Τρίτη 28 Δεκεμβρίου 2021

τὸ ὕψιστο χρέος τῆς ἀγάπης

 


«Πρέπει νὰ δράσουμε ὄχι μόνο πολιτικὰ ἀλλὰ καὶ θρησκευτικὰ μέσα στὴν πολιτική μας. Αὐτὸ σημαίνει νὰ ἔχουμε σὰν θρησκεία μας τὴν ἐλευθερία, ποὺ ἡ μόνη αὐθεντικὴ ἔκφρασή της εἶναι ἡ δικαιοσύνη καί ἡ ἀγάπη. Ναί, γιὰ μᾶς –ποὺ θεωρούμαστε ἐχθροὶ τῆς χριστιανικῆς θρησκείας- καὶ μόνο σὲ μᾶς μένει αὐτὸ τὸ ἔργο ποὺ τὸ θεωροῦμε ὕψιστο χρέος: νὰ ἀσκοῦμε οὐσιαστικὰ τὴν ἀγάπη ἀκόμα καὶ στὶς πιὸ λυσσαλέες μάχες μας, αὐτὴν τὴν ἀγάπη ποὺ εἶναι ἡ ὕψιστη ἐντολὴ τοῦ Χριστοῦ καὶ ἡ ἀληθινὴ ἀρχὴ τοῦ ἀληθινοῦ χριστιανισμοῦ».


Μ. Μπακούνιν, Ἡ ἀντίδραση στήν Γερμανία, σσ. 18-19.

Σάββατο 25 Δεκεμβρίου 2021

ἡ ἐνανθρώπηση ὡς εἰσαγγελικὴ πράξη


Κύριε καὶ Θεέ μου, Γενέθλιον ὕμνον, καὶ προεόρτιον, ᾠδήν σοι ᾂσομαι, τῷ τῇ Γεννήσει σου θείαν, ἀναγέννησιν διδόντι μοι, καὶ εἰς τὴν προτέραν με, εὐγένειαν ἀνάγοντι.

(Ὄρθρος παραμονῆς Χριστουγέννων) 

 […] ἂν ὁ Ἄνσελμος κάνει λόγο γιὰ ἀναγκαιότητα τῆς ἐνανθρωπήσεως, τὸν κάνει οὐσιαστικά, γιατὶ θεωρεῖ τὴν ἐνανθρώπηση ὡς τὴν ἀναγκαία προϋπόθεση τοῦ θανάτου τοῦ Χριστοῦ. Ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ Λόγου ἔχει τὸ λόγο καὶ τὸ σκοπό της κατ’ ἀποκλειστικότητα στὸ θάνατο τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ. Καὶ τοῦτο, ἐπειδὴ μόνον ὁ θάνατος ἑνὸς Θεανθρώπου θὰ μποροῦσε νὰ ἱκανοποιήσει πλήρως τὸν ἀπείρως προσβληθέντα ἀπὸ τὴν ἁμαρτία Θεό. Ἡ ἀναγκαιότητα δηλαδὴ τοῦ σωτηριώδους θανάτου τοῦ Χριστοῦ θεμελιώνεται κατὰ τὴν ἄποψή του στὴν ἀναγκαιότητα μιᾶς παροχῆς ἱκανοποιήσεως γιὰ τὴν ἁμαρτία τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ θεία δικαιοσύνη «ἀναγκάζει» τὸ Θεὸ νὰ ἀπαιτήσει πλήρη ἱκανοποίηση, τὴν ὁποία παρέχει μόνον ὁ βίαιος θάνατος τοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι ἀποκαθίσταται κατὰ πρώτιστο λόγο καὶ κύριο λόγο ἡ τιμὴ τοῦ Θεοῦ.

[…] Στὸ προκλητικὸ ἐρώτημά του, ἂν «ὁ Θεὸς εὐχαριστεῖται τόσο πολὺ μὲ τὸ αἷμα ἑνὸς ἀθώου ἢ ἂν τοῦ εἶναι ἀναγκαῖο γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ συγχωρεῖ τὸν ἔνοχο μόνον μετὰ ἀπὸ αὐτὸν τὸν θάνατο», ὁ Ἄνσελμος ἀπαντᾶ καταφατικῶς. Τὸ πιὸ σκανδαλώδες ὅμως στὴν προκειμένη περίπτωση εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι ἕνας τέτοιου εἴδους θάνατος ἐμφανίζεται ἀπὸ αὐτὸν ὡς σύμφωνος μὲ τὴ λογικὴ καὶ κατὰ συνέπεια ὡς λογικὰ ἀναγκαῖος. […]

 

Δημητρίου Ἰ. Τσελεγγίδη, Ἡ ἱκανοποίηση τῆς θείας δικαιοσύνης κατὰ τὸν Ἄνσελμο Καντερβουρίας, ἐκδ. Π. Πουρναρᾶ, Θεσαλονίκη 1995

Κυριακή 19 Δεκεμβρίου 2021

τὸ Εὐαγγέλιο κατὰ Νίτσε

 

    Τὸ εὐαγγέλιο: ἡ εἴδηση ὅτι ὑπάρχει ἀνοιχτὴ μιὰ θύρα ποὺ ὁδηγεῖ στὴν εὐτυχία γιὰ τοὺς φτωχοὺς καὶ τοὺς ταπεινοὺς - ὅτι δὲν ἔχει νὰ κάνει κανεὶς τίποτε ἄλλο ἀπὸ τὸ νὰ ἐλευθερωθεῖ ἀπὸ τοὺς θεσμούς, τὶς παραδόσεις, τὴν κηδεμονία τῶν ἀνώτερων τάξεων: σ’ αὐτὸ τὸν βαθμὸ ἡ ἄνοδος τοῦ χριστιανισμοῦ δὲν εἶναι τίποτα παραπάνω ἀπὸ τυπικὴ σοσιαλιστικὴ διδασκαλία.

Ἰδιοκτησία, κέρδος, πατρίδα, κοινωνικὴ θέση, καὶ βαθμίδα, δικαστήρια, ἀστυνομία, κράτος, ἐκκλησία, ἐκπαίδευση, τέχνη, στρατός: ὅλα αὐτὰ εἶναι ἐμπόδια στὴν εὐτυχία, πλάνες, μπερδέματα, ἔργα τοῦ διαβόλου, τὰ ὁποῖα καταδικάζει τὸ εὐαγγέλιο…

Ὅλα τυπικὰ τῆς σοσιαλιστικῆς διδασκαλίας.



Φρίντριχ Νίτσε, Ἡ θέληση γιὰ δύναμη, μτφρ. Ζήσης Σαρίκας, ἐκδ. Πανοπτικόν, Θεσσαλονίκη 2014

 

Σάββατο 11 Δεκεμβρίου 2021

ὁ εξουσιαστικὸς βιασμὸς τῆς πίστης



    […] Καὶ διευθυντὴς τῆς φυλακῆς καὶ οἱ φύλακες, μόλο ποὺ ποτὲ δὲν ἤξεραν καὶ δὲν καταλάβαιναν ποιὰ εἶναι τὰ δόγματα τῆς πίστης αὐτῆς καὶ τὶ σημαίνουν ὅλα ὅσα γίνονται στὴν ἐκκλησία πίστευαν πὼς ἔτσι κι ἀλλιῶς πρέπει νὰ πιστεύουν σαὐτὴ τὴ θρησκεία, γιατὶ οἱ προϊστάμενοί τους καὶ ἴδιος τσάρος πιστεύουν σαὐτή. Πέρα ἀπ’ αὐτό, ἂν καὶ ἀόριστα, (μὲ κανένα τρόπο δὲν θὰ μποροῦσαν νὰ ἐξηγήσουν πῶς γίνεται αὐτὸ) ἔβλεπαν πὼς ἡ πίστη αὐτὴ δικαίωνε τὸ σκληρό τους ἐπάγγελμα. Χωρὶς αὐτὴ θὰ τοὺς ἦταν ὄχι μόνο δύσκολο, ἀλλὰ σίγουρα καὶ ἀδύνατο νὰ χρησιμοποιοῦν ὅλες τους τὶς δυνάμεις γιὰ νὰ ταλαιπωροῦν ἀνθρώπους, ὅπως τὸ ἔκαναν καλὴ ὥρα μὲ ἥσυχη τὴ συνείδησή τους. […]

(Λ. Τολστόι, Ἀνάσταση, μτφρ. Ἀντρέας Σαραντόπουλος, ἐκδ. Ζαχαρόπουλος, 1990)

Κυριακή 5 Δεκεμβρίου 2021

ὁ Θεὸς φονεύθηκε ἀπὸ τοὺς πιστοὺς

 

σκηνὴ ἀπὸ τὸ Χειμερινὸ φῶς τοῦ Ἴνγκμαρ Μπέργκμαν

    […] ὁ λόγος «ὁ Θεὸς εἶναι νεκρὸς» δὲν ἔχει τίποτα κοινὸ μὲ ὅσους περιφέρονται διαδίδοντας τὸν κοινότοπο ἰσχυρισμὸ ὅτι «δὲν πιστεύουν στὸν Θεό». […]

Τὸ τελικὸ χτύπημα κατὰ τοῦ Θεοῦ καὶ κατὰ τοῦ ὑπεραισθητοῦ κόσμου συνίσταται στὸ ὅτι ὁ Θεός, τὸ ὂν τῶν ὄντων, ἐξευτελίζεται σὲ ἀνώτατη ἀξία. Τὸ πιὸ σκληρὸ χτύπημα κατὰ τοῦ Θεοῦ δὲν εἶναι ὅτι ὁ Θεὸς θεωρεῖται ἄγνωστος, οὔτε ὅτι ἡ ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ καταδείχνεται ὡς μὴ - ἀποδείξιμη, ἀλλὰ τὸ ὅτι ὁ θεωρούμενος ὡς πραγματικὸς Θεὸς ἀνυψώνεται σὲ ἀνώτατη ἀξία. Διότι αὐτὸ τὸ χτύπημα δὲν προέρχεται ἀπὸ «τοὺς παρευρισκόμενους ποὺ δὲν πιστεύουν στὸν Θεό», (Φ. Νίτσε, Χαρούμενη ἐπιστήμη) ἀλλ’ ἀπὸ τοὺς πιστοὺς καὶ τοὺς θεολόγους τους, οἱ ὁποῖοι μιλοῦν γιὰ τὸ ἀνώτερο ὅλων τῶν ὄντων […].

[…] «ὁ Θεὸς εἶναι νεκρὸς». Αὐτὸς ὁ λόγος δὲν σημαίνει: δὲν ὑπάρχει Θεός· κάτι τέτοιο θὰ ἐξέφραζε μιὰ ἀπάρνηση κι ἕνα πρόστυχο μίσος. Ὁ λόγος σημαίνει κάτι χειρότερο: ὁ Θεὸς σκοτώθηκε. […] Ὁ ἴδιος ὁ Νίτσε ἐκπλήσσεται μὲ αὐτὴ τὴ σκέψη. Γι’ αὐτὸ καὶ ἀμέσως μετὰ τὸν ἀποφασιστικὸ λόγο: «Ἐμεῖς τὸν σκοτώσαμε - ἐσεῖς κι ἐγώ! Ὅλοι ἐμεῖς εἴμαστε οἱ φονιάδες του!» βάζει τὸν τρελὸ νὰ ρωτάει: «Μὰ πῶς κάναμε αὐτὴ τὴν πράξη;»

[…] Ἴσως τώρα δὲν εἴμαστε πιὰ τόσο βαρήκοοι καὶ βιαστικοί, γι’ αὐτὸ ποὺ λέγεται στὴν ἀρχὴ τοῦ σχολιασμένου χωρίου, ὅτι ὁ τρελὸς «φώναζε ἀσταμάτητα: Ζητῶ τὸν Θεό! Ζητῶ τὸν Θεό!»

 

Μάρτιν Χάιντεγκερ, Ὁ λόγος τοῦ Νίτσε «ὁ Θεὸς εἶναι νεκρός», στό: Γιάννη Τζαβάρα, Ἡ ἀπαξίωση τῶν ἀξιῶν- Νίτσε καὶ Χάιντεγκερ, ἐκδ. Ἴνδικτος, Ἀθήνα 2005

Τρίτη 16 Νοεμβρίου 2021

Ἡ ἀνακοίνωση τῆς Συντονιστικῆς Ἐπιτροπῆς τῶν φοιτητῶν 16/11/1973

 


    […] Πρωταρχικὴ προϋπόθεση γιὰ τὴν ἐπίλυση ὅλων τῶν λαϊκῶν προβλημάτων θεωροῦμε τὴν ἄμεση παύση τοῦ τυραννικοῦ καθεστῶτος τῆς Χούντας καὶ τὴν παράλληλη ἐγκαθίδρυση τῆς λαϊκῆς κυριαρχίας.

