Σάββατο 27 Φεβρουαρίου 2016

ἡ ἀσωτεία τῆς ἠθικῆς

(ὁ πρεσβύτερος υἱὸς) δὲν τὸν ὀνομάζει καμιὰ φορὰ οὔτε τὸν βλέπει σὰν πατέρα, ἀλλὰ σὰν ἀφεντικό, καὶ μάλιστα ἄδικο. Τὸν ἑαυτό του τὸν ὑποτιμᾶ, τὸν βλέπει σὰν μισθωτὸ δοῦλο.
Μέσα σ’ ὅλην αὐτὴ τὴ νομικιστικὴ σχέση δικαιώνει ἐξ ὁλοκλήρου τὸν ἑαυτό του καὶ καταδικάζει ἀπόλυτα τὸν πατέρα του.
«Ο ὐ δ έ π ο τ ε ἐντολήν σου παρῆλθον». Εἶμαι ἐν τάξει πάντοτε. Εἶμαι ἄμεμπτος. Ποτὲ δὲν ἔσφαλα σὲ κάτι.
Ἐσὺ ἀντίθετα εἶσαι ὁλοκληρωτικὴ ἀποτυχία. «Ο ὐ δ έ π ο τ ε ἔδωκας ἔριφον ἵνα μετὰ τῶν φίλων μου εὐφρανθῶ».
Ἐγὼ οὐδέποτε ἔκαμα κάτι κακό. Ἐσὺ οὐδέποτε ἔκαμες κάτι καλό.
Τὸν ἀδελφό του δὲν τὸν ὀνομάζει ἀδελφό, ἀλλὰ γιὸ τοῦ πατέρα του. Καὶ τὸ σφάλμα τοῦ νεωτέρου, ποὺ δὲν τὸ ἔχει διορθώσει, δὲν εἶναι ὅτι πρόσβαλε τὸν πατέρα του, ἀλλὰ ὅτι ξόδεψε χρήματα, κατέφαγε περιουσία. Καὶ αὐτὸς πρῶτος καὶ μόνος κατηγορεῖ τὸν ἀδελφό του ὅτι κατέφαγε τὴν περιουσία «μ ε τ ὰ  π ο ρ ν ῶ ν». […]
Αὐτὸς μὲ σίγουρους συλλογισμοὺς καὶ ἀτράνταχτα ἐπιχειρήματα ἀνατρέπει ὅλα. Τὰ ἀποδεικνύει ἀπαράδεκτα. Βρίσκει ἐνόχους καὶ καταδικαστέους, ὅσους συνέπραξαν γιὰ μιὰ τέτοια γιορτή· γιὰ ἕναν παράδεισο, ὅπου ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νὰ ἐπιστρέψει, νὰ σωθῇ, νὰ ζήσῃ· […] Τοῦ εἶναι ξένο καὶ ἀπαράδεκτο τὸ γεγονός, ὁ Θεὸς νὰ ἀγκαλιάζη τὸν ἄσωτο ποὺ μετανοεῖ καὶ νὰ τοῦ χαρίζη «τὴν στολὴν τὴν πρώτην». Δὲν μπορεῖ νὰ ἀνεχθῆ αὐτὴ τὴν ἀδικία, αὐτὴ τὴν προσβολὴ πρὸς τὴν «ἀλήθεια», τὴ «δικαιοσύνη». […]
«Τοσαῦτα ἔτη δουλεύω σοι»: Ὑπολογίζει τὸν χρόνο, τὴν κτίση· ὄχι τὴν αἰωνιότητα, τὴν ἄκτιστη χάρη, ποὺ μιᾷ ροπῇ κάνει θεολόγο τὸν ληστὴ ποὺ μετανοεῖ.
Κατηγορεῖ τὸν ἀδελφό του γιὰ ἀσωτεία καὶ ἀνταρσία καὶ ὁ ἴδιος δὲν ὑπακούει στὸν πατέρα του. Ἐνῶ διαλαλεῖ τὴν διαρκῶς ἄψογη στάση του - «οὐδέποτε ἐντολήν σου παρῆλθον» - τὴν ἴδια στιγμὴ ὄχι ἐντολὴ αὐστηρὴ γιὰ δουλειὰ ἀρνεῖται, ἀλλὰ παράκληση πατρικὴ γιὰ συμμετοχὴ σὲ οἰκογενειακὴ χαρὰ καταπατεῖ.


