγείρει τὴν περιέργεια. Ὁ καροτσέρης κι ὁ κὺρ Θανάσης δὲν εἶναι οἱ μόνοι ποὺ γελάστηκαν. Κάτω στὸν προφήτη Ἐλισαῖο, καθὼς περίμενε στὴν πόρτα τὸν Μωραϊτίδη, κάποια γυναίκα τοῦ ’βαλε τὴν πεντάρα της στὸ χέρι ὅπως στοὺς ἄλλους ζητιάνους. Μὴν εἶναι ἀλήθεια ζητιάνος; Πίνει κρασὶ μὲ καντηλανάφτες καὶ κοιμᾶται σὲ μιὰ μάντρα, μὲ λούστρους καὶ χαμάληδες. Εἶναι καλόγερος ποὺ δραπέτευσε ἀπ’ τὸ Ὅρος; Ἔχει δικό του ταλέντο; Παραφράζει τὸ Δίκενς; Τὶ εἶναι τέλος πάντων ὁ σιωπηλὸς καὶ περήφανος αὐτὸς κουρελὴς ποὺ κουβαλάει κάτω ἀπὸ τὰ ράκη τοῦ ταβερνόβιου τὴ μαγεία ἑνὸς συναρπαστικοῦ ὕφους;

Οἱ συνάδελφοι προσπαθοῦν νὰ τὸν πλησιάσουν, νὰ γίνουν φίλοι του. Αὐτὸς ἀποφεύγει ὅσο μπορεῖ καὶ κρατάει τὸ κεφάλι χαμηλομένο. Κανεὶς δὲ θὰ μποροῦσε νὰ πεῖ πὼς τὸν εἶδε ποτὲ κατὰ πρόσωπο. Κι οὔτε ἔμαθε τὸ χρῶμα τῶν ματιῶν του.

 

Μ. Περάνθη, Ὁ Κοσμοκαλόγερος, Βιβλιοπωλεῖον τῆς «Ἐστίας»

Ἀντρέι Ταρκόφσκι - ζωὴ καὶ θάνατος

 

Ἡ ἐπιστήμη ὡς ιδεολογία καὶ προκατάληψη

 

Ἡ ἐπιστήμη …εἶναι μιὰ ἀπὸ τὶς πολλὲς μορφὲς σκέψης ποὺ ἀναπτύχθηκαν ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο κι ὄχι ἀναγκαστικὰ ἡ καλύτερη.

P. Feyerabend

Ἡ ἐπιστήμη δὲν εἶναι προετοιμασμένη νὰ ἀποδεχτεῖ τὸ θεωρητικὸ πλουραλισμό ὡς βάση τῆς ἔρευνας. […] Οἱ ὁμοιότητες ἀνάμεσα στὸ μύθο καὶ τὴν ἐπιστήμη εἶναι πραγματικὰ ἐκπληκτικές. […]

Οἱ «πρωτόγονοι» στοχαστὲς εἶχαν βαθύτερη ἀντίληψη γιὰ τὴ φύση τῆς γνώσης ἀπὸ ὅ,τι οἱ «φωτισμένοι» φιλόσοφοι ἀντίπαλοί τους. Εἶναι λοιπὸν ἀναγκαῖο νὰ ἐπανεξετάσουμε τὴ στάση μας ἀπέναντι στὸ μύθο, τὴ θρησκεία, τὴ μαγεία, κι ὅλες τὶς ἰδέες ποὺ οἱ ὀρθολογιστὲς θὰ εὔχονταν νὰ ἐξαφανιστοῦν ἀπὸ προσώπου γῆς (χωρὶς νὰ ρίξουν οὔτε μία ματιά. Τυπικὴ ἀντίδραση ταμπού). […]

Κι ὅμως ἡ ἐπιστήμη δὲν ἔχει μεγαλύτερη σημασία ἀπὸ τὶς ἄλλες μορφὲς ζωῆς. […]

Σχεδὸν ὅλα τὰ ἐπιστημονικὰ μαθήματα εἶναι ὑποχρεωτικὰ στὰ σχολεῖα μας. Ἐνὼ οἱ γονεῖς ἑνὸς ἑξάχρονου μποροῦν νὰ ἀποφασίσουν ἂν θὰ διδαχτεῖ στοιχεῖα τοῦ προτεσταντισμοῦ ἢ τῆς ἑβραϊκῆς πίστης ἢ ἂν θὰ πάρει θρησκευτικὴ ἐκπαίδευση, δὲν ἔχουν παρόμοια ἐλευθερία ἐκλογῆς στὴν περίπτωση τῶν ἐπιστημῶν. Ἡ φυσική, ἡ ἀστρονομία, ἡ ἱστορία πρέπει νὰ μαθευτοῦν. Δὲν μποροῦν νὰ ἀντικαταταθοῦν ἀπὸ τὴ μαγεία, τὴν ἀστρολογία ἢ τὴ μελέτη τῶν θρύλων ἑνὸς τόπου. […]