Ἡ ἐγκαθίδρυση τῆς λαϊκῆς κυριαρχίας συνδέεται ἀναπόσπαστα μὲ τὴν ἐθνικὴ ἀνεξαρτησία ἀπὸ τὰ ξένα συμφέροντα, ποὺ χρόνια στήριζαν τὴν τυραννία στὴ χώρα μας. […]

Ἑλληνικὲ λαέ, ὁ ἀγώνας γύρω ἀπὸ τὴ λαϊκὴ κυριαρχία καὶ τὴν ἐθνικὴ ἀνεξαρτησία σήμερα συνίσταται στὶς ἄμεσες μαζικὲς διεκδικήσεις, στὰ οἰκονομικά, ἐπαγγελματικὰ καὶ κοινωνικὰ προβλήματα, μὲ ἀπεργιακοὺς ἀγῶνες, μὲ μαζικὲς κινητοποιήσεις, μὲ συλλαλητήρια, μὲ προοπτικὴ τὴ γενικὴ ἀπεργία γιὰ τὴν ἀνατροπὴ τῆς δικτατορίας. Ἡ παρουσία μας ἐδῶ ἀποτελεῖ κέντρο συσπειρώσεως καὶ μαζικοποιήσεως τοῦ λαϊκοῦ ἀγώνα. Ὅλοι ἑνωμένοι στὸν ἀγώνα γιὰ τὴ δημοκρατία καὶ τὴν ἐθνικὴ ἀνεξαρτησία.

 


Ἀνακοίνωση τῆς Συντονιστικῆς Ἐπιτροπῆς στοὺς δημοσιογράφους στὶς 3.30 Παρασκευὴ 16 Νοεμβρίου 1973 στὴν αἴθουσα τῆς Ἀρχιτεκτονικῆς τοῦ Ἐθνικοῦ Μετσόβειου Πολυτεχνείου

 

 

Σάββατο 6 Νοεμβρίου 2021

χριστιανισμὸς καὶ Μὰρξ

 


    […] Πρέπει νὰ ποῦ με ὅτι ὁ σοσιαλισμὸς μπορεῖ νὰ εἶναι γιὰ μᾶς καὶ δυνατὸς καὶ παραδεκτός, ἀλλὰ βέβαια ὄχι πάνω σὲ ἀθεϊστικὲς βάσεις. Καὶ γι’ αὐτὸ -πρέπει νὰ τὸ ποῦμε- δὲν εἴμαστε κατ’ ἀρχὴν κατὰ τοῦ σοσιαλισμοῦ. […]

Ὁ Μὰρξ πολὺ νωρὶς ἔγινε ἀθεϊστὴς κι ὁ ἀθεϊσμός του δὲν εἶναι ἕνας ἁπλὸς ἀθεϊσμός. Δὲν εἶναι χωρὶς λόγο τὸ ὅτι ὁ Σέργιος Μπουλγκάκωφ, ὁ πρώην μαρξιστής, ἔγραψε γιὰ τὸν «Μὰρξ ὡς θρησκευτικὸ τύπο». Πρόσφατα ὁ Γάλλος φιλόσοφος Morris Clavel ἔδωσε σωστὴ συμβουλὴ στοὺς χριστιανούς: νὰ μὴν ὑποτιμοῦν τὸν Μάρξ. Καὶ συμφωνῶ μαζί του. Ὑπάρχει πράγματι κάτι τιτανικὸ στὸ Μάρξ, κάτι προμηθεϊκό, κάτι ἀπὸ τὸν Ἑβραῖο Σαῦλο ποὺ ὅμως δὲν ἔγινε Παῦλος. Δὲν συμφωνῶ μ’ ἐκείνους ποὺ ποὺ θεωροῦν ὅτι ὁ Μὰρξ ἦταν ἁπλῶς ἀθεϊστής. Ἦταν κάτι περισσότερο: ἀντιθεϊστής. Ὁ Μὰρξ δὲν θέλει μόνο τὴν κατάργηση τῆς θρησκείας, ἀλλὰ τὴν κατάργηση τοῦ Θεοῦ. Ἡ κατάργηση τοῦ Θεοῦ εἶναι τὸ τελευταῖο του μυστήριο. Αὐτὸ μᾶς ἀποκαλύπτουν ἤδη οἱ στίχοι τοῦ νεαροῦ Μάρξ: «Μίσος ἐναντίον ὅλων τῶν θεῶν…θέλω νὰ θέσω τὸν θρόνο μου πάνω στὸ ὕψος, νὰ ἀντιδικήσω τὸν ὔψιστο… νὰ ρίξω τὸ γάντι σ’ ὅλον τὸν κόσμο…νὰ αἰσθάνομαι ἴσος μὲ τὸν Δημιουργό…». Ὁπωσδήποτε φαίνεται ἐδῶ ἡ κοσμική, θεουργικὴ διεκδίκηση τοῦ Μάρξ. Φαίνεται ὅτι γιὰ τὸν Μὰρξ ὁ Θεὸς ἀποτελεῖ τὸν κατ’ εὐθείαν κίνδυνο γιὰ τὸ παναρμόδιο βασίλειο τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ Μπερντιάεφ σωστὰ ἐπεσήμανε τὸ ἀντιθεϊκὸ πάθος τοῦ Μὰρξ ποὺ ἦλθε ὡς ἀποτέλεσμα τῆς θεοποιήσεως τῆς μελλούσης ἀνθρωπότητος. Δηλαδὴ πρόκειται, ὅπως θὰ ἔλεγε ὁ Ντοστογιέφσκυ, γιὰ τὸν πανάρχαιο ἐκεῖνο πειρασμὸ τῆς οἰκοδομήσεως τοῦ «Πύργου τῆς Βαβέλ» ἤ, μὲ ἄλλα λόγια, γιὰ τὸν βαθὺ καὶ καυτὸ πόθο τῆς αὐτοθεοποιήσεως τῆς ἀνθρωπότητος. […]

Ἐγὼ βέβαια δὲν ἔχω σκοπὸ νὰ ὑπερασπισθῶ ἐδῶ τὴ θρησκεία. Θέλω μόνον νὰ πῶ ὅτι ὁ Μὰρξ δὲν γνώριζε καλὰ τὸν Χριστιανισμὸ (ἕνα διάστημα μάλιστα πίστευε ὅτι οἱ πρῶτοι χριστιανοὶ πράγματι ἔτρωγαν «κρέας παιδιῶν»!). Ἀκόμα λιγότερο γνώριζε τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. […]

 

Ἱερομόναχος Ἀθανάσιος Γιέβτιτς, Μαρξιστικὴ καὶ χριστιανικὴ ἀντίληψη τῆς θρησκείας, περ. Σύναξη, τ. 9 (1984).

Σάββατο 30 Οκτωβρίου 2021

προτιμότερος ὁ ἀθεϊσμὸς ἀπὸ τὴν ἀδιαφορία


-    Ἀπεναντίας, ὁ ἀθεϊσμὸς εἶναι πιὸ ἀξιοσέβαστος ἀπ’ τὴν ἀδιαφορία ἑνὸς ἀνθρώπου τῶν κοσμικῶν κύκλων, - πρόσθεσε εὔθυμα κι ἁπλόψυχα.

-         Ἀχά, ἔτσι, ἔ;

-    Ὁ ἀπόλυτος ἀθεϊστὴς στέκεται στὸ προτελευταῖο ἐπάνω σκαλοπάτι καὶ τὸν χωρίζει ἕνα βῆμα ἀπ’ τὴν ἀπόλυτη πίστη (ἄλλο ζήτημα ἂν θὰ τὸ κάνει ἢ ὄχι αὐτὸ τὸ βῆμα) μὰ ὁ ἀδιάφορος δὲν ἔχει καμιὰ πίστη, ἐχτὸς ἀπὸ ἕναν κακὸ φόβο.

-        Ὡστόσο ἐσεῖς…διαβάσατε τὴν Ἀποκάλυψη; […]

-       Σᾶς ἔκανε ἐντύπωση ποὺ ὁ Ἀμνὸς ἀγαπάει περισσότερο τὸν κρύο παρὰ τὸν χλιαρό, - εἶπε, - καὶ σᾶς δὲν σ’ ἀρκεῖ νὰ εἶστε χλιαρός.

 

Φ. Ντοστογιέσκι, Δαιμονισμένοι, μτφρ. Ἄρης Ἀλεξάνδρου, τ. Γ´, ἐκδ. Γκοβόστη

Μ. Θεοδωράκης - 7η Συμφωνία

 

Κυριακή 24 Οκτωβρίου 2021

αξιο-λόγηση ανάξια λόγου

    


Το βροντερό ΟΧΙ των εκπαιδευτικών στην υποτιθέμενη αξιολόγηση δεν έχει καμία σχέση με μία συντεχνιακή εμμονή ακινησίας και οπισθοδρόμησης, αλλά με τον αγώνα και την αγωνία να παραμείνει το δημόσιο σχολείο άθικτο απ’ την αρπακτικότητα της αγοράς και την αντισυνταγματική θέσπιση διακρίσεων εντός του.

Η αξιολόγηση της σχολικής μονάδας, στην οποία αντιτίθεται η συντριπτική πλειονότητα των εκπαιδευτικών, είναι μία διαδικασία διοικητικής υποκρισίας, εφόσον σκοπός της δεν είναι η ποιοτική αναβάθμιση του εκπαιδευτικού έργου αλλά η μετακύλιση των κρατικών ευθυνών για κάθε έλλειψη, ανεπάρκεια και αδυναμία στους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Είναι σαν για την ἔλλειψη των ΜΕΘ να φταίνε οι υγειονομικοί…

Αποτελεί τον προθάλαμο της κατηγοριοποίησης των σχολείων σε «αποδοτικά» και μη καταστρατηγώντας με τον τρόπο αυτό τη συνταγματική υποχρέωσή του για καθολική, ισότιμη και εξίσου ποιοτική παροχή δημόσιας εκπαίδευσης σε κάθε της βαθμίδα.

 Εγκαθιδρύει έναν ανούσιο γραφειοκρατικό γολγοθά, που το μόνο αποτέλεσμά του θα είναι ο πλήρης και καταστροφικός αποπροσανατολισμός του εκπαιδευτικού από τον κύριο σκοπό της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Στις συνθήκες αυτές το μάθημα καθίσταται πάρεργο ελάχιστης προτεραιότητας. 

Όσο δε αφορά στην αξιολόγηση του ίδιου του εκπαιδευτικού, πρόκειται για μία διαδικασία παρωδία, καθώς οι τεχνητές συνθήκες που επιβάλλει νοθεύουν απροκάλυπτα και καθοριστικά το προς αξιολόγηση αποτέλεσμα.

Ακυρώνει αντιπαιδαγωγικά την αυτενέργεια εκπαιδευτικού-μαθητή, αφού η εκπαιδευτική διαδικασία εγκιβωτίζεται σε ασφυγκτικές νόρμες αδιαφορώντας για τον ιδιαίτερο και κάθε φορά ανεπανάληπτο χαρακτήρα των ειδικών συνθηκών κάθε τάξης.

Ποσοτικοποιεί στανικά μία κατεξοχήν δυναμική λειτουργία, όπως αυτή της αλληλεπίδρασης εκπαιδευτικού-μαθητή, η οποία διέπεται σχεδόν αποκλειστικά από ποιοτικά χαρακτηριστικά και ζητούμενα. Στο εξής αγαθά όπως η διαμόρφωση και η καλλιέργεια προσωπικοτήτων, αξιών αλλά και η ανατροφοδότηση της σχέσης εκπαιδευτικού-μαθητή θα αντικαθίστανται από μετρήσιμες δεξιότητες πάντα κατά τα επικαιρικά κάθε φορά κελεύσματα της αγοράς.