Ἀρχιμ. Βασιλείου Καθηγουμένου Ἱερᾶς Μονῆς Ἰβήρων, Ἡ παραβολὴ τοῦ ἀσώτου ὑιοῦ, ἐκδ. Δόμος, 21995

Σάββατο 20 Φεβρουαρίου 2016

«μιὰ σταξιά...»



[…] Ἔμεινε χωρὶς ἄρτον εἰς τὸ ἑρμάρι καὶ χωρὶς φωτιὰν εἰς τὴν ἑστίαν, χωρὶς φόρεμα, χωρὶς στρωμνήν, χωρὶς σκέπασμα, χωρὶς χύτραν καὶ χωρὶς στάμναν· καὶ χωρὶς ραπτικὴν μηχανήν!
Καὶ τὸ τρίτον παιδίον, ὁ Μῆτσος, ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον ἔβλεπα, ἤρχετο εἰς τὸ παντοπωλεῖον, καὶ ἐζήτει ἀπὸ τὸν μικρὸν μπακάλην, ὅστις ἦτο ἀκριβὴς εἰς τὰ σταθμά, ἀλλὰ δὲν ἐνόει ἀπὸ ἐλεημοσύνην, ἤρχετο καὶ ἐζήτει νὰ τοῦ στάξῃ «μιὰ σταξιὰ λάδι στὸ γυαλί», αὐτὸ τὸ ὁποῖον θὰ ἦτο ἄξιον νὰ στάξῃ μίαν σταγόνα νεροῦ εἰς πολλῶν πλουσίων χείλη, εἰς τὸν ἄλλον κόσμον.
Καὶ ᾐτιολόγει τὴν αἴτησίν του λέγον:
―Δὲν ἔχουμε πατέρα στὸ σπίτι!


Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Πατέρα στὸ σπίτι!

Παρασκευή 12 Φεβρουαρίου 2016

Μ. Μπακούνιν - συνθήκη ἠθικῆς

Raul Dufy

Ἀλλά, ἂν εἴμαστε φωτισμένοι ἀπὸ τὸν Λόγο τοῦ αἰώνα μας καὶ ἀπὸ τὴν ἰδέα ποὺ ἔχουμε σχηματίσει γιὰ τὴν ἀληθινὴ δικαιοσύνη, καὶ θέλουμε σοβαρὰ νὰ ἀνέλθουμε στὴν πλήρη ἀξιοπρέπεια τῶν ἀνθρώπινων ὄντων, πρέπει νὰ κάνουμε μόνο ἕνα πρᾶγμα: νὰ ἐκπαιδεύουμε συνεχῶς καὶ νὰ κατευθύνουμε τὴ δύναμη τῆς θέλησής μας – δηλαδή, τὴ συνήθεια νὰ θέλουμε πράγματα ἀναπτυγμένα μέσα μας ἀπὸ περιστάσεις ἀνεξάρτητες ἀπὸ μᾶς – πρὸς τὸ ξερίζωμα τῶν κακῶν συνηθειῶν καὶ τὴν ἀντικατάστασή τους ἀπὸ καλές. Γιὰ νὰ ἐξανθρωπίσουμε πλήρως τὴν κοινωνία εἶναι οὐσιῶδες νὰ καταστρέψουμε ἀνελέητα ὅλες τὶς αἰτίες, ὅλες τὶς πολιτικές, οἰκονομικὲς καὶ κοινωνικὲς συνθῆκες ποὺ παράγουν παραδόσεις τοῦ κακοῦ στὰ ἄτομα, καὶ νὰ τὶς ἀντικαταστήσουμε μὲ συνθῆκες ποὺ θὰ γεννήσουν μέσα στὰ ἴδια τὰ ἄτομα τὴν πρακτικὴ καὶ τὴ συνήθεια τοῦ καλοῦ. […]
Ἐμεῖς φυσικὰ εἴμαστε εἰλικρινεῖς σοσιαλιστὲς καὶ ἐπαναστάτες· κι ὅμως, ἂν μᾶς προίκιζαν μὲ δύναμη, ἔστω καὶ γιὰ λίγους μῆνες, δὲν θὰ ἤμασταν αὐτὸ ποὺ εἴμαστε τώρα. Ὥς σοσιαλιστὲς εἴμαστε πεισμένοι, ἐσεῖς κι ἐγώ, ὅτι τὸ κοινωνικὸ περιβάλλον, ἡ κοινωνικὴ θέση καὶ οἱ συνθῆκες ὕπαρξης εἶναι πιὸ ἰσχυρὲς ἀπὸ τὴ νοημοσύνη καὶ τὴ θέληση τοῦ πιὸ δυνατοῦ καὶ ἰσχυροῦ ἀτόμου, καὶ γι’ αὐτὸν ἀκριβῶς τὸν λόγο ἀπαιτοῦμε ὄχι φυσικὴ ἀλλὰ κοινωνικὴ ἰσότητα ὅλων τῶν ἀτόμων ὡς συνθήκη τῆς δικαιοσύνης καὶ τῆς ἠθικότητας. Καὶ γι’ αὐτὸ ἀκριβῶς ἀπεχθανόμαστε τὴ δύναμη, κάθε δύναμη, ὅπως τὴν ἀπεχθάνεται κι ὁ λαός. […]
Εἶναι χαρακτηριστικὸ τοῦ προνομίου καὶ κάθε προνομιούχας θέσης νὰ καταστρέφει τὰ πνεύματα καὶ τὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων. Ἕνας προνομιούχος ἄνθρωπος, εἴτε πολιτικὰ εἴτε οἰκονομικὰ τέτοιος, εἶναι ἄνθρωπος ἐξαχρειωμένος διανοητικὰ καὶ ἠθικά. Αὐτὸς εἶναι κοινωνικὸς νόμος ποὺ δὲν ἐπιδέχεται ἐξαίρεση, καὶ ποὺ εἶναι ἐξίσου ἔγκυρος σὲ σχέση τόσο μὲ ὁλόκληρα ἔθνη ὅσο καὶ μὲ κοινωνικὲς τάξεις, κοινωνικὲς ὁμάδες καὶ ἄτομα. Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριά, ὁ νόμος τῆς ἰσότητας εἶναι ἡ ἀνώτερη συνθήκη τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς ἀνθρωπινότητας.