Ὁ ἰσχυρισμὸς ὅτι δὲν ὑπάρχει γνώση ἔξω ἀπὸ τὴν ἐπιστήμη -extra scientiam nula salus (σημ. ἔξω ἀπὸ τὴν ἐπιστήμη δὲν ὑπάρχει σωτηρία)- δὲν εἶναι παρὰ ἕνα ἀκόμα βολικὸ παραμύθι. […]

Μιὰ ἐπιστήμη ποὺ ἐπιμένει ὅτι κατέχει τὴ μόνη ὀρθὴ μέθοδο καὶ τὰ μόνα ἀποδεκτὰ ἀποτελέσματα εἶναι ἰδεολογία καὶ πρέπει νὰ χωριστεῖ ἀπὸ τὸ κράτος καὶ ἰδιαιτέρως ἀπὸ τὴν ἐκπαιδευτικὴ διαδικασία. Μπορεῖ κανεὶς νὰ τὴ διδάσκει, ἀλλὰ μόνο σ’ αὐτοὺς ποὺ ἔχουν ἀποφασίσει νὰ ἀποκτήσουν αὐτὴ τὴ συγκεκριμένη προκατάληψη.  

 

Paul Feyerabend, Ἐνάντια στὴ μέθοδο, γιὰ μιὰ ἀναρχικὴ θεωρία τῆς γνώσης, ἐκδ. Σύγχρονα Θέματα, Ἀθήνα ⁴2006

 

 

βρώμικη φιλανθρωπία

 

Νικόλαος Γύζης - Θλιβερὴ σκηνὴ

[…] Ἀκοῦστε ὅσοι νομίζετε ὅτι κάνετε φιλανθρωπίες μὲ φόνους καὶ δέχεσθε γιὰ ἀντίτιμο ψυχὲς ἀνθρώπων. Ἰουδαϊκὲς εἶναι αὐτὲς οἱ ἐλεημοσύνες ἢ καλύτερα σατανικές. Γιατὶ ὑπάρχουν, ναὶ καὶ τώρα ὑπάρχουν, αὐτοὶ ποὺ ἁρπάζοντας μύρια ἀπὸ τοὺς ἄλλους, νομίζουν ὅτι δικαιολογοῦνται ἂν καταβάλουν δέκα ἢ ἑκατὸ χρυσὰ νομίσματα. Γι’ αὐτοὺς ὁ προφήτης εἶπε: «Καλύπτετε μὲ δάκρυα τὸ θυσιαστήριό μου». Δὲν θέλει ὁ Χριστὸς νὰ τρέφεται μὲ πλεονεξία, οὔτε ἀποδέχεται αὐτὴ τὴν τροφή. Γιατὶ ἐξυβρίζεις τὸν Δεσπότη προσφέροντάς Του ἀκάθαρτες τροφές; Εἶναι καλύτερο νὰ Τὸν βλέπεις νὰ λιώνει ἀπὸ τὴν πεῖνα, παρὰ νὰ Τὸν τρέφεις ἀπὸ τὴ βρωμιὰ τῆς πλεονεξίας.

Εἶναι καλύτερο νὰ μὴν «ἐλεεῖς», παρὰ νὰ δίνεις ἀπὸ αὐτὰ ποὺ ἅρπαξες ἀπὸ ἄλλους. Γιατί, ἂν εἶδες δύο, τὸν ἕναν γυμνὸ καὶ τὸν ἄλλον ντυμένο, ἔπειτα γυμνώνοντας τὸν ντυμένο ἐνδύεις τὸν γυμνό, δὲν ἀδίκησες μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο; Εἶναι στοὺς πάντες ὁλοφάνερο. Ἐὰν δὲ δίνεις σὲ ἄλλον αὐτὸ ποὺ ἅρπαξες, ἀδίκησες καὶ δὲν ἐλέησες. […]

 

Ἅγ. Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Ὁμιλία εἰς τὸ κατὰ Ματθαῖον ΠΕ´

 

  

δαιμονισμένων ἡ φιλαργυρία

 