Όλα τα παραπάνω επιχειρούνται από ένα υπουργείο, το οποίο έχει να επιμορφώσει τους λειτουργούς του από τον πρώτο χρόνο του διορισμού τους! Κι όταν η επιμόρφωση πραγματοποιείται, κατά πάγιο αίτημα της εκπαιδευτικής κοινότητας, αυτή έχει να κάνει με συγκυριακές διαδικασίες βιτρίνας για βιβλία που τον επόμενο χρόνο αποσύρονται, για ειδικές περιστάσεις (βλ. lockdown) που έχουν πια παρέλθει ή για νέες πρακτικές, που ήδη εφαρμόζονται, αλλά πιστοποιούνται μετά την παρέλευση ετών (βλ. Β1 και Β2 επίπεδο ΤΠΕ)! Είναι το ίδιο υπουργείο που προσλαμβάνει αναπληρωτές τον Δεκέμβριο και σε ένα μήνα τους σύρει σε ΕΔΕ διότι δεν ανταποκρίνονται στον απαιτούμενο χρόνο κάλυψης της ύλης (!), το ίδιο υπουργείο που ξέχασε να αξιολογήσει με άριστα τους εκπαιδευτικούς, που έφεραν εις πέρας την τηλεκπαίδευση όντες ανεπιμόρφωτοι και εγκαταλειμμένοι σε πρωτόγνωρες συνθήκες. Είναι το ίδιο το υπουργείο που αυτοαξιολογήθηκε με άριστα στην αντιμετώπιση της κρίσης μοιράζοντας …αλεξίπτωτα για μάσκες και κουνά τώρα το δάχτυλο του αυταρχισμού στην εκπαιδευτική κοινότητα κατασυκοφαντώντας την ως αρνήτρια της αξιολόγησης, που το ίδιο δεν δέχεται για τον εαυτό του!

Τα παραπάνω δεν αμνηστεύουν ούτε τις αστοχίες των συνδικαλιστικών σωματείων, ούτε τις όποιες ευθύνες των εκπαιδευτικών. Το κάθε τι όμως αντιστοιχεί σε συγκεκριμένο αποδέκτη. Και επί του προκειμένου η ερχόμενη «αξιολόγηση» όχι απλώς δεν έχει σκοπό να αναβαθμίσει την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης και να θεραπεύσει προβλήματα και αδυναμίες, αλλά τουναντίον να τα καταστήσει καθεστώς. Για να απεμπλακεί διαπαντός από τον βραχνά της διαφύλαξης και αναβάθμισης των δημόσιων αγαθών, ώστε η ισότιμη πρόσβαση όλων σε αυτά να χαρακτηρίζεται «αγκύλωση» και «λαϊκισμός». Ο χώρος της παιδείας άλλωστε δεν είναι ο μόνος που αντιμετωπίζεται ως βαρίδιο και πρόσκομμα από τη νεοφιλελεύθερη αλλεργία σε οτιδήποτε συνιστά κοινωνία.   

Ανδρέας Βιτούλας – αντιπρόεδρος ΕΛΜΕ Καστοριάς


ΕΛΜΕ Καστοριάς - ὄχι στὴν ἀξιο-καταλόγηση

 

Σάββατο 23 Οκτωβρίου 2021

χριστιανοὶ ἀναρχικοὶ καὶ κρατικὴ ἐξουσία

 


[…] ἂν ὁ Θεὸς ἐγκρίνει τὶς κρατικὲς ἐξουσίες, εἶναι μόνο γιὰ νὰ διατηρήσει μιὰ τάξη ἀνάμεσα σὲ αὐτοὺς ποὺ ἀρνοῦνται νὰ ἀκολουθήσουν τὶς ἐπιταγές του. Μὲ ἄλλα λόγια, τὸ κράτος μπορεῖ νὰ φέρει μιὰ ἐγκυρότητα γιὰ τοὺς μὴ χριστιανοὺς ἀλλὰ ἂν «ὅλοι πραγματικὰ ἀκολουθοῦσαν τὰ χνάρια τοῦ Χριστοῦ, τὸ κράτος θὰ ἐξανεμιζόταν».[1] Ὁ Θεὸς χρησιμοποιεῖ τὸ κράτος πρὸς χάριν τῆς κοσμικῆς τάξης μόνο ἐπειδὴ δὲν ἀκολουθήθηκαν οἱ ἐντολές του γιὰ μιὰ εἰρηνικὴ καὶ δίκαιη κοινωνία. Σὲ μιὰ κοινότητα χριστιανῶν, οἱ ἐξουσίες αὐτὲς θὰ ἦταν περιττές. Ἔτσι, γιὰ πολλοὺς χριστιανοὺς ἀναρχικούς, τὸ κράτος παραμένει ἕνα ἀναγκαῖο κακὸ ἀνάμεσα στοὺς μὴ χριστιανούς, ἀλλὰ μόνο ἐπειδὴ ἀρνοῦνται νὰ ἀκολουθήσουν τὶς ἐντολὲς τοῦ Ἰησοῦ. Τὸ κράτος εἶναι βίαιο καὶ μὴ χριστιανικὸ καὶ ὁ Θεὸς ζητᾶ ἀπὸ ὅλους νὰ τὸ ξεπεράσουν. Ἀλλὰ ὅσο ἡ ἐναλλακτικὴ τοῦ Ἰησοῦ δὲν γίνεται ἀποδεκτή, τὸ κράτος παραμένει ἡ μόνη λύση γιὰ νὰ ἐπανορθώσει ὁ Θεὸς τὶς ἁμαρτίες καὶ τὶς ἀδικίες. Τὸ κράτος εἶναι ἕνα σύμπτωμα τῆς ἀνθρώπινης ἀτέλειας καὶ γίνεται ἀνεκτὸ ἀπὸ τὸ Θεὸ μόνο ἐπειδὴ ἀποδέχεται τὸ ὅτι τὸν ἔχουμε ἀπορρίψει.

Φυσικά – καὶ μὲ ἀπογοήτευση γιὰ τοὺς μὴ χριστιανοὺς ἀναρχικούς – αὐτὸ ὑπονοεῖ ὅτι ὁ χριστιανικὸς ἀναρχισμὸς προορίζει τὸν ἀναρχισμὸ μόνο γιὰ τοὺς χριστιανούς.[2] Ἀνάμεσα στοὺς μὴ χριστιανοὺς τὸ κράτος εἶναι ἕνας ἀποδεκτός, ἂν καὶ ἀτυχὴς καὶ ἀτελής, ὑπηρέτης τῆς δικαιοσύνης τοῦ Θεοῦ. Αὐτὴ ἡ θέση σὲ καμία περίπτωση δὲν ἀκυρώνει τὴ σκληρὴ κριτικὴ τῶν χριστιανῶν ἀναρχικῶν ἐνάντια στὸ κράτος.[3] Ἄλλωστε, οἱ τελευταῖοι ἐπιζητοῦν τὴν ἀποδοχὴ τῆς διδασκαλίας τοῦ Ἰησοῦ ἀπὸ τοὺς πάντες – ἐπιθυμοῦν τὴ στροφὴ ὁλόκληρης τῆς κοινωνίας στὸν ἀληθινὸ χριστιανισμό. Ἀλλὰ τὴν ἴδια στιγμή, σύμφωνα μὲ τὸν Παῦλο, πρέπει νὰ ἀνεχτοῦν τὴν παρουσία τοῦ κράτους ὡς ἕνα ἀτυχὲς σύμπτωμα τῆς ἀπόρριψης τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὴν κοινωνία.[4] Ὁ χριστιανισμὸς ξεπερνᾶ τὸ κράτος ὰλλὰ τὸ ἀνέχεται ἀνάμεσα στοὺς εἰδωλολάτρες. Αὐτὸ εἶναι πού, γιὰ πολλοὺς χριστιανοὺς ἀναρχικούς, ὑπονοεῖ ὁ Παῦλος στὴν Πρὸς Ρωμαίους 13. Ὑπενθυμίζει στοὺς χριστιανοὺς τοὺς λόγους ὕπαρξης τοῦ κράτους, καλώντας τους ταυτόχρονα νὰ ὑπομείνουν καὶ νὰ συγχωρήσουν αὐτὴν τὴν παγανιστικὴ ἀπόρριψη τοῦ Θεοῦ. 

Ἔτσι, τὸ μήνυμα πίσω ἀπὸ αὐτὴν τὴ θέση εἶναι, γιὰ νὰ γίνει σαφές, «ὅτι οἱ χριστιανοὶ δὲν ἀποτελοῦσαν μιὰ σέκτα ἀνατροπῆς τοῦ Καίσαρα καὶ ἐπιβολῆς τῆς θρησκείας τους σὲ ὅλους».[5] Τὸ μέλημα τοῦ Παύλου εἶναι νὰ μὴν ἐμπλακοῦν οἱ χριστιανοὶ σὲ ὁποιαδήποτε βίαιη ἐξέγερση – παρόλη τὴν καταδίωξή τους.[6] Μηνύει στοὺς χριστιανοὺς τῆς Ρώμης «νὰ μείνουν μακριὰ ἀπὸ κάθε ἐπιθυμία …ἀνταρσίας,» καί, ἀντίθετα, νὰ υἱοθετήσουν μιὰ ἀγαπητικὴ «συμπεριφορὰ μὴ ἀντίστασης ἀπέναντι στὴν τυραννικὴ κυβέρνηση»,[7] μιὰ συμπεριφορὰ ποὺ ἔτσι θὰ «ἔθετε ἕνα παράδειγμα ταπεινότητας καὶ εἰρηνικῆς διαβίωσης γιὰ τοὺς ἄλλους».[8] Μὲ ἄλλα λόγια, ἡ Πρὸς Ρωμαίους 13 «ἐπιδιώκει νὰ ἐφαρμόσει τὴν ἐντολὴ τῆς ὰγάπης σὲ συνθῆκες ὅπου οἱ χριστιανοὶ ἔδειχναν μιὰ ἀπέχθεια γιὰ τὶς ἀρχές».[9] Δὲν νομιμοποιεῖ τὸ κράτος ὅπως δὲν νομιμοποιεῖ καὶ ὁποιαδήποτε ἐξέγερση ἐναντίον του. Ὑπενθυμίζει στοὺς χριστιανοὺς πὼς ὁ Ἰησοῦς ἀρνήθηκε νὰ συνταχθεῖ μὰ αὐτὸν τὸν τύπο ἐπαναστατικῆς πολιτικῆς, πώς, ἀντίθετα, ἡ χριστιανικὴ ἐπανάσταση θὰ λάβει χώρα θέτοντας τὸ παράδειγμα τῆς ἀγάπης, τῆς συγχώρεσης καὶ τῆς θυσίας. […]


ΑΝΤΙΔΡΩΝΤΑΣ ΣΤΟ ΚΡΑΤΟΣ: ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΑΝΑΡΧΙΚΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΚΕΦ. 13, «ΤΑ ΤΟΥ ΚΑΙΣΑΡΟΣ ΤΩ ΚΑΙΣΑΡΙ» ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΥΠΑΚΟΗ, Άρθρο δημοσιευμένο στο συλλογικό τόμο Alexandre J. M. E. Christoyannopoulos (editor), Religious Anarchism, New Perspectives, Cambridge Scholars Publishing, Newcastle, 2009.

 



[1] Brock, The Political and Social Doctrines of the Unity of Czech Brethren in the Fifteenth and Early

Sixteenth Centuries (The Hague: Mouton and Co., 1957), 48.

[2] Βλ. Γιὰ παράδειγμα Vernard Eller, Christian Anarchy: Jesus’ Primacy over the Powers (Eugene: Wipf and Stock, 1987), 12.

[3] Και εδώ, για λεπτομέρειες, βλ. Christoyannopoulos, Christian Anarchism: A Political Commentary on the Gospel (Exeter: Imprint Academic, 2010).

