αὐτονομία!

 

    Μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι ὅλοι μας ὀφείλουμε νὰ περάσουμε ἐκεῖνο τὸ κατώφλι, πέρα ἀπὸ τὸ ὁποῖο βρίσκεται ἡ νέα ἀρχὴ τῆς ζωῆς μας, ποὺ συνίσταται στὸ ὅτι ἀρχίσαμε νὰ δημιουργοῦμε τὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό μας, νὰ γίνουμε οἱ ἴδιοι πατέρες τοῦ ἑαυτοῦ μας, σύμφωνα μὲ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Θεολόγο. […]

Ὅπως στὴ γήινη ὕπαρξη ἡ ἀνθρώπινη προσωπικότητα αὐξάνει καὶ ἀναπτύσσεται μὲ τὴ συνάντηση ἄλλων ἀνθρωπίνων προσώπων, ἔτσι καὶ στὸ ἐπίπεδο τοῦ αἰωνίου Εἶναι ὀφείλει ἀπαραίτητα νὰ εἰσέλθει σὲ κοινωνία μὲ τὸ Ἀπόλυτο Πρόσωπο τοῦ Θεοῦ. Ἡ δυνατότητα γιὰ τὴν κοινωνία αὐτὴ μᾶς δόθηκε στὶς ἐντολὲς τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Χριστοῦ. Ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν αὐτῶν […] φθάνει ὣς τὰ ὅρια ἀνάμεσα στὸ κτιστὸ καὶ στὸ ἄναρχο· καλεῖ στὸ πιὸ σημαντικὸ γεγονὸς κάθε ζωντανοῦ προσώπου – τὸν ἐλεύθερο αὐτοκαθορισμό του γιὰ τὴν Αἰωνιότητα.

 

ἁγίου Σωφρονίου τοῦ Ἀθωνίτου, Τὸ μυστήριο τῆς χριστιανικῆς ζωῆς

«ἔσχατον οὗ χάριν γεγόναμεν»

 

Χάριν ποίου, λοιπόν, σκοποῦ, μᾶς δημιούργησε ἡ φύση καὶ ὁ θεός; Ὅταν ρώτησαν τὸν Πυθαγόρα ποιὸς εἶναι ὁ σκοπός, αὐτὸς ἀπάντησε «γιὰ νὰ βλέπουμε τὸν οὐρανό» καὶ ἔλεγε ὅτι εἶναι παρατηρητὴς τῆς φύσης, πρᾶγμα ποὺ ἐξηγοῦσε καὶ τὸν λόγο γιὰ τὸν ὁποῖο βρισκόταν στὴ ζωή. Ἐπίσης, λένε ὅτι ὁ Ἀναξαγόρας, ὅταν κάποτε ρωτήθηκε γιατὶ κάποιος γεννιέται καὶ ἐπιθυμεῖ νὰ ζεῖ, ἀπάντησε στὴν ἐρώτηση ὡς ἑξῆς: «Γιὰ νὰ βλέπει τὰ σχετικὰ μὲ τὸν οὐρανὸ κι αὐτὰ ποὺ περιέχει, δηλαδὴ τὰ ἀστέρια, τὴ σελήνη καὶ τὸν ἥλιο, διότι κανένα ἄλλο απὸ αὐτὰ ποὺ ὑπάρχουν δὲν ἀξίζει». Ἄρα, τὸ σημαντικότερο σὲ ὅλα τὰ πράγματα εἶναι ὁ σκοπὸς […]. Ἡ φρόνηση λοιπόν, σύμφωνα μὲ τὴ φύση, εἶναι ὁ σκοπός μας καὶ ὁ ἔσχατος σκοπὸς χάριν τοῦ ὁποίου γεννηθήκαμε. Ἄρα, ἂν γεννηθήκαμε, εἶναι φανερὸ ὅτι γεννηθήκαμε γιὰ νὰ κερδίσουμε τὴ φρόνηση καὶ τὴ γνώση. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ ὀρθῶς ὁ Πυθαγόρας εἶπε ὅτι κάθε ἄνθρωπος φτιάχτηκε ἀπὸ τὸν θεὸ γιὰ νὰ γνωρίζει καὶ νὰ θεωρεῖ.