    […] Θέλετε νὰ φέρουμε ἀνάμεσά μας τοὺς δαιμονισμένους καὶ τοὺς φιλάργυρους καὶ νὰ τοὺς συγκρίνουμε; […] Τὶ θὰ πεῖς λοιπὸν ἂν ἀποδείξω ὅτι οἱ φιλάργυροι κάνουν χειρότερα πράγματα ἐναντίον τοῦ ἑαυτοῦ τους ἀπὸ τοὺς δαιμονιζόμενους, τόσο χειρότερα, ὥστε αὐτὰ νὰ θεωροῦνται παιγνίδια μπροστὰ σ’ ἐκείνων; Ἄραγε θὰ ἀπομακρυνθεῖτε ἀπὸ τὴ νόσο (τῆς πλεονεξίας);

Γιὰ νὰ δοῦμε λοιπὸν ἂν οἱ φιλάργυροι εἶναι σὲ κάτι ἀνεκτότεροι ἀπὸ ἐκείνους. Καθόλου· ἀλλὰ εἶναι καὶ σὲ χειρότερη κατάσταση. Γιατὶ εἶναι αἰσχρότεροι ἀπὸ μύριους γυμνούς. Διότι εἶναι πολὺ καλύτερο νὰ εἶσαι γυμνὸς ἀπὸ ἐνδύματα, παρὰ νὰ περιφέρεσαι ἔχοντας ἐνδύματα ἀποκτηθέντα ἀπὸ πλεονεξία, ὅπως αὐτοὶ ποὺ διακατέχονται ἀπὸ τὴν ἱερὴ μανία τοῦ Διόνυσου. Διότι ὅπως ἐκεῖνοι φοροῦν μάσκες καὶ ἐνδύματα μαινόμενων, ἔτσι καὶ οἱ φιλάργυροι. Καὶ ὅπως ἡ γυμνότητα τῶν δαιμονισμένων ὀφείλεται στὴ μανία, ἔτσι καὶ τὴν περιβολὴ τῶν φιλάργυρων τὴν  φτιάχνει ἡ μανία. Καὶ αὐτὴ ἡ περιβολὴ εἶναι ἐλεεινότερη τῆς γυμνότητας.

Καὶ αὐτὸ θὰ ἀποπειραθῶ ἐδῶ νὰ τὸ ἀποδείξω. Ποιὸς θὰ λέγαμε ὅτι ξεχωρίζει ἀνάμεσα στοὺς μαινόμενους; Αὐτὸς ποὺ καταξεσκίζε τὸν ἑαυτό του ἢ αὐτὸς ποὺ μαζὶ μὲ τὸν ἑαυτό του καταξεσκίζει καὶ ὅλους ὅσους συναντᾶ; Εἶναι ὁλοφάνερο, ὁ δεύτερος. Οἱ μαινόμενοι λοιπὸν γύμνωναν τοὺς ἑαυτούς τους, οἱ φιλάργυροι ὅποιον συναντοῦν. […]

Ἀλλὰ (θὰ πεῖς) ὅτι οἱ πλεονέκτες δὲν δαγκώνουν μὲ τὰ δόντια (σὰν τοὺς δαιμονισμένους). Μακάρι νὰ δάγκωναν μὲ τὰ δόντια καὶ ὄχι μὲ τὰ βέλη τῆς πλεονεξίας, ποὺ εἶναι χειρότερα ἀπὸ τὰ δόντια. […] Διότι ποιὸς θὰ πονέσει περισότερο, αὐτὸς ποὺ δαγκώθηκε μία φορὰ καὶ θεραπεύθηκε ἢ αὐτὸς ποὺ πάντοτε κατατρώγεται ἀπὸ τὰ δόντια τῆς φτώχειας; Διότι ἡ ἀκούσια φτώχεια εἶναι χειρότερη καὶ ἀπὸ καμίνι καὶ ἀπὸ θηρίο.

Καὶ δὲν καταφεύγουν στὶς ἐρημιὲς (ὅπως οἱ δαιμονισμένοι). Μακάρι ὅμως νὰ κατέφευγαν ἐκεῖ καὶ νὰ μὴν καταδυνάστευαν τὶς πόλεις, ὥστε νὰ μποροῦν ὅσοι κατοικοῦν στὶς πόλεις νὰ ζοῦν μὲ ἀσφάλεια. Τώρα ὅμως καὶ σ’ αὐτὸ εἶναι πιὸ ἀφόρητοι ἀπὸ τοὺς διαμονισμένους, γιατὶ καὶ στὶς πόλεις κάνουν αὐτὰ ποὺ οἱ δαιμονισμένοι κάνουν στὶς ἐρημιές μεταβάλλοντας τὶς πόλεις σὲ ἐρήμους· καὶ καθὼς στὴν ἔρημο δὲν ὑπάρχει κανεὶς τοὺς ἐμποδίσει, ἔτσι ἁρπάζουν τὰ ὑπάρχοντα ὅλων.