[4] Πρέπει να σημειωθεί πως ενώ αυτή η άποψη συνοψίζει το συμπέρασμα στο οποίο φτάνουν οι

χριστιανοί αναρχικοί που δίνουν μια ευκαιρία στον Παύλο και βλέπουν τις επιστολές του ως

αυθεντικά συμβατές με τη διδασκαλία του Ιησού, δεν είναι αυτή την οποία θα συμμερίζονταν αυτοί

που τον απορρίπτουν - συγκεκριμένα ο Tolstoy. Για κάποιον σαν τον Tolstoy, που οικουμενοποιεί τις

εντολές του Ιησού με το να τις θεμελιώνει σε έναν παγκόσμιο λόγο, το κράτος είναι διαβολικό και δεν

θα έπρεπε να γίνεται ανεκτό αλλά να ξεπερνιέται – τελεία και παύλα. Και έπειτα, υπό μια έννοια, για

όλους τους χριστιανούς αναρχικούς, οι μη χριστιανοί είναι εκείνοι που δεν έχουν πλήρως κατανοήσει

ή δει την αλήθεια. Επιπλέον, όλοι οι χριστιανοί αναρχικοί συνιστούν ανοχή, αγάπη και

συγχωρητικότητα προς όλους εκείνους που σφάλλουν στεκόμενοι στο πλευρό του κακού. Έτσι,

τελικά, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν αυτοί που απορρίπτουν τον Παύλο όσον αφορά στα

συμπεράσματα στα οποία φτάνουν αυτοί που τον αποδέχονται, είναι πιθανώς λιγότερο σημαντικές από

όσο αρχικά φαίνονταν.

[5] Michael Tennant,Christianarchy? (Strike the Root), http://www.strike-the-root.com/51/tennant/tennant5.html, §19.

[6] Enrico C. S. Molnár, A Study of Peter Chelčický’s Life and a Translation from Czech of Part One

of His Net of Faith, ed. Tom Lock, 110.

[7] Yoder, 202. Βλ. επίσης Ninety–Five Theses in Defense of Patriarchy, thesis 40. Penner, 90-94.

Wink, 60. Yoder, 185-187.

[8] Tennant, §19.

[9] Jacques Ellul, Anarchy and Christianity, trans. George W. Bromiley (Grand Rapids: William B. Eerdmans, 1991), 170.

Κυριακή 17 Οκτωβρίου 2021

Ἀναρχικὸς Ὅμιλος Πύργου: νόμοι-τυραννία καὶ Χριστὸς

 

    […] Οἱοιδήποτε νόμοι καὶ ἐὰν ψηφισθοῦν δὲν εἶναι δυνατὸν παρὰ νὰ ὑπερασπίζουν τοὺς κεφαλαιούχους, ἐκείνους δηλαδὴ ποὺ κατέχουν ἐξ ἁρπαγῆς νομίμου τοὺς ἱδρῶτας καὶ τοὺς κόπους τοῦ ἐργαζομένου κόσμου. […] Δικαιοσύνη δὲ δὲν εἶναι ᾗ ἡ παρὰ του λαοῦ αὐτοπροσώπως ἀπονεμομένη.

Ἐὰν δὲν ὑπῆρχον Βουλευταὶ καὶ Κυβερνήσεις, οὐδέποτε θὰ ἠδύναντο, οὔτε θὰ ἐτόλμων τινὲς νὰ κλέπτουν τοὺς κόπους τοῦ κοσμάκη καὶ νὰ συσσωρεύουν περιουσίας καὶ νὰ ἀποκαθίστανται τύραννοι αὐτοῦ. Ἐὰν κλέπτουν καὶ ἐὰν πλουτῶσι, κλέπτουσι καὶ πλουτῶσι τῇ βοηθείᾳ τῶν νόμων, οἵτινες οὐδέποτε ἐν τῇ ἱστορίᾳ ὑπῆρξαν ὑπὲρ τοῦ ἐργαζομένου κόσμου.

Ὄχι! Πολιτισμὸς δὲν εἶναι τὰ μέγαρα, τὰ ἀτμόπλοια, οἱ σιδηρόδρομοι, οἱ τηλέγραφοι, οἱ στρατοί, τὰ θωρηκτά, ἡ δυναμῖτις, ἡ μελανῖτις, τὰ ὑποβρύχια, τὰ ἀερόστατα, οὐδ’ αὐτὴ ἡ Ἐπιστήμη, ἀλλ’ ἡ Δικαιοσύνη, ἀλλ’ ἡ Ἀγάπη, ἀλλ’ ἡ Ἁρμονία μεταξὺ τῶν ἀνθρωπίνων ὄντων. Διὰ τοῦτο ὁ Χριστὸς εἶπε: «μὴ μεριμνᾶτε, τὶ φάγετε ἢ τὶ πίετε κτλ, ζητήσατε πρῶτον τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ καὶ πάντα ταῦτα προστεθήσετε ὑμῖν».

Ἐν ὅσῳ ὑπάρχουσι κλέπτοντες καὶ κλεπτόμενοι, καταπιέζοντες καὶ καταπιεζόμενοι, κραιπαλοῦντες καὶ θνήσκοντες ἐξ ἀσιτίας, πλούσιοι καὶ πτωχοί, ἐν ὅσῳ δὲν ἐπέλθη πλήρης δικαιοσύνη καὶ ἁρμονία ἐν ταῖς ἀνθρωπίναις κοινωνῖαις, πολιτισμὸς δὲν ὑπάρχει.

Ἐὰν ἦσαν καλοὶ οἱ νόμοι καὶ αἱ ἐξουσίαι καὶ ἐὰν ἦτο δυνατὸν νὰ ἐπέλθη τι καλὸν ἐξ αὐτῶν, θὰ εἶχεν ἤδη ἐπέλθει κατὰ τὸ μακραίωνον τοῦ βίου τῆς Ἀνθρωπότητος διάστημα. Πᾶσα ἐλπὶς τῆς βελτιώσεως τῆς τύχης τῶν πασχουσῶν τάξεων ἐκ τῶν νόμων εἶναι πλέον μισητὸς ἀναχρονισμός. Τετέλεσται. Τὸ περικάλυμμα ἤρθη· τὰ προσχήματα κατέπεσον· ἡ θηριώδης τοῦ νόμου οὐσία ἐξεσκεπάσθη· διὰ τὴν ἀνθρωπότητα δὲν εἶναι πλέον μυστήριον ότι οἱ νόμοι εἶναι ἡ βία τῶν ἰσχυρῶν ὅπως ἐπιβάλλωσι τὰ δίκαιά των.

 


Ἀναρχικὸς Ὅμιλος Πύργου, ἐφημερίδα Νέον Φῶς, Πύργος 31/1/1899

(ἀκολουθήθηκε ἡ ὀρθογραφία τοῦ πρωτοτύπου)

Σάββατο 9 Οκτωβρίου 2021

ἀτομικὴ ἰδιοκτησία καὶ χριστιανικὴ πίστη

 


    […] Μποροῦμε νὰ συνοψίσομε τὸ κεφάλαιο ποὺ ἀναφέρεται στὴν ἰδιοκτησία μ’ αὐτὲς τὶς λέξεις: «ἀλλὰ ἂν κάποιος ποὺ ἔχει τὰ πλούτη τοῦ κόσμου δεῖ τὸν ἀδερφό του σὲ κατάσταση ἀνάγκης καὶ δὲν τὸν σπλαχνιστεῖ, πῶς ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς νὰ ἔχει μέσα του ἀγάπη γιὰ τὸ Θεό;» (Α´ Ἰω. 3, 17).

Γνωρίζομε μὲ ποιὰ σταθερότητα οἱ πατέρες τῆς ἐκκλησίας δίδαξαν, ποιὰ πρέπει νὰ εἶναι ἡ στάση αὐτῶν ποὺ κατέχουν ἔναντι ἐκείνων ποὺ βρίσκονται σὲ ἀνάγκη: «Δὲν εἶναι τμῆμα τῶν ἀγαθῶν σου αὐτὰ ποὺ δίνεις στὸν φτωχό…», ἔτσι ἔλεγε ὁ ἅγιος Ἀμβρόσιος. «Αὐτὸ ποὺ τοῦ δίνεις τοῦ ἀνήκει γιατὶ ἰδιοποιεῖσαι ὅ,τι δόθηκε γιὰ ὅλους. Ἡ γῆ δόθηκε γιὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους καὶ ὄχι μόνο γιὰ τοὺς πλούσιους».

Ἡ ἀτομικὴ ἰδιοκτησία δηλαδή, δὲν ἀποτελεῖ γιὰ κανέναν δικαίωμα ἀπόλυτο καὶ χωρὶς προϋποθέσεις. Δὲν ὑπάρχει κανένας λόγος νὰ κρατᾶς γιὰ ἀποκλειστικὴ χρήση
 αὐτὸ ποὺ ξεπερνᾶ τὴν προσωπική σου ἀνάγκη, ὅταν οἱ ἄλλοι δὲν ἔχουν τὰ ἀπαραίτητα.

Μὲ μιὰ λέξη: τὸ δικαίωμα τῆς ἰδιοκτησίας δὲν πρέπει ποτὲ νὰ ἐξασκεῖται μὲ ζημία τῆς κοινῆς ὠφέλειας, κατὰ τὴν παραδοσιακὴ διδασκαλία τῶν πατέρων τῆς ἐκκλησίας καὶ τῶν μεγάλων θεολόγων. Ἂν φθάσομε σὲ σύγκρουση ἀνάμεσα στὰ ἀποκτημένα ἀτομικὰ δικαιώματα καὶ τὶς ἀρχέγονες κοινοβιακὲς ἀπαιτήσεις, ἡ λαϊκὴ Ἐξουσία ἔχει τὸ δικαίωμα καὶ τὸ καθῆκον νὰ βρῆ μιὰ λύση μὲ τὴν ἐνεργὸ συμμετοχὴ τῶν ἀτόμων καὶ τῶν κοινωνικῶν ὁμάδων. […]

 

Ντὸν Χέλντερ Καμάρα, Δημοκρατία-Πανεπιστήμιο-Ἀνάπτυξη, μτφρ. Ἐ. Ὀρεινοῦ, ἐκδ. Μήνυμα 1974

 

 

Κυριακή 26 Σεπτεμβρίου 2021

Ὁ χριστιανικὸς ἀναρχισμὸς τοῦ Λ. Τολστόι



"Ἡ ἀγάπη εἶναι Θεὸς καὶ ὅταν ἐσὺ πεθαίνεις αὐτὸ γίνεται γιατὶ ἕνα μόριο ἀγάπης ἐπιστρέφει στὴ γενικὴ καὶ αἰώνια πηγή."

  […] Ὅλες οἱ ὑποχρεώσεις πρὸς τὸ κράτος εἶναι ἐνάντια στὴ συνείδηση τοῦ Χριστιανοῦ - ὁ ὄρκος ὑποτέλειας, οἱ φόροι, οἱ νομικὲς διαδικασίες, ἡ στρατιωτικὴ θητεία. Καὶ ὅλη ἡ κυβερνητικὴ ἰσχὺς στηρίζεται πάνω στὶς ὑποχρεώσεις αὐτές. […]

Θὰ ἔρθει καιρός -ἤδη πλησιάζει- ποὺ οἱ χριστιανικὲς ἀρχὲς τῆς ἰσότητας καὶ τῆς ἀδελφοσύνης, τῆς κοινοκτημοσύνης, τῆς μὴ ἀντίστασης στὸ κακὸ μὲ βία, θὰ φανοῦν τόσο ἁπλὲς καὶ φυσικὲς ὅσο μᾶς φαίνονται σήμερα οἱ ἀρχὲς τῆς οἰκογένειας καὶ τῆς κοινωνικῆς ζωῆς. […]

Ὁ σημερινὸς ἐργάτης δὲν θὰ ἔπαυε νὰ ὑποφέρει ἀκόμα καὶ ἂν τὸ φορτίο του ἦταν κατὰ πολὺ ἐλαφρύτερο ἀπὸ αὐτὸ τοῦ σκλάβου στὴν ἀρχαιότητα, ἀκόμα καὶ ἂν κατοχύρωνε ὀκτὼ ὧρες ἐργασίας ἡμερησίως καὶ ἕνα μεροκάματο τριῶν δολαρίων. Γιατὶ ἐργάζεται γιὰ τὴν κατασκευὴ ἀγαθῶν, ποὺ δὲν θὰ ἀπολαύσει, βρισκόμενος ἐκεῖ παρὰ τὴ θέλησή του, χωρὶς ἴδιον συμφέρον, ἀλλὰ λόγῳ (οἰκονομικῆς) ἀνάγκης γιὰ νὰ ἱκανοποιήσει τὶς ἐπιθυμίες ἀνθρώπων ποὺ ζοῦν μὲς στὴ χλιδή, γιὰ νὰ αὐξήσει τὸ κέρδος ἑνός, καὶ μόνο, πλούσιου ἀνθρώπου, τοῦ ἰδιοκτήτη τοῦ ἐργοστασίου ἢ τοῦ ἐργαστηρίου. Καὶ ξέρει καλὰ πὼς ὅλα αὐτὰ λαμβάνουν χώρα σὲ ἕναν κόσμο ποὺ τὸ ὅτι ὁ πλοῦτος παράγεται ἀπὸ τὴν ἐργασία καὶ τὸ ὅτι νὰ βγάζεις κέρδος ἀπὸ τὴν ἐργασία τῶν ἄλλων εἶναι ἀνήθικο, ἀνέντιμο καὶ παράνομο, ἀπτελοῦν ἀναγνωρισμένες ἐπιστημονικὲς ἀρχές. […]


(
The Kingdom of Lord is within you, μτφρ. Χρίστος Ἡλιόπουλος)

Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου 2021

Χριστιανισμὸς καὶ Σοσιαλισμὸς

 


[…] (Κανένας ἄθεος, ποὺ ἀρνιόταν τὴ θεία καταγωγὴ τοῦ Χριστοῦ, δὲν ἀρνιόταν ὅτι Αὐτὸς εἶναι τὸ ἰδανικὸ τῆς ἀνθρωπότητας. Τελευταία λέξη εἶναι ὁ Ρενάν. Αὐτὸ εἶναι σημαντικό).

