ἡ ἐφηβεία τοῦ ἑλληνικοῦ σοσιαλισμοῦ

Βάσω Κατράκη

     […] στὶς ποικίλες γραμμὲς τῶν Ἑλλήνων «αὐτόνομων» σοσιαλιστῶν, ποὺ διαμορφώνουν βέβαια τὴν ἰδεολογική τους ταυτότητας σὲ συσχετισμὸ μὲ τὶς ὁμότροπες κινήσεις τῶν λατινικῶν χωρῶν τῆς Δύσης, ἡ ἀνατρεπτικὴ πρόταση (ἀπὸ τὸν Ἀμπελικόπουλο ὣς τὸν Ἀντύπα) γιὰ τὴ νέα κοινωνία διαπλέκεται μὲ τὴν ἐγχώρια παράδοση τῶν αὐτοδιοικούμενων κοινοτήτων, στοὺς κόλπους μιᾶς ἀποκεντρωμένης κρατικῆς ἐξουσίας ποὺ ἐνισχύει τοὺς θεσμοὺς τῆς συνεταιριστικῆς παραγωγῆς· […]

Οἱ θεωρητικὲς ἐπεξεργασίες τῶν Ἑλλήνων σοσιαλιστῶν (1875-1907) προκύπτουν ὡς συνθέματα ἰδεῶν, ὅπως βέβαια συνέβαινε καὶ στὶς περισσότερες εὐρωπαϊκὲς χῶρες, μὲ πολύπλευρη καταγωγὴ ποὺ ἐνδεικτικὰ κατανέμεται ὡς ἑξῆς:

Ι. ἡ κοινωνικὴ προσέγγιση τοῦ τρίπτυχου τῆς γαλλικῆς Ἐπανάστασης («ἐλευθερία», «ἰσότητα», «ἀδελφότητα») ὅπως τὴν ἐπιχειροῦσε ὁ νεογιακωβινισμὸς τῆς λατινικῆς Εὐρώπης·

ΙΙ. ἡ σύζευξη κοινωνικοῦ καὶ ἐθνικοῦ ζητήματος κατὰ τὴν ὑπόδειξη τοῦ Mazzini·

ΙΙΙ. ὁ ἐμβολιασμὸς τοῦ σοσιαλισμοῦ ἀπὸ τὴ χριστιανικὴ διδασκαλία μὲ ἀποτέλεσμα ἡ ἐπαγγελία του νὰ ἀποκτᾶ σωτηριολογικὴ καὶ «ἀνθρωπιστικὴ» χροιά·

ΙV. ἡ κυριαρχικὴ παρουσία τῆς σκέψης τῶν ἀναρχικῶν (Μπακούνιν, Costa, Κροπότκιν, Grave κλπ.)·

Παναγιώτης Νοῦτσος, Ἡ σοσιαλιστικὴ σκέψη στὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὸ 1875 ὣς τὸ 1974, τ. Α´, ἐκδόσεις «Γνώση», Ἀθήνα, 1990