Μιχαὴλ Μπακούνιν, Κριτικὴ τῆς ὑπάρχουσας κοινωνίας, μτφρ. Ζήσης Σαρίκας, ἐκδ. Πανοπτικὸν


σημείωση Domenico: «καλό», «κακό», «ἐξανθρωπισμός», «ἠθικὴ» ἔννοιες λησμονημένες καὶ λοιδορημένες ἀπὸ τὸ ἐπαναστατικὸ κίνημα λόγῳ τῆς ὁλοκληρωτικῆς ὑπαγωγῆς τους στὸν κώδικα τῆς ἀστικῆς ὑποκρισίας. Ὁ πατέρας τοῦ ἀναρχισμοῦ καταδεικνύει ὅτι σημασία ἔχει τὸ σημαινόμενο καὶ ὄχι ἡ σκόνη τοῦ χρόνου, ποὺ ἐπικάθεται στὰ πράγματα καὶ τὰ ἀλλοιώνει. Ἐξυπακούεται ὅτι ὁ ἐντοπισμὸς τῆς ἀλλοίωσης προϋποθέτει κριτήρια, ὅπως αὐτονόητα ἄλλωστε καὶ ὁ ὁρισμὸς τοῦ ἴδιου τοῦ σημαινομένου. Στὴν πάλη τῶν κριτηρίων ὅμως φανερώνονται καὶ τὰ ἀβαθῆ νερὰ τοῦ ἐπαναστατικοῦ πόθου, ὅταν αὐτὸς ἀφήνει ἀνέγγιχτο τὸν ὑλικὸ κινητήρα τῆς ἐξουσίας θάνατο. Ἡ ριπὴ τῆς ἐπαναστατικῆς αὐτογνωσίας στὴν ἀρχὴ τῆς δεύτερης παραγράφου εἶναι ἡ ἔναρξη τοῦ βηματισμοῦ σ’ ἕναν ἀκόμη ἀβάδιστο δρόμο. Καθ' ὁδὸν ἀποδεικνύεται πὼς ἡ ἠθικὴ δὲν εἶναι παρὰ ἡ ἰδεολογικὴ σάρκωση τοῦ στοιχειωμένου θεριοῦ τῆς μεταφυσικῆς, ποὺ πλήττει μὲ τὴν ἴδια σφοδρότητα ἐχθροὺς καὶ φίλους...