Σὲ τὶ συνίσταται ὁ νόμος τοῦ ἰδανικοῦ αὐτοῦ; Στὴν ἐπιστροφὴ στὴν ἀμεσότητα, στὴν κοινότητα, ἀλλὰ ἐπιστροφὴ ἐλεύθερη, καὶ μάλιστα ὄχι κατὰ τὴ θέληση, ὄχι κατὰ τὴ λογική, ὄχι κατὰ τὴ γνώση, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἄμεση, φοβερὰ δυνατή, ἀήττητη αἴσθηση ὅτι τοῦτο εἶναι ἐξαιρετικὰ καλό.

Καί -περίεργο πρᾶγμα!- ὁ ἄνθρωπος ἐπιστρέφει στὴν κοινὴ καὶ ἄμεση ζωή, ἄρα στὴ φυσικὴ κατάσταση. Πῶς ὅμως; Ὄχι ἀνταγωνιστικὰ ἀλλά, ἀντιθέτως, κατ’ ἐξοχὴν ἑκούσια, ἠθελημένα καὶ συνειδητά. Εἶναι φανερὸ ὅτι αὐτὴ ἡ ὕψιστη αὐτεξουσιότητα εἶναι ταυτόχρονα καὶ ἡ ὕψιστη αὐταπάρνηση, ἡ ἀπάρνηση τοῦ ἰδίου θελήματος. Σ’ αὐτὸ ἔγκειται τὸ θέλημά μου, στὸ νὰ μὴν ἔχω θέλημα, γιατὶ τὸ ἰδανικὸ εἶναι πανέμορφο.

Σὲ τὶ ἔγκειται ὅμως τὸ ἰδανικό; Στὸ νὰ φθάσεις στὴν ἀνώτερη καὶ πλήρη δυνατότητα ἐπιγνώσεως καὶ ἀναπτύξεως, στὴν πλήρη γνώση τοῦ δικοῦ σου ἐγώ, καὶ τότε νὰ τὸ προσφέρεις αὐτὸ ἐθελοντικὰ σὲ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους.

[…] ὁ σοσιαλιστὴς οὔτε μπορεῖ νὰ φανταστεῖ πῶς εἶναι δυνατὸ νὰ δώσει κανεὶς ἑκούσια τὸν ἑαυτό του γιὰ ὅλους τοὺς ἄλλος. Κατὰ τὸ σοσιαλιστὴ αὐτὸ εἶναι ἀνήθικο. Ἐνῶ ἐὰν γίνει γιὰ κάποιο μισθό, γιὰ κάποια ἀνταμοιβή -ἔ, αὐτὸ εἶναι δυνατό, αὐτὸ εἶναι ἠθικό. Καὶ ὅμως, ὅλο τὸ πρᾶγμα, ὅλη ἡ ἄπειρη ἀξία τοῦ Χριστιανισμοῦ καὶ ἡ ὑπεροχὴ ἔναντι τοῦ σοσιαλισμοῦ σ’ αὐτὸ ἀκριβῶς ἔγκειται, στὸ ὅτι ὁ Χριστιανισμὸς (τὸ ἰδανικό) δίδοντάς τα ὅλα δὲν ζητᾶ τίποτε γιὰ τὸν ἑαυτό του.

Ἐπὶ πλέον: αὐτὸς (ὁ Χρισταινὸς) εἶναι κατὰ τῆς ἰδέας τοῦ μισθοῦ καὶ τῆς ἀνταμοιβῆς, τὴ θεωρεῖ κάτι ἀνόητο καὶ ἄσκοπο. […]

Ὅλη ἡ μέλλουσα βάση καὶ τὸ μέτρο (norma) τῆς κοινωνικῆς μυρμηγκοφωλιᾶς ὁ σοσιαλισμὸς τὴν τοποθετεῖ στὸν σκοπὸ ἐτοῦτο: στὴ γεμάτη γαστέρα. […]

Ὁ σοσιαλισμὸς εἶναι ἡ ἀνώτερη, ἡ ἔσχατη, μέχρι τελειότητας ἀνάπτυξη τοῦ ἀτόμου, καὶ δὲν εἶναι τὸ μέτρο. Εἶναι ἡ ἐνσυνείδητη ἀνάπτυξη τῶν μεμονωμένων ἀτόμων στὸν ὕψιστο βαθμό· εἶναι ἀκόμη ἡ ἀπόλυτη ἕνωση ἐν ὀνόματι τῆς ὀμορφιᾶς τοῦ ἰδανικοῦ! Πρέπει ὅμως νὰ φθάσει στὴν πεποίθηση –τόσο τὴ λογικὴ καὶ τὴν αἰσθητή, δηλαδὴ τὴν ἀμεσώτατη ὁλόκληρου τοῦ ἀνθρώπου- ὅτι ἡ ὕψιστη χρήση τοῦ ἑαυτοῦ μας εἶναι νὰ τὸν θυσιάσουμε. […]

 

Φ. Ντοστογιέφκσυ, Χριστιανισμὸς καὶ Σοσιαλισμός, μτφρ. ἱερομ. Ἀθανάσιος Γιέβτιτς, περ. Σύναξη, τ. 9 (1984)

 

Παρασκευή 10 Σεπτεμβρίου 2021

«ἤμουνα κομμουνιστὴς καὶ παράλληλα ἕνας χριστιανὸς»

 


   […] τὰ ὑπέροχα λόγια αὐτοῦ τοῦ μεγάλου Ἕλληνα δημιουργοῦ, τοῦ Δαμασκηνοῦ, μᾶς ξαναθυμίζουν ὅτι «τὰ πάντα ματαιότης». Μᾶς δίνουν τὸ μέτρο τῶν ἀνθρωπίνων δυνατοτήτων μας. Δηλαδή, κάθε φορὰ ποὺ ὁ ἄνθρωπος ξεπέρασε τὸ μέτρο καὶ νόμιζε ὅτι μπορεῖ νὰ γίνει θεός. Γιατὶ μόνο ὁ Θεὸς ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ ἀποσπᾶ ζωή, γιατὶ αὐτὸς τὴ δίνει κι αὐτὸς τὴν παίρνει. Ἀλλὰ ὅποιος τολμάει νὰ μιμηθεῖ τὸ Θεό, καταγράφεται στὰ μαῦρα κατάστιχα τῆς ἀνθρώπινης συνείδησης, τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας. […]

Ἤμουνα ἕνας ἀντιστασιακός, ἤμουνα ἕνας κομμουνιστὴς ἐκείνη τὴν ἐποχὴ καὶ παράλληλα ἤμουν ἕνας χριστιανός, ἕνας ἄνθρωπος ποὺ πίστευε στὴν Ὀρθοδοξία καὶ ποὺ πίστευε καὶ πιστεύει στὴ συνέχεια τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους. Κι ἕνας μεγάλος σταθμὸς εἶναι βέβαια καὶ τὸ Βυζάντιο, ὅπου ὄχι μόνο διατήρησε τὸ ἑλληνικὸ μέλος ἀλλὰ καὶ τὸ ἐπεξεργάστηκε κι ἀπὸ ’κεῖ τὸ πέρασε στὰ ἀκριτικὰ καὶ στὰ δημοτικά μας τραγούδια κι ἔτσι μπόρεσε νὰ διατηρηθεῖ ἡ ἐθνικὴ καὶ πολιτιστική μας ταυτότητα. […]

Ἐγὼ ἤθελα νὰ ἀποδείξω καὶ ὡς συνθέτης συμφωνικῆς μουσικῆς εἴτε ἤμουνα στὴν παρανομία, εἴτε ἤμουν στὴν Μακρόνησο, εἴτε ἤμουν στὴν Ἰκαρία, εἴτε ἤμουν στὸ Παρίσι αὐτὴ ἡ λατρεία ποὺ εἶχα πρὸς τὴν ἑλληνικὴ τέχνη, τὸ ἑλληνικὸ πνεῦμα. Δὲν τὴν ἀντιμετώπιζα σὰν ἕνας ἀρχαιόπληκτος, ὅπου ἤθελα τάχα νὰ πιαστῶ ἀπ’ αὐτὴν γιὰ νὰ ἀποδείξω ἀνύπαρκτες ἀξίες.

[…] νά ’μαστε περήφανοι γιὰ τὴ γενιά μας, γιὰ τὴν πατρίδα μας, γιὰ τὸ ἔθνος μας, γι’ αὐτὸ τὸ καταπληκτικὸ κατασκεύασμα, γι’ αὐτὸ τὸ πάντρεμα τῆς οὐσίας τῆς ἑλληνικότητας μὲ τὴν οὐσία τῆς χριστιανικότητας ποὺ γίνεται Ὀρθοδοξία. Δὲν ξέρουμε τὶ σημαίνει αὐτὸ τὸ πρᾶγμα. […]

 

ἐφημ. Χριστιανική, 5-4-2007, ἀρ. φ. 748 (1061)

 

Παρασκευή 27 Αυγούστου 2021

ἐλευθερία γιὰ ἀνθρωπινότητα


Ἐλευθερία Δροσάκη

    Ὁ ἄνθρωπος καὶ μόνον ὁ ἄνθρωπος, δημιουργώντας τὸν κόσμο του μπορεῖ νὰ πάει, πολὺ συχνά, ἀντίθετα στὴν ἔμφυτη λογικὴ τῆς φύσεως, τοῦ κόσμου ποὺ τοῦ δόθηκε. Μπορεῖ ἀκόμα καὶ νὰ τὸν καταστρέψει αὐτὸ τὸν κόσμο. Καὶ αὐτὸ συμβαίνει, γιατὶ ὁ ἄνθρωπος φαίνεται νὰ προκαλεῖται ἀπὸ ὁ,τιδήποτε εἶναι σ’ αὐτὸν «δεδομένο». […] Ὁ ἄνθρωπος μοιάζει μὲ τὰ ζῶα σὲ ὁ,τιδήποτε συνεπάγεται ὑποταγὴ σ’ αὐτὸ ποὺ τοῦ δόθηκε. Ὁ,τιδήποτε εἶναι ἐλεύθερο ἀπὸ μιὰ τέτοια ὑποταγὴ ἀποτελεῖ σημάδι τῆς παρουσίας τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτὸ μπορεῖ νὰ ὁδηγήσει πολὺ μακριά, μέχρι τὴν καταστροφὴ ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο αὐτοῦ ποὺ τοῦ δόθηκε. Σ’ αὐτὸ τὸ σημεῖο τὸ ἀνθρώπινο φαινόμενο προβάλλει ἀκόμα πιὸ καθαρά. Γιατὶ κανένα ζῶο δὲν θὰ μποροῦσε νὰ ἐναντιωθεῖ στὴν ἔμφυτη λογικότητα τῆς φύσεώς του. Ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ τὸ κάνει αὐτό, καὶ κάνοντάς το δείχνει ὅτι τὸ ἰδιάζον χαρακτηριστικό του δὲν εἶναι ἡ λογικότητα, ἀλλὰ κάτι ἄλλο: εἶναι ἡ ἐλευθερία. […]

Αὐτὸ μᾶς ἐπιτρέπει νὰ ποῦμε ὅτι εἶναι καλύτερα ποὺ ὁ Ἀδὰμ ἔπεσε διατηρώντας τὸ δικαίωμά του στὴν ἀπόλυτη ἐλευθερία, παρὰ ἂν εἶχε παραμείνει ἄπτωτος ἀρνούμενος αὐτὸ τὸ δικαίωμα, πρᾶγμα ποὺ θὰ τὸν ὑποβίβαζε στὴ θέση τοῦ ζώου. […]

Ἡ πτώση τοῦ Ἀδὰμ ἔφερε τὸν θάνατο ὄχι σὰν κάτι καινούριο στὴ δημιουργία, ἀλλὰ σὰν τὴν ἀνικανότητα νὰ ξεπεράσει τὴν ἔμφυτη θνητότητά της.

