ἡ μαρτυρία τοῦ Τζ. Ὄργουελ ἀπὸ τὴν Ἰσπανία τῶν ἀναρχικῶν

[…] Ἐδῶ στὴν Ἀραγονία βρισκόταν κανεὶς ἀνάμεσα σὲ δεκάδες χιλιάδες ἀνθρώπους, ποὺ προέρχονταν κυρίως, ἂν ὄχι ἀποκλειστικά, ἀπὸ τὴν ἐργατικὴ τάξη, ποὺ ζοῦσαν ὅλοι στὸ ἴδιο ἐπίπεδο καὶ ποὺ οἱ σχέσεις τους εἶχαν γιὰ βάση τὴν ἰσότητα. Στὴ θεωρία ἦταν τέλεια ἰσότητα κι ἀκόμα στὴν πράξη δὲν ἀπεῖχε πολὺ ἀπ’ αὐτήν. Κατὰ κάποιο τρόπο θὰ ἦταν ἀλήθεια νὰ ποῦμε ὅτι δοκιμάζαμε μιὰ προκαταβολικὴ γεύση Σοσιαλισμοῦ, ἐννοώντας ὅτι ἡ δεσπόζουσα νοοτροπία ἦταν σοσιαλιστική. Πολλὰ ἀπὸ τὰ συνηθισμένα κίνητρα τῆς πολιτισμένης ζωῆς -σνομπισμός, ἀπληστία, ὁ φόβος τοῦ ἀφεντικοῦ κλπ.- εἶχαν ἁπλῶς πάψει νὰ ὑπάρχουν. Ἡ συνηθισμένη διαίρεση σὲ τάξεις τῆς κοινωνίας εἶχε ἐξαφανστεῖ σὲ τέτοιο βαθό, ποὺ θὰ ἦταν ἀδιανόητο στὸ μολυσμένο ἀπὸ τὸ χρῆμα περιβάλλον τῆς Ἀγγλίας. Δὲν ὑπῆρχε κανεὶς ἄλλος ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς χωρικοὺς κι ἐμᾶς (πολιτιφυλακὴ) καὶ κανεὶς δὲν ἀνῆκε σὲ κανένα ἀφεντικό. Φυσικὰ τέτοια κατάσταση πραγμάτων δὲν μποροῦσε νὰ διαρκέσει. Ἦταν ἁπλῶς μιὰ προσωρινὴ καὶ τοπικὴ φάση σ’ ἕνα τεράστιο παιγνίδι, ποὺ παίζεται σ’ ὅλα τὰ πλάτη τῆς γῆς. Ἀλλὰ κράτησε ἀρκετὰ γιὰ ν’ ἀφήσει τὶς ἐπιδράσεις του σ’ ὅποιον τὴν ἔζησε. Ὅσο καὶ νὰ ἔβριζε κανεὶς τότε, ἀντιλαμβανόταν ἀργότερα ὅτι εἶχε ἔρθει σ’ ἐπαφὴ μὲ κάτι τὸ πρωτοφανέρωτο καὶ πολύτιμο. Εἶχε ζήσει σὲ μιὰ κοινότητα ὅπου ἡ ἐλπίδα ἦταν πιὸ φυσιολογικὴ κατάσταση ἀπὸ τὴν ἀπάθεια καὶ τὸν κυνισμό, ὅπου η λέξη «σύντροφε» σήμαινε συντροφικότητα κι ὄχι προσποίηση κι ἀπάτη, ὅπως γίνεται στὶς περισσότερες χῶρες. Ἀνάσαινε κανεὶς τὸν ἀέρα τῆς ἰσότητας. Σὲ κάθε χώρα μιὰ σημαντικὴ μερίδα ἀπὸ καλοντυμένους καθηγητάκηδες καὶ γραφειάδες τῶν κομμάτων ἀσχολοῦνται πυρετωδῶς νὰ «ἀποδείχνουν» ὅτι ὁ Σοσιαλισμὸς δὲν σημείνει τίποτα ἄλλο ἀπὸ ἕναν προγραμματισμένο κρατικὸ καπιταλισμό, μὲ ἀνέπαφο τὸ κίνητρο τοῦ κέρδους. Ἀλλὰ εὐτυχῶς ὑπάρχει ἐπίσης ἕνα ὅραμα τοῦ Σοσιαλισμοῦ τελείως διαφορετικό. Αὐτὸ, ποὺ τραβάει τοὺς ἁπλοὺς ἀνθρώπους στὸ Σοσιαλισμὸ καὶ τοὺς κάνει πρόθυμους νὰ ριψοκινδυνεύσουν καὶ τὴ ζωή τους γι’ αὐτόν, ἡ μυστικιστικὴ ἰδέα τοῦ Σοσιαλισμοῦ γιὰ ἰσότητα. Γιὰ τὴ μεγάλη πλειοψηφία τῶν ἀνθρώπων Σοσιαλισμὸς σημαίνει ἀταξικὴ κοινωνία ἢ δὲν σημαίνει τίποτα. Καὶ ἐδῶ εἶναι ποὺ μοῦ ἦταν πολύτιμοι ἐκεῖνοι οἱ λίγοι μῆνες στὴν πολιτοφυλακή. Γιατὶ οἱ ἰσπανικὲς ὁμάδες τῆς πολιτοφυλακῆς ὅσο διάρκεσαν ἦταν κάτι σὰν μικρογραφία ἀταξικῆς κοινωνίας. Σ’ ἐκείνη τὴν κοινότητα ὅπου κανένας δὲν εἶχε τὴν ἀγωνία τοῦ κέρδους, ὅπου ὑπῆρχε ἔλλειψη τῶν πάντων ἀλλὰ κανένα προνόμιο καὶ καμιὰ δουλοπρέπεια, ἔβλεπε κανεὶς ἕνα προμήνυμα γιὰ τὸ πῶς θὰ ἦταν τὰ ἀρχικὰ στάδια τοῦ Σοσιαλισμοῦ. Καὶ ἀντὶ νὰ μὲ ἀπογοητεύσει μὲ προσέλκυσε πιὸ γερά. Ἔκανε τὴν ἐπιθυμία μου νὰ δῶ τὸν Σοσιαλισμὸ νὰ θριαμβεύει, πιὸ βαθιὰ ἀπ’ ὅ,τι ἦταν πρίν. Αὐτὸ ἴσως νὰ ὀφείλεται καὶ στὴν καλή μου τύχη, ποὺ βρέθηκα ἀνάμεσα σὲ Ἰσπανούς, Μὲ τὴν ἔμφυτη καλωσύνη τους καὶ τὴν πάντα παροῦσα ἐπίδραση τοῦ Ἀναρχισμοῦ, θὰ ἔκαναν ἀκόμη καὶ τὰ ἀρχικὰ στάδια τοῦ Σοσιαλισμοῦ ἀνεκτὰ ἂν τοὺς δινόταν ἡ εὐκαιρία. […]       

Τζὼρτζ Ὄργουελ, Πεθαίνοντας στὴν Καταλωνία, ἐκδ. Κάκτος, Ἀθήνα 1983