Σάββατο 6 Φεβρουαρίου 2016

ὁ πειρασμὸς τῆς βεβαιότητας


 «Ὁ πίνακας πολλαπλασιασμοῦ εἶναι σοφότερος καὶ πιὸ ἀπόλυτος ἀπὸ τὸν ἀρχαῖο Θεό. 
Ποτέ -ἐπαναλαμβάνω ποτέ- δὲν κάνει λάθος. […] 
Ἐὰν δὲν κατανοήσουν ὅτι τοὺς φέρνουμε μιὰ μαθηματικὰ σίγουρη εὐτυχία, ἔχουμε τὴν ὑποχρέωση νὰ τοὺς ἐπιβάλουμε νὰ γίνουν εὐτυχισμένοι».

Γεβγένι Ζαμιάτιν, Ἐμεῖς, μτφρ. Εἰρήνη Κουσκουμβεκάκη, ἐκδ. Ἐξάρχεια, Ἀθήνα 2010


Miro Juan

Μὲ τὸ πείραμα ἡ μαθηματικὴ σκέψη τῆς φυσικῆς ἐπιστήμης ἀποκτᾶ ἐνεργητικὸ χαρακτήρα. Ἀντὶ νὰ καταγράψει ἁπλῶς τὴν δεδομένη παρατήρηση, τὴν προκαλεῖ. Κάπως σὰν ἀκραία μυστικὴ διάθεση, ἡ σκέψη αὐτὴ «πειράζει» τὴν φύση. Πείραμα εἶναι «πείραγμα», σημαίνει δηλ. πάντοτε πειρασμό. Ἡ φύση ποὺ ὑποβάλλεται σὲ πειραματισμὸ δὲν «ὁμιλεῖ» ὅπως συνηθίζει, ἀλλ’ «ἀντιδρᾶ», δηλ. παίρνει στάση ἀπέναντι σ’ ἐκεῖνον ποὺ τὴν ἐρεθίζει. Αὐτὸ τὸ γεγονὸς ἔχει μεγάλη σημασία γιὰ τὴ φυσικὴ καὶ τὴν μεταφυσικὴ γνώση, γιατὶ μᾶς ἀποκαλύπτει ὅτι ἡ φύση, τὴν ὁποία ὑποβάλλουμε σὲ ἐπιστημονικὴ ἐξέταση, εἶναι μόνο μία ἄποψη τῆς φύσης, μόνο ὁ τρόπος ποὺ αὐτὴ ἀντιδρᾶ σὲ μιὰ τεχνικὴ πρόκληση. […]
Ἡ γνώση ποὺ μᾶς προσπορίζει ἡ φυσικὴ ἐπιστήμη, ἐνδέχεται νὰ ἔχει πρακτικὴ σημασία, στὴν οὐσία ὅμως εἶναι μία ἐπιμέρους πληροφορία γιὰ ἕνα γεγονός, γιὰ τὸ ὁποῖο οὔτε τὸ λόγο, οὔτε τὴ συνολικὴ παρουσία, οὔτε τὸ νόημα τῆς ἐπιτρέπεται νὰ γνωρίσει. […]
Στὴν πολιτικὴ καὶ τὴν τέχνη, τὴν φυσικὴ καὶ τὴν Τεχνικὴ ἐπιβάλλεται σήμερα συνεχῶς καὶ πιὸ αὐστηρὰ ἡ ἀριθμητικὴ σχέση. Ἀριθμὸς ὅμως σημαίνει κατὰ πρῶτο καὶ κύριο λόγο καταστροφὴ τῆς ἰδιοτυπίας. Τὰ μαθηματικὰ ἔχουν ὡς βάση τους τὴ συμμετρία καὶ τὴ συνάρτηση τῶν ἑνοτήτων. Ὁ ἀριθμὸς εἶναι ὁ ἀντίπαλος τῆς ἐλευθερίας, ἡ ἀριθμητικὴ τὸ ἀντίθετο τῆς ἱστορίας, τὸ σχῆμα ἡ ἀντίθεση στὸ μοναδικό, τὸ κλάσμα ἡ ἄρνηση τοῦ προσώπου. Μιὰ μαθηματικὴ ἐποχὴ δὲν ἀνέχεται οὔτε τὴν προσωπικότητα οὔτε τὴ φιλοσοφία.


Σπύρος Κυριαζόπουλος, Ἐνώπιον τῆς τεχνικῆς, ἐκδ. Γρηγόρη, Ἀθήνα 1971