 

Μητρ. Περγάμου Ἰωάννου Δ. Ζηζιούλα, Ἡ κτίση ὡς εὐχαριστία, Θεολογικὴ προσέγγιση στὸ πρόβλημα τῆς οἰκολογίας, ἐκδ. Ἀκρίτας, Ἀθήνα 1992

Κυριακή 1 Αυγούστου 2021

ἡ διαρκὴς ἐπικαιρότητα τῆς Ἀποκάλυψης τοῦ Ἰωάννη

σκηνὴ ἀπὸ τὴν παράσταση "Ἡ Ἀποκάλυψη τοῦ Ἰωάννη" σὲ σκηνοθεσία Θάνου Παπακωνσταντίνου


[…] ὅλα ὅσα περιγράφονται στὴν Ἀποκάλυψη, ἐνῶ φαίνεται νὰ ἀφοροῦν ἕνα ἔσχατο μέλλον, κατ’ οὐσίαν ἰσχύουν γιὰ τὴν παρούσα ζωὴ ἑκάστου ἀνθρώπου, ὁ ὁποῖος θὰ ζήσει κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ζωῆς του εἴτε τὰ δεινὰ τῆς ἀποστασίας εἴτε τὴν παρουσία τῆς θείας Βασιλείας σὲ νοητὸ καὶ πνευματικὸ ἐπίπεδο. Τελικὰ τὸ «παιχνίδι» τῆς ἱστορίας παίζεται ἐπὶ τῆς ἁγίας Τραπέζης ἑκάστου ναοῦ κατὰ τὴν ἐνεργούμενη πράξη τῆς θείας Εὐχαριστίας: ὅσοι μὲ τὸν Χριστό, ὅσοι χωρὶς τὸν Χριστό. Τὰ ἔσχατα γίνονται παρόντα καὶ τὰ παρόντα ἐκτείνονται στὰ ἔσχατα.

[…] ἀντὶ νὰ παραμείνουμε στὴ σχέση μὲ τὸν Θεὸ τῆς ἀγάπης, παρασυρθήκαμε στὴ φαντασιακή, ἴσως καὶ ψυχολογική, ἰδέα ἑνὸς τρομοκράτη Θεοῦ ποὺ ἐξαπολύει τὴν ὀργή του σὲ ὅσους δὲν ὑπακούουν στὶς ὑποδείξεις του. Ἔτσι ἀφαιρέσαμε τὴν ἀπελευθερωτικὴ δύναμη τῆς μετάνοιας καὶ ἀναδείξαμε συμβάσεις συναλλαγῆς μὲ τὸν Θεό, ποὺ τὸν ἀντιλαμβανόμαστε ὡς Θεὸ τῆς θρησκείας καὶ ὄχι τῆς Ἐκκλησίας.

[…] Γιὰ νὰ κατανοηθεῖ τὸ περιεχόμενο τῆς Ἀποκάλυψης, θὰ πρέπει νὰ ἔχουμε ὑπόψη μας τὴν ἰδιοτυπία τῆς γλώσσας της, τὴν ὁποία ὀνομάζουμε ἀποκαλυπτική. Πρόκειται γιὰ γλώσσα ποὺ ἦταν οἰκεία στοὺς ἀνθρώπους τῆς ἑλληνιστικῆς περιόδου. Χρησιμοποιώντας εἰκόνες μὲ ὑπερβολή, προσπαθεῖ νὰ περιγράψει καταστάσεις ἐσωτερικὲς τοῦ ἀνθρώπου τὶς ὁποῖες εἶναι δύσκολο ἢ ἀδύνατο νὰ ἀναλύσει λογικὰ ἕνας συγγραφέας. […] Ἑπομένως, αὐτὸς ὁ διαρκὴς πόλεμος ἔχει δύο σκέλη: εἶναι ἱστορικός, ἀλλὰ εἶναι καὶ πνευματικός. Ἔχει ἐξωτερικὰ στοιχεῖα ἀλλὰ ἔχει καὶ ἐσωτερικά. Τὰ ἐξωτερικὰ στοιχεῖα ἤδη τὰ ζοῦν οἱ πρώτοι Χριστιανοί. […]  

Γι' αὐτὸ γράφτηκε ἡ Ἀποκάλυψη, γιὰ νὰ μᾶς πεῖ ὅτι ταχύτατα, ἐν τάχει, μποροῦμε ὅλοι νὰ πραγματοποιήσουμε αὐτὴ τὴν ἕνωση Χριστοῦ καὶ Ἐκκλησίας, ὁ καθένας ὡς μέλος τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, ὡς μέλος τῆς Ἐκκλησίας του, ἡ ὁποία δὲν εἶναι ἀφηρημένη κατάσταση ἀλλὰ σύνολο προσώπων, ἐξαιτίας ἀκριβῶς τῆς σχέσης ἀγάπης ποὺ τὰ χαρακτηρίζει.
 

 

Δημήτρης Μαυρόπουλος, Σχόλια στὴν Ἀποκάλυψη τοῦ Ἰωάννη, ἐκδ. Δόμος, Ἀθήνα 2020

 

Κυριακή 11 Ιουλίου 2021

θεία ἀναρχία καὶ κράτος

 


  Ὑπάρχει ἀναρχία φοβερή, ἐγκληματική, ἀλλὰ ὑπάρχει καὶ ἄλλη, Θεία, ποὺ βρίσκεται ἐπάνω ἀπὸ κάθε ἐξωτερικὸ νόμο (βλ. Α´ Κορ. 15, 24). Ἐκεῖ ὅπου πνέει τὸ πνεῦμα τῆς ἀγάπης, ἐκεῖ δὲν ἀπομένει χῶρος γιὰ νομικοὺς κανονισμούς. […]

Μετὰ τὴ νίκη τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, ὅταν ὁ Χριστιανισμὸς ἔγινε κρατικὴ θρησκεία, ἐπῆλθαν σαρωτικὲς ἀλλαγὲς (ποὺ μείωσαν τὸ ἐπίπεδο τῆς πνευματικῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων). Τότε οἱ ζηλωτὲς χριστιανοὶ κατέφυγαν στὴν ἔρημο. Ὅλα ὅμως τὰ κράτη μιμήθηκαν λίγο-πολὺ τὴ Ρώμη· στερεώθηκαν μὲ βία. Ἡ πίστη ἔγινε σχεδὸν ὑποχρεωτική. Ἡ χαρὰ ἀπὸ τὴ συνείδηση ὅτι μὲ τὴν ἐπικράτηση τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ἀρχίζει ἡ ἐποχὴ ἐλευθέρου κηρύγματος τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, ἐπισκιάσθηκε σύντομα ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι τὰ κράτη χρησιμοποίησαν τὰ μέσα βίας ποὺ εἶχαν στὴ διάθεσή τους γιὰ τὰ πολιτικὰ συμφέροντα· στὴν πραγματικότητα, αὐτὸ ὠφέλησε τὴν κυβερνῶσα τάξη. Παρέμεινε ἡ πυραμίδα ἀνισότητος, τὴν ὁποία ὁ Χριστὸς ἀνέτρεψε μὲ τὴν ἔλευσή Του, καλώντας τοὺς μεγάλους καὶ ἰσχυροὺς στὴ διακονία τῶν μικρῶν καὶ ἀδυνάτων. […]

Ἡ ἐμπαθὴς τάση γιὰ ἐξουσία, γιὰ τὴν κυριαρχία πάνω στοὺς ἀδελφούς, παραμορφώνει τὴν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ στὸν ἄνθρωπο, τὸν κάνει προσκυνητὴ τοῦ πειραστῆ […].

Ὁ ἄνθρωπος ἔγινε δοῦλος τῶν κρατῶν ποὺ ὁ ἴδιος δημιούργησε, τῆς ἐπιστήμης ποὺ εἶναι πάντοτε πολὺ σχετική, τῶν ἀφηρημένων φιλοσοφιῶν καὶ ἰδεολογιῶν του· καὶ τὸ χειρότερο ἀκόμη, τῶν μηχανῶν ποὺ ὁ ἴδιος ἐφεῦρε. Ἐγκαταλείποντας τὸν Θεό, ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος δημιουργεῖ ἐχθρούς· ὁ πρῶτος ἀπὸ αὐτοὺς εἶναι τὸ κράτος. Καὶ διέξοδος ἀπὸ αὐτὸ δὲν ὑπάρχει· ὅσο περισσότερο ὀργανώνεται καὶ ἐνισχύεται ἡ κρατικὴ μηχανή, τόσο γρηγορότερα καὶ ἀγριότερα γίνεται ἡ διαδικασία τῆς ἀποπροσωποποίησης τῶν ἀνθρώπων. Ἐξαιτίας αὐτοῦ μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι ὁ Χριστιανισμὸς καθίσταται ἄβολος γιὰ τὸ ἀπρόσωπο κράτος.

 

Ἁγίου Σωφρονίου τοῦ Ἀθωνίτου, Τὸ μυστήριο τῆς χριστιανικῆς ζωῆς, Ἱ. Μ. Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας 2020

Δευτέρα 21 Ιουνίου 2021

τριαδικότητα καὶ αὐτοκαθορισμὸς



 […] Ὅταν ὅλες οἱ ἀνθρώπινες ὑποστάσεις ἐλεύθερα αὐτοκαθορίζονται μὲ τὸν ἴδιο ταυτόσημο τρόπο ποὺ βλέπουμε στὴ Θεότητα, τότε καὶ στὸ ἀνθρώπινο εἶναι πραγματοποιεῖται ἡ εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδος, δηλαδὴ ἡ ἑνότητα τῆς οὐσίας (ἀντικειμενικὴ ἄποψη) στὸ πλῆθος τῶν ὑποστάσεων ὡς φορέων ὅλου τοῦ πληρώματος τῆς οὐσίας αὐτῆς, αὐτοῦ τοῦ εἶναι. Ὡσότου ἐπιτευχθεῖ αὐτὸς ὁ ταυτόσημος αὐτοκαθορισμὸς τῶν ανθρώπων, ὣς τότε οἱ διαιρέσεις καὶ κάποια ἀντιπαλότητα δὲν θὰ παύσουν. […]

Στὴν Ἁγία Τριάδα κάθε Ὑπόσταση φέρει μέσα Της ὁλόκληρο τὸ ἀπόλυτο πλήρωμα τῶν δύο Ἄλλων, χωρὶς νὰ Τὶς ἐκμηδενίζει, χωρὶς νὰ τὶς μειώνει μόνο «σὲ περιεχόμενο» τῆς ζωῆς Της, ἀλλὰ καὶ ἡ Ἴδια εἰσέρχεται πλήρως στὸ Εἶναι Τους, βεβαιώνοντας ἔτσι τὴν ὑποστατικότητά τους. Τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ τὸ πολυυπόστατο εἶναι τῆς ἀνθρωπότητος: Ἡ κάθε ὑπόσταση ἔχει κληθεῖ νὰ χωρέσει μέσα της τὸ πλήρωμα τοῦ παναθρώπινου εἶναι, χωρὶς καθόλου νὰ καταργεῖ τὶς ἄλλες ὑποστάσεις· εἰσέρχεται στὴ ζωή τους ὡς οὐσιῶδες περιεχόμενό τους, καὶ ἔτσι ἐπιβεβαιώνει τὴν προσωπικότητά τους. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ οἰκοδομεῖται ἐνιαῖο εἶναι, ποὺ ἐκφράζεται μὲ τὸ δόγμα γιὰ Μία Οὐσία σὲ Τρεῖς Ὑποστάσεις. Ἡ ἀνθρωπότητα ὀφείλει νὰ φανερωθεῖ ὡς μία φύση σὲ πολλὲς ὑποστάσεις. Αὐτὴ εἶναι ἡ δημιουργικὴ ἰδέα τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἔπλασε τὸν ἄνθρωπο κατ’ εἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίωση Του. […]