 

Ἰάμβλιχος, Προτρεπτικὸς ἐπὶ φιλοσοφίαν    

ἁμαρτία - τρόπος ἀνυπαρξίας

 

Φώτης Μαστιχιάδης

[…] ὁ χρυσοῦς τὴν γλῶτταν καὶ τὴν ψυχὴν Ἰωάννης λέγων, ὅτι ὁ Χριστὸς δὲν ἔδωκε σημάδι τῶν μαθητῶν του τὰ θαύματα ὅπου ἔμελλον νὰ κάμνουν, ἀλλὰ τὴν ἐντολὴν τῆς ἀγάπης. […] Ἐσύ, ἀδελφέ, ὅταν παραβαίνῃς τὰς ἐντολὰς τοῦ Θεοῦ, φθάνεις εἰς ἕνα τοιοῦτον βαθμόν, ὅπου ὄχι μόνον χάνεις τὰ φυσικὰ καὶ ὑπερφυσικὰ χαρίσματα, ὅπου προείπομεν, ἀλλὰ ἀκόμη χάνεις καὶ αὐτὸ τὸ εἶναι. […] Τὸ λοιπὸν καὶ ὅποιος παραβαίνει τὰς ἐντολὰς τοῦ Θεοῦ καὶ κάμνει τὴν ἁμαρτίαν καὶ στέρησιν τοῦ ὄντος, γίνεται κατὰ τοῦτο καὶ ἐκεῖνος μὴ ὄν.

ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, Χρηστοήθεια τῶν χριστιανῶν

θεοειδὴς κυριότητα

 

Στὴν ἀσκητικὴ ἔρημο ὑπάρχει καὶ μιὰ ἄλλη ἀρχή, ἕνα ἄλλο γνώρισμα: «Οὔτε ἐσὺ ἐξουσιάζεις κανέναν, οὔτε κάποιος ἄλλος ἐξουσιάζει ἐσένα». Αὐτὸ λοιπὸν θεωρῶ ἀληθινὰ ὡς τὸ πιὸ μεγάλο «προνόμιο». Χωρὶς αὐτό, εἶναι ἀδύνατο νὰ ἔχει κανεὶς τὴν ἐμπειρία τῆς ἀληθινῆς ἐλευθερίας. Πράγματι, κάθε ἄνθρωπος χάνει ἀναπόφευκτα τὴν ἐλευθερία του, μόλις ἐμφανισθεῖ σὲ αὐτὸν ἡ ἐπιθυμία ἐξουσίας πάνω σὲ ὁποιονδήποτε ὅμοιό του. Δὲν μπορῶ νὰ βλέπω ἀνθρώπους ὑπόδουλους χωρὶς νὰ νιώσω βαθύτατο πόνο, ἀλλὰ μοῦ φαίνεται μεγαλύτερη συμφορὰ νὰ εἶμαι ἐγὼ ἐκεῖνος ποὺ τοὺς ὑποδουλώνει. Ἀδυνατῶ ἐντελῶς νὰ ἐννοήσω πῶς, σὲ ἀνθρώπους ποὺ δημιουργήθηκαν κατ’ εἰκόνα Θεοῦ, ἐμφανίστηκε ἡ ἐπιθυμία νὰ ἐξουσιάζουν καὶ νὰ κατακυριεύουν ὁμοίους τους. Μοῦ φαίνεται πὼς ἡ τάση αὐτὴ ἀποτελεῖ συνέπεια τῆς ἐσωτερικῆς δουλείας. Ἡ ἀληθινὴ αἴσθηση τῆς θεοειδοῦς κυριότητος ἀποκλείει τὴ δυνατότητα τῆς δουλοκτησίας, γιατὶ στὴν ὑποδούλωση δὲν ὑπάρχει ἀγάπη.