Ἀλλὰ δὲν χτυποὺν μὲ πέτρες ὅσους συναντοῦν. Καὶ τὶ μ’ αὐτό; Διότι ἀπὸ τὶς πέτρες εἶναι εὔκολο νὰ φυλαχθεῖ κανείς. Τὰ τραύματα ὅμως ποὺ προκαλοῦν οἱ πλεονέκτες στοὺς ταλαιπωρημένους φτωχοὺς μὲ χαρτὶ καὶ μὲ μελάνι συντάσσοντας γραμμάτια γεμάτα ἀπὸ μύριες ὅσες πληγές, ποιὸς θὰ μποροῦσε εὔκολα νὰ φυλαχτεῖ ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ θὰ πέσουν στὰ χέρια τους;  […]

Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Ὁμιλία ΠΑ´ εἰς τὸ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιον

 

Ὁ Μὰρξ και ἡ θρησκεία τῶν παραγωγικῶν δυνάμεων

 

    Ἡ βιομηχανικὴ ἔκρηξη κατέστησε τὶς παραγωγικὲς δυνάμεις τὴν θεότητα ἑνὸς εἴδους θρησκείας, τῆς ὁποίας τὴν ἐπίδραση ὑπέστη, παρὰ τὴ θέλησή του, ὁ Μάρξ, ἐπεξεργαζόμενος τὴν θεωρία του γιὰ τὴν ἱστορία. Ὁ ὅρος θρησκεία μπορεῖ νὰ ἐκπλήττει ὅταν πρόκειται γιὰ τὸν Μάρξ· ἀλλὰ ἡ πίστη πὼς ἡ θέλησή μας συμπίπτει μὲ μυστηριώδη θέληση ἡ ὁποία ἐνεργεῖ μέσα στὸν κόσμο καὶ θὰ μᾶς βοηθήσει νὰ νικήσουμε, σημαίνει πίστη στὴν θεία Πρόνοια. Ἄλλωστε καὶ τὸ ἴδιο τὸ λεξιλόγιο τοῦ Μὰρξ τὸ μαρτυρεῖ, γιατὶ περιέχει ἐκφράσεις σχεδὸν μυστικές, ὅπως «ἡ ἱστορικὴ ἀποστολὴ τοῦ προλεταριάτου». Αὐτὴ ἡ θρησκεία τῶν παραγωγικῶν δυνάμεων, στὸ ὄνομα τῆς ὁποίας γενεὲς διευθυντῶν ἐπιχειρήσεων συνθλίβουν τὶς ἐργατικὲς μάζες, δίχως τὴν παραμικρὴ τύψη, ἀποτελεῖ ἐξίσου ἕναν παράγοντα καταπίεσης στὸ ἐσωτερικὸ τοῦ σοσιαλιστικοῦ κινήματος· […] Γι’ αὐτὸ τὸ λόγο, ὅποια κι ἂν εἶναι ἡ προσβολὴ ποὺ ὑφίσταται ἡ μνήμη τοῦ Μὰρξ ἀπὸ τὶς τιμὲς ποὺ τοῦ ἀποδίδουν οἱ καταπιεστὲς τῆς σύγχρονης Ρωσίας, δὲν εἶναι ἐξολοκλήρου ἄδικη. Ὁ Μάρξ, εἶναι ἡ ἀλήθεια δὲν εἶχε ποτὲ ἄλλο κίνητρο ἀπὸ μιὰ μεγαλόψυχη διάθεση γιὰ ἐλευθερία καὶ ἰσότητα· μόνο ποὺ αὐτὴ ἡ διάθεση, ἂν χωριστεῖ ἀπὸ τὴν ὑλιστικὴ θρησκεία μὲ τὴν ὁποία τὴν συνέχεε στὸ μυαλό του, δὲν ἀνήκει πλέον παρὰ σὲ ὅ,τι ὁ Μὰρξ περιφρονητικὰ ἀποκαλοῦσε οὐτοπικὸ σοσιαλισμό. […]  

 

Simone Weil, Ἐκλογὴ ἀπὸ τὸ ἔργο της, μτφρ. Βασιλικὴ Τριανταφύλλου, ἐκδόσεις Μήνυμα,