 

Ἁγίου Σωφρονίου τοῦ Ἀθωνίτου, Τὸ μυστήριο τῆς χριστιανικῆς ζωῆς, Ἱ. Μ. Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας, 2020

Σάββατο 12 Ιουνίου 2021

Κοραὴς - Παπαδιαμάντης καὶ δυτικὸ τσογλανοκρατίδιο

 

ἀπόσπασμα συνέντευξης τοῦ Κωστῆ Παπαγιώργη στοὺς Δ. Ἀναστασόπουλο - Γ. Καρουζάκη γιὰ τὸ «Ε» τῆς Κυριακάτικης Ἐλευθεροτυπίας, 1997


[…] Ὑπῆρχε πολιτικὸς λόγος ποὺ μιὰ μερίδα Ἑλλήνων ἀρνοῦνταν τὴν ἐπανάσταση;

«Ὑπῆρχε ἰσχυρότατος λόγος. Ὁ πατριάρχης ἦταν ἀνώτατος ἀξιωματοῦχος τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας καὶ εἶχε τὴν ἀπόλυτη εὐθύνη γιὰ τὸ χριστιανικὸ βιλαέτι, ποὺ περιλάμβανε Ἕλληνες, Ἀρμένηδες, Σέρβους, Bουλγάρους. Ἡ Ὀρθοδοξία εἶχε ἀπὸ τὴν ἀρχὴ διεθνικὸ χαρακτήρα. Kι ἀκόμα σήμερα, ὁ πατριάρχης μιλάει στὸ ὄνομα ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων (εἶναι ἡ κεφαλή τους). Πολιτικὸ στοιχεῖο αὐτὸ πολὺ σημαντικό. Τὸ πατριαρχεῖο τότε, λίγο πρὶν τὴν ἐπανάσταση, ἔκανε μιὰ σειρὰ ἀπὸ σχολεῖα σὲ ὅλες τὶς παραδουνάβιες περιοχές, (ἀλλὰ καὶ) στὴν Ἰωνία, στὴν Ἰταλία. Περίμενε, μὲ τὴν ἄνοδο τοῦ βιοτικοῦ ἐπιπέδου καὶ μὲ τὴν κατάρρευση τῆς Ὀθωμανικῆς Aὐτοκρατορίας, νὰ ἐλευθερωθεῖ ὅλος ὁ Ἑλληνισμός, ὄχι μόνο ἕνα ἑλλαδικὸ κομμάτι. Ἡ Γαλλικὴ Ἐπανάσταση μᾶς ἔκαψε κατὰ μία ἄποψη ἢ (κατὰ τὴν ἄλλη ἄποψη) μᾶς ἐλευθέρωσε (τουλάχιστον ἕνα μικρὸ κομμάτι). Πάντως καὶ ὁ Pήγας, ὅταν μιλάει γιὰ ἐλευθερία, δὲν ἀναφέρεται μόνο στοὺς Ἕλληνες, λέει: Bούλγαροι, Tούρκοι, ὅλοι. Aὐτὸ τὸ ὅραμα καταστράφηκε μὲ τὸν Kοραή».

[…]

Συγγνώμη, ἀλλὰ οἱ ἀπόψεις σας δείχνουν νὰ συμπίπτουν μ’ ἐκεῖνες τῶν λεγόμενων νεορθόδοξων;

Δὲν ὑπάρχουν νεορθόδοξοι. Ὁ Παπαδιαμάντης εἶναι ὁ μόνος ὁ ὁποῖος δὲν εἶναι νεορθόδοξος, ὰλλὰ πιστὸς στὸ πνεῦμα τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας. Τὰ ἄλλα, περὶ νεορθόδοξων, εἶναι δημοσιογραφία. Ξέρεις τὶ σημαίνει 4ος αἰώνας; Ποιοὶ εἶναι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας; Ὁ Πλωτίνος εἶναι ἀρχαῖος Ἕλληνας. Μὰ ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, 100 χρόνια μετά, δὲν εἶναι ἀρχαῖος Ἕλληνας; Αὐτὰ ἔλεγε ὁ Παπαδιαμάντης, ἀλλὰ τὰ θάψανε».

[…]

Mιὰ τέτοια κουβέντα ἴσως νὰ ξαναρχίζει στὶς μέρες μας.

«Δὲν θὰ σταματήσει ποτὲ αὐτὴ ἡ κουβέντα, ἁπλὰ στὴν Ἑλλάδα τὴν πνίγουμε, γιατὶ δὲν μᾶς συμφέρει. Θέλουμε νὰ εἴμαστε ἕνα δυτικὸ τσογλανοκρατίδιο, ἐνῶ ἡ μοίρα μας καὶ ἡ θέση μας ἦταν στὴν Ἀνατολή».

[…]

«Προχθὲς ἄκουγα κάποιον ποὺ μιλοῦσε γιὰ τοὺς Ὀλυμπιακοὺς Ἀγῶνες, γιὰ τὸν λαὸ ποὺ ἔχει βγάλει τὸν Περικλή, τὸν Πλάτωνα, τὸν Ὄμηρο, τὸν Mιλτιάδη. Mετὰ ἀπὸ αὐτοὺς ἀνέφερε τὸν Σολωμό. Kαὶ σκέφτεσαι (ἐσὺ ποὺ τὸν ἀκοῦς): Kαλά, ἀπὸ τὸν Mέγα Ἀλέξανδρο, 3ο αὶώνα π.X., ἴσαμε (τὸν Σολωμὸ) τὸν 18ο αἰώνα, δὲν ὑπῆρξε τίποτε ἀνάμεσα; (Ἀλλὰ) αὐτὴ ἀκριβῶς εἶναι ἡ θεωρία τοῦ Kοραῆ, ἡ ἐπίσημη ἰδεολογία τοῦ νεοελληνικού κρατιδίου. Mετὰ ἀπὸ τοὺς Ἀρχαίους, γίνεται ἕνα πήδημα καὶ φτάνουμε (ἀπευθείας) ἐδῶ (στὸ νεοελληνικὸ κρατίδιο). Τὸ ἐνδιάμεσο διάστημα εἶναι ντροπὴ καὶ σκοτάδι, πρέπει νὰ ἐξαλειφθεῖ».

 […]

 

 

Κυριακή 6 Ιουνίου 2021

κράτος καὶ χριστιανοὶ ἀναρχικοὶ

 


    […] Γιὰ τοὺς Χριστιανοὺς αναρχικούς, ὁ Ἰησοῦς καλεῖ τοὺς μαθητές του νὰ ὑψωθοῦν πάνω ἀπὸ τὸ lex talionis (Σ.τ.Μ. νόμος τῆς ἀνταπόδοσης τῶν ἴσων)  καὶ τὸν ἀντίστοιχο κύκλο βίας καὶ ἀντὶ αὐτοῦ νὰ υἱοθετήσουν μιὰ ἀντι-διαισθητικὴ καὶ ἀπροσδόκητη μέθοδο γιὰ νὰ ξεπεράσουν τὴ βία.   ἀνταπόκριση μὲ  ἀγάπη καὶ  συγχώρεση ὅταν κάποιος δὲν τὸ ἀναμένει συμβάλλει στὴ διακοπὴ τοῦ κύκλου τῆς βίας. Ἐπειδὴ τὸ σύγχρονο κράτος βασίζεται στὴ βία καὶ ὑποτίθεται ὅτι κατέχει τὸ νόμιμο μονοπώλιο τῆς χρήσης βίας καὶ ἐπειδὴ ἐπίσης διαχειρίζεται μὲ ἀκρίβεια τὴ λογικὴ τῶν ἀντιποίνων ποὺ ὁ Ἰησοῦς κάλεσε τοὺς ὀπαδούς του νὰ ξεπεράσουν, οἱ Χριστιανοὶ ἀναρχικοὶ θεωροῦν ὅτι ἡ ἠθικὴ διδασκαλία ποὺ περιγράφεται σὲ αὐτὸ τὸ ἐδάφιο ὑποδηλώνει λογικὰ ἀπόρριψη τοῦ κράτους. Μὲ κάποιο τρόπο, ἑπομένως, λόγῳ τῆς  ἔντονα εἰρηνικῆς ἀνάγνωσης τῆς Ἐπὶ τοῦ Ὄρους Ὁμιλίας πολλοὶ ἀναρχικοὶ ἀπορρίπτουν τὸ κράτος. Ὑπάρχουν ὅμως καὶ ἄλλα ἐδάφια μεγάλου ἐνδιαφέροντος γιὰ τοὺς Χριστιανοὺς ἀναρχικούς. […]

    Ὅσον ἀφορᾶ τὶς Γραφές, ἕνα μεγάλο μέρος τοῦ περιεχομένου τῆς Ἐπὶ τοῦ Ὄρους Ὁμιλίας ἐπαναλαμβάνεται σὲ πολλὰ ἐδάφια στὰ ὁποῖα ὁ Ἰησοῦς, ὁ Ἰάκωβος, ὁ Πέτρος ἢ ὁ Παῦλος μιλοῦν γιὰ συγχώρεση, προτρέπουν στὸ νὰ μὴν κρίνει ὁ ἕνας τὸν ἄλλο καὶ στὸ νὰ ὑπηρετοῦμε τοὺς ἄλλους – τὸ κράτος δὲν τὸ κάνει (ἢ καλύτερα ἐμεῖς εἴμαστε αὐτοὶ ποὺ δὲν τὸ κάνουμε μέσῳ αὐτοῦ) καὶ ἐὰν τὸ κάναμε τότε τὸ κράτος θὰ ἦταν οὕτως ἢ ἄλλως περιττό. […]

    Στὸ σημερινὸ πλαίσιο, οἱ Χριστιανοὶ ἀναρχικοὶ ἔχουν ὡς στόχο τὴ δημιουργικὴ ἀποκάλυψη καὶ καταγγελία τῆς βίας καὶ  συχνὰ καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες γιὰ νὰ ἀνακουφίσουν τὴν ταλαιπωρία ποὺ προκύπτει ἀπὸ τὴν πολιτικὴ βία. Γιὰ παράδειγμα, συμμετέχουν σὲ δράσεις «μετατροπῆς τῶν σπαθιῶν σὲ ἄροτρα», ὀργανώνουν δράσεις ὑποστήριξης καταγγελλόντων, παρέχουν τρόφιμα καὶ καταφύγια σὲ πρόσφυγες καὶ ἄλλους κατατρεγμένους, καταγγέλλουν οἰκονομικὲς καὶ οἰκολογικὲς ἀδικίες καὶ οὕτω καθεξῆς.


συνέντευξη τοῦ Ἀλέξανδρου Χριστογιαννόπουλου στὴ Φωτεινὴ Μαστρογιάννη

πηγή: https://mywritersgang.com

Κυριακή 23 Μαΐου 2021

ζόφος φωτὸς



    […] γιὰ τὸν βυζαντινὸ Χριστιανό, ὁ ζόφος τῆς γνώσης δὲν ἀφαιρεῖ τὸ ἐκθαμβωτικὸ χρυσὸ πού, στὶς εἰκόνες, περιβάλλει τὴν ὕπαρξη (μορφὴ τοῦ ἁγίου). Ὁ ζόφος κατὰ τὸν βυζαντινὸ ἄνθρωπο ὑπερβαίνεται καὶ ἀπὸ τὸν ἔρωτα τοῦ θείου.

Ἕνα ταξίδι στὸ ζόφο καὶ τὸ ἄρρητο εἶναι καὶ ἡ ταινία Σολάρις τοῦ Ἀντρέι Ταρκόφσκυ, ἕνα ἀπὸ τὰ σημαντικότερα κινηματογραφικὰ ἀριστουργήματα. Παρ’ ὅλο ποὺ ἐδῶ ἀναπτύσσεται μιὰ θεματικὴ ποὺ ἔχει νὰ κάνει μὲ τὴν ἐπιθυμία, τὴν ἐνοχή, τὴν ἐργασία τοῦ πένθους, τὸ αἴσθημα ἀπώλειας, τὶς τύψεις, ἡ ταινία ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὴν ψυχαναλυτικὴ λογική. Ἡ καίρια διαφορά, ἐδῶ, εἶναι ἕνα ἐντυπωσιακὸ αἴσθημα περὶ ὡραιότητας, τὸ ὁποῖο ἐκφράζεται μὲ δυναμικὸ τρόπο. Γυρισμένη μετὰ τό, μεσαιωνικῆς θεματικῆς, φὶλμ τοῦ Ταρκόφσκυ, Ἀντρέι Ρουμπλιὼφ (1966), ἡ παροῦσα ταινία μοιάζει νὰ ὑπακούει στὴν ἴδια γραμμὴ ἐπεξεργασίας τῶν θεμάτων ποὺ ἔχουν νὰ κάνουν μὲ τὴν ὑπερβατικὴ ὀμορφιὰ σὲ ἕνα κόσμο ποὺ μαστίζεται ἀπὸ τὶς κακὲς παρασυνέπειες τῆς ἀτομικῆς δράσης. Σὲ κάθε περίπτωση, ὁ ἔρωτας, ἐδῶ, δὲν μετατρέπεται σὲ φετιχισμό.