Ἁγίου Σωφρονίου τοῦ Ἔσσεξ, Γράμματα στὴ Ρωσία

ἐλευθερία καὶ αὐθαιρεσία

 

 Ὁ ἐλεύθερος ἄνθρωπος εἶναι αὐτὸς ποὺ θέλει χωρὶς αὐθαιρεσία. Πιστεύει στὴν πραγματικότητα· αὐτὸ σημαίνει: πιστεύει στὸν πραγματικὸ δεσμὸ τῆς πραγματικῆς δυάδας Ἐγὼ καὶ Ἐσύ. […]

Ὁ ἄνθρωπος τῆς αὐθαιρεσίας δὲν πιστεύει καὶ δὲν συναντᾶ. Δὲν γνωρίζει τὸν δεσμό, γνωρίζει μόνο τὸν πυρετώδη κόσμο ἐκεῖ ἔξω καὶ τὴν πυρετώδη ἐπιθυμία του νὰ τὸν χρησιμοποιεῖ· πρέπει νὰ δώσει κανεὶς στὴ χρήση μόνο ἕνα ἀρχαῖο ὄνομα, καὶ περιπατεῖ κάτω ἀπὸ τοὺς θεούς. Ὅταν λέει Ἐσύ, ἐννοεῖ: «Ἐσὺ δικό μου δύνασθαι χρησιμοποιεῖν». […] Εἶναι ἐντελῶς ἀνίκανος γιὰ τὴ θυσία, ἀκόμα καὶ νὰ μιλάει γι’ αὐτό. […]

Χωρὶς θυσία καὶ χωρὶς χάρη, χωρὶς συνάντηση καὶ χωρὶς παρόν, ἕνας σκόπιμος κόσμος τῆς μεσολάβησης εἶναι ὁ κόσμος του· κανένας ἄλλος δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι· καὶ αὐτὸ σημαίνει πεπρωμένο. Ἔτσι εἶναι μὲ ὅλη τὴν αὐταρχικότητά του ἀνίατα περιπεπλεγμένος στὸ μὴ πραγματικό.

Martin Buber, Ἐγὼ καὶ Ἐσύ, μτφρ. Παρασκευὴ Σιδερᾶ - Λύτρα, Ἄγις Σιδερᾶς, ἐκδ. ΕΝΕΚΕΝ

ἡ ἐφηβεία τοῦ ἑλληνικοῦ σοσιαλισμοῦ

Βάσω Κατράκη

     […] στὶς ποικίλες γραμμὲς τῶν Ἑλλήνων «αὐτόνομων» σοσιαλιστῶν, ποὺ διαμορφώνουν βέβαια τὴν ἰδεολογική τους ταυτότητας σὲ συσχετισμὸ μὲ τὶς ὁμότροπες κινήσεις τῶν λατινικῶν χωρῶν τῆς Δύσης, ἡ ἀνατρεπτικὴ πρόταση (ἀπὸ τὸν Ἀμπελικόπουλο ὣς τὸν Ἀντύπα) γιὰ τὴ νέα κοινωνία διαπλέκεται μὲ τὴν ἐγχώρια παράδοση τῶν αὐτοδιοικούμενων κοινοτήτων, στοὺς κόλπους μιᾶς ἀποκεντρωμένης κρατικῆς ἐξουσίας ποὺ ἐνισχύει τοὺς θεσμοὺς τῆς συνεταιριστικῆς παραγωγῆς· […]

Οἱ θεωρητικὲς ἐπεξεργασίες τῶν Ἑλλήνων σοσιαλιστῶν (1875-1907) προκύπτουν ὡς συνθέματα ἰδεῶν, ὅπως βέβαια συνέβαινε καὶ στὶς περισσότερες εὐρωπαϊκὲς χῶρες, μὲ πολύπλευρη καταγωγὴ ποὺ ἐνδεικτικὰ κατανέμεται ὡς ἑξῆς:

Ι. ἡ κοινωνικὴ προσέγγιση τοῦ τρίπτυχου τῆς γαλλικῆς Ἐπανάστασης («ἐλευθερία», «ἰσότητα», «ἀδελφότητα») ὅπως τὴν ἐπιχειροῦσε ὁ νεογιακωβινισμὸς τῆς λατινικῆς Εὐρώπης·

ΙΙ. ἡ σύζευξη κοινωνικοῦ καὶ ἐθνικοῦ ζητήματος κατὰ τὴν ὑπόδειξη τοῦ Mazzini·

ΙΙΙ. ὁ ἐμβολιασμὸς τοῦ σοσιαλισμοῦ ἀπὸ τὴ χριστιανικὴ διδασκαλία μὲ ἀποτέλεσμα ἡ ἐπαγγελία του νὰ ἀποκτᾶ σωτηριολογικὴ καὶ «ἀνθρωπιστικὴ» χροιά·

ΙV. ἡ κυριαρχικὴ παρουσία τῆς σκέψης τῶν ἀναρχικῶν (Μπακούνιν, Costa, Κροπότκιν, Grave κλπ.)·

Παναγιώτης Νοῦτσος, Ἡ σοσιαλιστικὴ σκέψη στὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὸ 1875 ὣς τὸ 1974, τ. Α´, ἐκδόσεις «Γνώση», Ἀθήνα, 1990

ἀστικὸς κόσμος καὶ ὕπαρξη

 

Οἱ μᾶζες διαφέρουν ἀπὸ τὶς ἱστορικὲς ὁμάδες ριζικά. Οἱ μᾶζες δὲν ἔχουν συγκροτημένη θεωρία· μιὰ κοσμοαντίληψη, βάσει τῆς ὁποίας νὰ ὀργανώσουν τὰ ἄτομά τους σὲ προσωπικότητες. Ποὺ νὰ διαπερνᾶ τὴ συμπεριφορά τους ἕνα βαθὺ νόημα. Οἱ μᾶζες εἶναι κελύφη ἀνθρώπινα προσκολλημένα σ’ ἕνα τεράστιο μηχανισμό, ποὺ δὲν τὸν κατανοοῦν κι οὔτε ἐνδιαφέρονται νὰ τὸν κατανοήσουν· ἀρκεῖ ποὺ τοὺς ταΐζει. Ἂν πάψη νὰ τοὺς ταΐζη, τὸ πολὺ ποὺ μποροῦν νὰ κάμουν εἶναι νὰ τὸν σπάσουν. Διότι μόνον νὰ ζητοῦν ξέρουν· ὁλοένα προβάλλουν δικαιώματα. […]

Ἐπιτέλους, (ἡ ἐμπειρικὴ ὕπαρξη) ὕστερα ἀπὸ μεγάλη προπαρασκευή, κατώρθωσε νὰ χτίση τὸν ἀστικὸ κόσμο. Ἕνα κόσμο ποὺ τὴν ἀπομακρύνει ἀπὸ τὶς φρικώδεις περιοχὲς τῶν ὁρίων της. Καὶ διαβιοῖ εὐάρεστα στὸ κέντρο τοῦ ἀσφαλοῦς ἀστικοῦ χώρου. Γι’ αὐτὸ ὁ ἀστικὸς χῶρος ἀσκεῖ μιὰ τόσο ἀκαταμάχητη ἕλξη. […]

Βεβαίως ὁ ἀστικὸς κόσμος δὲν μπορεῖ νὰ καταργήση τὰ ὅρια τῆς ὑπάρξεως. Κατήργησε ὅμως μιὰ μεγάλη σειρὰ ἀπὸ διαδοχικὲς προσεγγίσεις πρὸς τὰ ὅρια αὐτά· 

Χρήστου Μαλεβίτση, Προοπτικές