Ὁ Ταρκόφσκυ παραπέμπει σὲ μιὰ ὡραιότητα ποὺ δὲν εἶναι ἀποτέλεσμα κάποιας καλλιτεχνικῆς πρακτικῆς ἀλλὰ βρίσκεται, ἤδη, στὶς ψυχὲς τόσο τοῦ δημιουργοῦ ὅσο καὶ τοῦ θεατῆ. Ὁ ἐλεγειακὸς τόνος τῆς ταινίας δὲν θέτει ἐν ἀμφιβόλῳ τὴν ὕπαρξη αὐτῆς τῆς ὡραιότητας ἐν γένει. […] 

 


Γεώργιος Ἀραμπατζῆς, Αἰσθητικὸς βυζαντινισμός, Ἡ νεωτερικὴ αἰσθητικὴ θέσμιση τοῦ βυζαντινοῦ κόσμου, Ἰνστιτοῦτο τοῦ βιβλίου-Καρδαμίτσα, Ἀθήνα 2018

Τρίτη 18 Μαΐου 2021

φιλοσοφοῦμεν ἄνευ μαλακίας

 

[…] «Φιλοκαλοῦμεν μετ’ εὐτελείας», μὲ ἁπλὰ μέσα φτειάχνουμε ὄμορφα πράγματα. «Καὶ φιλοσοφοῦμεν ἄνευ μαλακίας», τὶ σημαίνει αὐτό; Ἐμεῖς φιλοσοφοῦμεν μετὰ μαλακίας σήμερα! Τὶ σημαίνει αὐτό; Γελᾶτε! Τό ’πε καὶ τὸ Εὐαγγέλιο τὸ πρωί. Τὶ σημαίνει αὐτό; Κάνομε σωστὴ χρήση τῆς λογικῆς τῆς πείρας μας. Καὶ δὲν κάνομε μαλακίες. Ἔτσι. Νὰ τὸ ποῦμε ἔτσι, στὰ λαϊκά, σήμερα. Σωστὴ χρήση τῆς λογικῆς! Ὅλες οἱ ἐπιστῆμες στηρίζονται στὴ λογική. Τὸ ξέρετε κύριοι; Κι ὁ Ἰησοῦς μάλωνε τοὺς Ἀποστόλους, ὅταν Τὸν ρωτοῦσαν, κάποιες φορές, τὰ αὐτονόητα. Τοὺς τὰ λέγει ἡ λογική. Εἶναι ἀπ’ τὸ λέγω ἡ λογική. Καὶ ἀπ’ τὸ αἰτιολογῶ. Λοιπόν. Σωστὴ χρήση τῆς λογικῆς!

Ἔγραψε τὸ «Ὄργανον» ὁ Ἀριστοτέλης, ποὺ εἶναι ἀκριβῶς ἡ «Λογική». Καὶ μὲ τὸ «Ὄργανον» αὐτό, ποῦ ἔφτασε ὁ Ἀριστοτέλης; Ξέρετε ποῦ; Στὸ πρῶτον κινοῦν ἀκίνητον. Στὸν Θεό! Ἐνῷ στὸν Διαφωτισμό, μὲ τὴ «Λογική» τοῦ Ἀριστοτέλους, πολέμησαν τὸν Θεό, οἱ κύριοι αὐτοί, ποὺ καὶ σήμερα θέλουν νὰ μᾶς κυβερνήσουν […].

 

Ἀρχιμ. Ἀνανίας Κουστένης, Λόγοι γιὰ τὸν Ἀπόστολο Ἀνδρέα τὸν Πρωτόκλητο, ἐκδ. Ἀκτή, Λευκωσία 2017

Σάββατο 15 Μαΐου 2021

ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ ἀνάσταση τοῦ ἀνθρώπου

 


   […] ἡ ὀρθόδοξη θεολογία μπορεῖ νά κηρύξει πολύ πιό πραγματικά ἀπό τούς ἀθέους τό θάνατο τοῦ Θεοῦ. Τήν Μ. Παρασκευή στόν Ἐπιτάφιο οἱ ὀρθόδοξοι πιστοί γιορτάζουν ἀληθινά καί πραγματικά αὐτό τό θάνατο. Ἀλλά τό θαῦμα τῆς Μ. Παρασκευῆς εἶναι ὅτι οἱ πιστοί κηδεύοντας τό Θεό πανηγυρίζουν τή νέκρωση τοῦ θανάτου καί τήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν. […] Ὁ Χριστός λοιπόν πέθανε πραγματικά, ἀλλά πέθανε γιά νά συναντήσει τόν ἄνθρωπο ἐκεῖ πού βρίσκεται, μέσα στή φθορά καί τό θάνατο, μέσα στήν ὀδύνη καί τήν ἀπογοήτευση, μέσα στό ἀνόητο καί τό παράλογο, καί νά τόν ἀναστήσει.

Ἄν δέν πέθαινε, ἡ σάρκωσή του δέν θά ἦταν πλήρης, θά ἦταν φαινομενική. Ἀλλά πέθανε πραγματικά, γιατί πῆρε στά σοβαρά τή θνητή κατάστασή μας. Γιατί ἔγινε σέ ὅλα τά σημεῖα, ἐκτός ἀπό τήν ἁμαρτία, ὅ,τι εἴμαστε κι ἐμεῖς. Ὁ ἄνθρωπος ἐγκατέλειψε τό Θεό, ἐκτροχιάστηκε στό κενό καί ἐξαφανίστηκε μέσα στήν ἁμαρτία. Καί ὁ Θεός κενώνεται μέσα στό χῶρο τῆς ἁμαρτίας, φοράει ἀναμάρτητα ὡς σάρκα του τή σάρκα τῆς ἁμαρτίας καί τήν ἁγιάζει. Χύνεται σάν μύρο στό βόρβορο τῆς δυσωδίας καί μετατρέπει τή δυσωδία σέ εὐωδία. Ζεῖ τήν ἁπλή καθημερινή ζωή τοῦ ἀνθρώπου καί τῆς δίνει νόημα, τή γεμίζει ἀπό τήν αἰωνιότητα. Ἐργάζεται χειρωνακτικά γιά νά φανερώσει ὅτι καί ἡ πιό μονότονη καθημερινή δουλειά ἔχει αἰώνιο σκοπό καί περιεχόμενο. Ὑποφέρει, θλίβεται, ἀγωνιᾶ γιά νά μή μείνει κανένα τμῆμα καί καμιά μορφή τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς, πού νά μή τήν ἔχει ὁ Ἴδιος ζήσει. Καί, ὁλοκληρώνοντας αὐτή τή συμμετοχή στά ἀνθρώπινα, φθάνει ὥς τό θάνατο. Γιατί θέλει νά εἶναι κοντά μας ὁπουδήποτε κι ἄν βρισκόμαστε. Ἔτσι, ἄν βρεθοῦμε στή χειρότερη ἀπελπισία, πρέπει νά ξέρουμε ὅτι ὁ Χριστός εἶναι δίπλα μας, γιατί ἔζησε τήν ἀπελπισία. Ἄν βρεθοῦμε στήν ἀγωνία, ὁ Χριστός εἶναι πάλι δίπλα μας, γιατί ἔζησε τήν ἀγωνία. Ἄν βρεθοῦμε σέ ἐγκατάλειψη καί μοναξιά, μποροῦμε νά ξέρουμε πώς κανείς δέν ὑπῆρξε περισσότερο μόνος ἀπό Αὐτόν πού ἔνιωσε πάνω στό Σταυρό νά τόν ἐγκαταλείπει ὁ ἴδιος ὁ Πατέρας του. Ὅσο χαμηλά καί νά κατεβοῦμε, ὅσο καί νά ξεπέσουμε, ὁ Χριστός εἶναι κάτω ἀπό μᾶς, ἀφοῦ βρίσκεται στόν Ἅδη. Ἀκόμα κι ἄν πεθάνουμε, μέσα στό χάος τοῦ θανάτου μᾶς περιμένει ὁ Χριστός.
   Γι᾽ αὐτόν ἀκριβῶς τόν λόγο ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι ἡ ἀπογοήτευση, ἀλλά ἡ παρηγοριά καί ἐλπίδα τῶν πιστῶν. «Ὁ Σταυρός Σου, Κύριε, ζωή καί ἀνάστασις ὑπάρχει τῷ λαῷ σου». Καί τό κήρυγμα τοῦ θανάτου τοῦ Θεοῦ ἀποδεικνύεται ἔτσι τό καύχημα, ἡ νίκη καί ἡ δόξα ὄχι τῶν ἀπίστων, ἀλλά τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ εἶναι ταυτόσημος μέ τήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Θεός πέθανε, ἀλλά ὁ Χριστός ἀνέστη. Μιά Κυριακή πρωί στήν Ἰερουσαλήμ ἐπί Ποντίου Πιλάτου ἀνέστη ἀληθινά καί πραγματικά ὁ Χριστός. Πράγμα πού σημαίνει ὅτι ἀνέστη ἀληθινά καί πραγματικά ὁ ἄνθρωπος. Γιατί ὁ Χριστός ἀναστάς συνέτριψε τά δεσμά τῆς φθορᾶς καί ἐλευθέρωσε τόν αὐτοδεσμώτη ἄνθρωπο, νέκρωσε τό κεντρί τοῦ θανάτου καί χάρισε στόν ἄνθρωπο τή ζωή. Γκρέμισε τό μεσότοιχο τοῦ φραγμοῦ, «ἥνωσε τά τό πρίν διεστῶτα», ἔφερε στό θάνατο τή ζωή, στό χρόνο τήν αἰωνιότητα, στή γῆ τόν οὐρανό, στόν ἄνθρωπο τό Θεό, «πάντα ἀναμίξ γέγονε».

Ἀφοῦ ὅμως ἡ ἀνάσταση αὐτή τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀνάσταση ὄχι μονάχα τῆς ψυχῆς, μά καί τοῦ σώματός του, εἶναι φυσικό νά ἀκολουθεῖται καί ἀπό τήν ἀνάσταση τῶν ἔργων τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ πολιτισμοῦ, καί μαζί καί τῆς κτίσης, πού εἶναι ἡ προέκταση τοῦ σώματος τοῦ ἀνθρώπου. Μετά τήν Ἀνάσταση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τό Ἅγιο Πνεῦμα ξεχύνεται σέ ὁλόκληρη τήν κτίση, τό ψωμί καί τό κρασί μετατρέπονται σέ Σῶμα καί σέ Αἷμα Χριστοῦ. Σπάζουν οἱ περιορισμοί τοῦ τόπου καί τοῦ χρόνου, ἀρχίζει ὁ καινούργιος λειτουργικός χρόνος καί ὁ καινούργιος λειτουργικός χῶρος, ἐγκαινιάζονται οἱ καιροί τῶν ἐσχάτων. […]

Τό ὅτι πέθανε λοιπόν ὁ Θεός ἔγινε φανερό πώς σημαίνει γιά τήν Ὀρθοδοξία ὅτι ἀνέστη ὁ ἄνθρωπος καί καθετί πού δημιουργεῖ ὁ ἄνθρωπος, ὅτι, σέ τελευταία ἀνάλυση, ἔχει νόημα καί ἐνδιαφέρον, ὅτι γίνεται ὡραία καί ἀθάνατη ἡ ζωή.

 

 

Παναγιώτης Νέλλας, Ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ και ἡ Ἀνάσταση τοῦ ἀνθρώπου, Συλλογικὸς Τόμος Σταυρὸς καὶ Ἀνάσταση, σειρά:  «Ὀρθόδοξη Μαρτυρία», ἐκδ. Ἀκρίτας, Ἀθήνα 1982